ارزیابی شیوه های پرداخت پاداش در سازمانها

هدف از این پژوهش ارزیابی شیوه های پرداخت پاداش در سازمانها و شرکتها با مطالعه موردی شرکت پارس خودرو بصورت کامل و جامع و با منابع جدید می باشد.

چکیده
فلسفه پرداخت پاداش را بطور خلاصه و براساس اصول می توان ایجاد یا تقویت انگیزه در افراد به منظور تحقق اهداف سازمان (شرکت) دانست. بر این مبنا جوهره پاداش هدف گرفتن انگیزش در افراد است و از آنجا که انسان موجودی با شعور، مقایسه گر و منفعت محور است فرآیند تحریک انگیزش در او فرآیندی آگاهانه و قابل تحلیل است. در صورتی که پرداخت و اعطای پاداش به افراد بر اساس ملاک و معیار روشن و شفافی انجام نشود و ابهام در آن زیاد باشد، احتمال ناکارآمدی و بی تأثیر بودن آن و یا حتی تبدیل شدنش به ابزاری ضد انگیزش افزایش می یابد. بنابراین تعیین ملاک های روشن و قابل اندازه گیری در اثربخشی سامانه پاداش نقش بسیار مهم و حیاتی دارد

.در این تحقیق به «ارزیابی روشهای پرداخت پاداش در شرکت پارس خودرو» پرداخته شد و بدین منظور با تجزیه و تحلیل داده های حاصل از پرسشنامه که براساس مدل مدیریت پاداش برپایه ملاک (EBRM) طراحی شده بود، سامانه کنونی پرداخت پاداش این شرکت، مورد آزمون قرار گرفت.شایان ذکر است که این پژوهش در پی شناخت و تجزیه و تحلیل سامانه پاداش شرکت، تعیین ضابطه مند یا غیر ضابطه مند بودن آن و نیز علمی یا سنتی بودن سامانه پاداش و سایر موارد مربوط به طراحی و اجرای سامانه پاداش نیست، بلکه محور این پژوهش همانطور که در عنوان آن هویداست ارزیابی شیوه کنونی پرداخت پاداش براساس مدل اثربخشی سامانه پاداش است.

در اين تحقيق تلاش شد شيوه‌هاي مختلف پاداش‌دهي بر مبنای مدل چارچوب مدیریت پاداش برپایه ملاک (EBRM) در شرکت پارس خودرو بررسي شود.

نتایج تحقیق مشخص کرد که روشهای کنونی پاداش دهی در این شرکت اثربخش نبوده و تدوین سامانه جدید پاداش بر اساس استراتژی پاداش نشأت گرفته از استراتژی کسب و کار، بر پایه ملاکهای روشن و قابل اندازه گیری و با استفاده از نظرات مدیران و کارکنان لازم است. همچنین لزوم به رسمیت شناساندن پاداش های درونی و پاداش های غیر نقدی برای کارکنان، جلوگیری از یکنواخت شدن پاداش ها، توجه به نیازهای کارکنان در پاداش ها، اعطای امکان انتخاب نوع پاداش در سطوحی خاص، شناسایی و تعریف پاداش های معنوی (درونی)، تعریف ابزارهای متناسب تنبیه به عنوان حلقه مکمل سامانه پاداش، قراردادن برخی از تسهیلات و امکانات کنونی شرکت در طیف پاداشهای غیر نقدی و استفاده از ذهنیت مثبت غالب در شرکت درباره مقوله پاداش به عنوان پتانسیلی خوب برای اجرای اصلاحات سازمانی از نتایج این تحقیق است.

واژگان کلیدی:
پاداش ، استراتژي پاداش ، سامانه پاداش ، ارزيابي عملكرد ، انگيزش‌ ، اثربخشی

-مقدمه
درباره هدایت و رهبری در سازمان سخن بسیار گفته شده است ... به عبارت ساده رهبری فرآیندی است که ضمن آن مدیریت سازمان می کوشد تا با ایجاد انگیزه و ارتباطی مؤثر انجام سایر وظایف خود را در تحقق اهداف سازمانی تسهیل کند و کارکنان را از روی میل و علاقه به انجام وظایفشان ترغیب کند. از این رو رهبری در مفهوم سازمان آن به عنوان جزئی مجزا و مستقل از مدیریت مطرح نبوده، بلکه یکی از وظایف عمده و اصلی آن به شمار می آید، هر مدیری علاوه بر وظایفی چون برنامه ریزی، سازماندهی و کنترل، باید انجام این وظیفه یعنی هدایت افراد سازمان را نیز عهده دار گردد. (الوانی، 1379 ؛ 137-138)

برای جامه عمل پوشانیدن به تصمیمات و حفظ آنها، مدیر باید این آمادگی را داشته باشد تا کسانی را که این برنامه ها را اجرا می کنند و در درون ساختار سازمانی به کار مشغول هستند، تشویق و تایید کند ... از آنجا که اجرای برنامه ها وقت گیر است، انگیزش اهمیت پیدا می کند، زیرا باید افراد را تشویق کرد که به هدف های شرکت توجه کنند. (اعرابی، 1385 ؛ 135)با توجه به اینکه سامانه مدیریت پاداش یکی از ابزارهای عمده در ایجاد و حفظ انگیزه افراد است، در اين تحقيق تلاش خواهد شد تا با مطالعه موضوع پاداش در یک شرکت تولیدی صنعتی ، كارآيي سامانه مدیریت پاداش، شيوه‌هاي مختلف پاداش‌دهي و همچنين ملاكهاي انتخاب شيوه اعطاي پاداش‌ها، به منظور ایجاد انگيزه بيشتر در کارکنان بررسي شود.

بیان مسأله
اهميت ايجاد انگيزه در كاركنان هم به عنوان يكي از مهارتهاي مهم مديريتي و هم به عنوان عاملي مهم و موثر در افزايش كارايي، امروزه امري بديهي و روشن براي دست‌اندركاران مديريت و صاحبان كسب و كار در بخشهاي مختلف است اما به نظر مي‌رسد هنوز انگيزش مطلوب بخصوص در كشور ما، مشكلی جدي است كه علت آن، نه در ادراك اهميت و ضرورت موضوع بلكه در شيوه‌هاي بكارگيري و اجراي روش‌هاي موفق ايجاد انگيزه است.بطوري كه در موارد بسيار زيادي مشاهده مي‌شود كه مديران با وجود درك كامل و روشني از اهميت موضوع انگيزش مطلوب در ميان كاركنان خود از روشهايي براي اين امر استفاده مي‌كنند كه به دليل نگاه سطحي و يا سنتي به موضوع هر چند در وهله اول بوجود آورنده انگيزه بيشتر در كاركنان به نظر مي‌آيند اما نهايتاً «ضد انگيزه» شده و موجب سردرگمي و كاهش كارآيي آنان مي شود.

فهرست مطالب
فصل اول؛ طرح و کلیات تحقیق 2
1-1-مقدمه 3
1-2- بیان مسأله 4
1-3- اهمیت موضوع 4
1-4- دلایل انتخاب موضوع 5
1-5- سوابق تحقیق 6
1-6- چارچوب نظري تحقيق 8
1-7- انواع پاداش 9
1-7-1- پاداش هاي دروني 9
1-7-2- پاداش‌هاي بيروني 10
1-7-3- پاداش‌هاي نقدي و غير نقدي 11
1-8- سوالهای تحقیق 13
1-8-1- سوال اصلي 13
1-8-2- سوالهاي فرعي 13
1-9- اهداف تحقیق 13
1-10- روش شناسی 13
1-10-1- نوع روش تحقیق 13
1-10-2- روش گردآوری اطلاعات و داده ها 14
1-10-3- جامعه آماری 14
1-10-4- روش تجزیه و تحلیل داده ها 15
1-11- تعریف مفاهیم و واژگان اختصاصی تحقیق 15
1-11-1- پاداش 15
1-11-2- استراتژي پاداش 15
1-11-3- ارزيابي عملكرد 15
1-11-4- انگيزش 16
1-11-5- نياز 16
1-11-6- اثربخشی 16
1-12- مشکلات و تنگناهای احتمالی تحقیق 16
1-13- خلاصه فصل 16

فصل دوم؛ مبانی نظری پژوهش و مروری بر تحقیقات پیشین 17
2-1- مقدمه 18
2-2- اهداف مدیریت منابع انسانی 18
2-2-1- هدفهای اجتماعی 18
2-2-2- هدفهای سازمانی 18
2-2-3- هدفهای عملیاتی 19
2-2-4- هدفهای فردی 19
2-3- جایگاه نظام پاداش در مدیریت منابع انسانی 19
2-4- رابطه پاداش و انگیزش 20
2-5- تعريف انگيزش 22
2-6- نشانه‌هاي انگيزش 23
2-7- نظريات انگيزشي 23
2-7-1- نظريه‌هاي محتوايي 23
2-7-2- نظريه‌هاي فرآيندي 28
2-8- انواع پاداش 33
2-8-1- پول 33
2-8-2- مزایا 34
2-8-3- مزایای غیرنقدی 34
2-8-4- پاداش درونی 34
2-8-5- پاداش بیرونی 35
2-8-6- نکاتی درباره اعطای پاداش درونی و بیرونی 36
2- 9- ارزیابی عملکرد و پاداش 37
2-9-1- تعریف ارزیابی عملکرد 37
2-9-2- خطاهای ارزیابی عملکرد 38
2-9-3- روشهای ارزیابی عملکرد 38
2-9-4- ارتباط سیستم ارزیابی عملکرد با پاداش 38
2-9-5- مدل جامع رابطه بین پاداش و عملکرد 40
2-9-6- فرایند مبادله 43
2-10- مبانی اعطای پاداش 44
2-10-1- عضویت در سازمان 44
2-10-2- حضور در سازمان 45
2-10-3- عملکرد 45
2-10-4- ارشدیت 46
2-10-5- تخصص 46
2-10-6- دشواری کار 46
2-10-7- قضاوت و تصمیم گیری 46
2-11- سیستمهای پاداش 47
2-11-1- محرمانه بودن پرداخت 47
2-11-2- سیستمهای پرداخت مشارکتی 48
2-11-3- سیستمهای پاداش قابل انعطاف 48
2-12- مدیریت پاداش کارکنان 49
2-12-1- اهداف مدیریت پاداش 49
2-12-2- مدل مدیریت پاداش کارکنان 49
2-12-3- عوامل اثر گذاری برخط مشی های مدیریت پاداش 51
2-13- ویژگیهای سیستم پاداش مؤثر 52
2-13-1- اهمیت 52
2-13-2- انعطاف 53
2-13-3- فراوانی(دفعات) 53
2-13-4- آشکاری 53
2-13-5- توزیع منصفانه 54
2-14- برخی دلایل ناکام بودن پرداخت پاداش 55
2-14-1- چرا غالبا پاداشها ایجاد انگیزه نمی کنند؟ 55
2-14-2- چرخه معيوب 56
2-15- سیستمهای مشوق 57
2-16- برخی روشهای متداول پرداخت پاداش به مدیران 58
2-16-1- روشهای سنتی 58
2-16-2- روش های تعدیل شده 61
2-16-3- شیوه های متداول اعطای پاداش به مدیران شرکتها در ایران 62
2-17- چارچوبی برای مدیریت پاداش برپایه ملاک(EBRM) 63
2-18- نگاهی به وضع کنونی پرداخت پاداش در شرکت پارس خودرو 68
2-19- خلاصه فصل 69

فصل سوم؛ روش تحقیق 71
3-1- مقدمه 72
3-2- روش تحقيق 72
3-3- روشهاي جمع‌آوري اطلاعات 73
3-3-1- روش كتابخانه‌اي 73
3-3-2- روش ميداني 73
3-4- مقياس اندازه‌گيري 73
3-5- سوالهای تحقیق 74
3-5-1- سوال اصلي 74
3-5-2- سوالهاي فرعي 74
3-6- متغيرهاي تحقيق 74
3-7- جامعه آماري 75
3-8- روش نمونه‌گيري و تعيين حجم نمونه 75
3-9- تعداد حجم نمونه 76
3-10- ابزار اندازه‌گيري تحقيق 76
3-11- بررسي روايي و پايايي ابزارسنجش 78
3-11-1- روايي پرسشنامه 78
3-11-2- پايايي پرسشنامه 79
3-12- نحوه توزیع سؤالات پرسشنامه 80
3-13- روشهاي آماري مورد استفاده 81
3-13-1-آزمون مقايسه ميانگين تک نمونه‌اي 82
3-13-2- آزمون t براي مقایسه میانگین دو نمونه مستقل 83
3-13-3- آزمون تحليل واريانس( (ANOVA 84
3-13-4- آزمون فريدمن 86
3-13-5-آزمون کولموگروف- اسمیرنوف (k-s) 87
3-14- خلاصه فصل سوم 87

فصل چهارم؛ تجزیه و تحلیل آماری یافته های تحقیق 88
4-1- مقدمه 89
4-2- بررسی جمعیت شناختی پاسخ دهندگان 90
4-2-1- جنسیت 90
4-2-2- سن 91
4-2-3- تحصیلات 92
4-2-4- سابقه کار 93
4-2-5- نوع استخدام 94
4-2-6-شغل 95
4-3- بررسی و تجزیه و تحلیل داده ها 96
4-3-1-آزمون نرمال بودن توزیع داده ها با استفاده از آزمون کولموگروف- اسمیرنوف 96
4-3-2-آزمون فرضیه اصلی با استفاده از آزمون t 97
4-3-3- آزمون عوامل 10گانه مستقل چارچوب مدیریت پاداش برپایه ملاک با استفاده از آزمون t 99
4-3-4-آزمون تحلیل واریانس برای بررسی رابطه میان نظرات مدیران، کارکنان و مدیرعامل 102
4-3-5-آزمون فریدمن برای رتبه بندی عوامل 10 گانه بر اساس نظرات مدیران 105
4-3-6-آزمون فریدمن برای بررسی تفاوت رتبه بندی عوامل 10 گانه براساس نظرات مدیران و مدیرعامل 107
4-3-7-آزمون فریدمن برای بررسی تفاوت رتبه بندی عوامل 7 گانه براساس نظرات کارکنان، مدیران و مدیرعامل 110
4-4- خلاصه نظرات و پاسخ ها برای سؤال باز 112
4-5- خلاصه فصل 115

فصل پنجم؛ نتیجه گیری و پیشنهادها 117
5-1-مقدمه 118
5-2- بحث و بررسی یافته های تحقیق 119
5-3- نظرات محقق در تحلیل برخی از یافته های تحقیق 124
5-4- پیشنهادها 129
5-4-1- پیشنهادها بر مبنای یافته های تحقیق 129
5-4-2- پیشنهادات برای تحقیقات آتی 132
5-5- خلاصه فصل 132

منابع تحقیق 134

پیوست ها 140
پرسشنامه الف 141
پرسشنامه ب 143

شیوه های پاداش دهی در ایران

فهرست جدول ها
جدول 1-1- مثال‌هايي از پاداش‌هاي دروني و بيروني 9
جدول 2-1- میزان استفاده از ارزیابی عملکرد در سازمانها 39
جدول 2-2- شیوه های پاداش دهی در ایران 62
جدول 2-3- روشهای استفاده شده توسط پاسخ دهندگان به تحقیق سایت ای ریوارد درباره ارزیابی اثربخشی پاداش 63
جدول 2-4- مؤلفه های مدیریت پاداش برپایه ملاک (EBRM) 66
جدول 2-5- اهداف پاداش و ضوابط موفقیت 67
جدول 3-1- ارزش گذاری پاسخها بر اساس طیف لیکرت 77
جدول 3-2- نحوه توزیع سؤالات پرسشنامه 81
جدول 3-3- تحليل واريانس براي مقايسه ميانگين K گروه 85
جدول 4-1- توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب جنسیت 90
جدول 4-2- توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب سن 91
جدول 4-3- توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب میزان تحصیلات 92
جدول 4-4- توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب سابقه کار 93
جدول 4-5- توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب نوع استخدام 94
جدول 4-6- توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب شغل 95
جدول 4-7-نتایج آزمون کولموگروف- اسمیرنوف (k-s) 97
جدول 4-8-نتایج آزمون فرض میانگین یک متغیر با یک مقدار ثابت برای مجموع عوامل 98
جدول 4-9- عوامل 10گانه آزمون شده بطور مجزا با آزمون فرض میانگین یک متغیر با یک مقدار ثابت 100
جدول 4-10-نتایج آزمون فرض میانگین یک متغیر با یک مقدار ثابت برای هر یک از عوامل 10گانه 101
جدول 4-11- تحليل واريانس براي مقايسه ميانگين Kگروه 103
جدول 4-12-نتایج آزمون تحلیل واریانس برای مقایسه میانگین نظرات مدیران و کارکنان و مقایسه آنها با مدیرعامل 104
جدول 4-13-رتبه بندی میانگین نظرات کارکنان و مدیران با مدیرعامل 104
جدول 4-14-رتبه های عوامل دهگانه از دیدگاه مدیران 106
جدول 4-15-آزمون فریدمن برای رتبه بندی عوامل دهگانه از دیدگاه مدیران 106
جدول 4-16-رتبه بندی عوامل دهگانه در اثربخشی سیستم پاداش از دیدگاه مدیران 107
جدول 4-17-آزمون فریدمن برای بررسی تفاوت رتبه بندی عوامل 10 گانه براساس نظرات مدیران و مدیرعامل 108
جدول 4-18- رتبه بندی عوامل دهگانه EBRM براساس نظرات مدیران و مدیرعامل با آزمون فریدمن 109
جدول 4-19-مقایسه رتبه بندی عوامل دهگانه در اثربخشی سیستم پاداش از دیدگاه مدیران و مدیرعامل 109
جدول 4-20-آزمون فریدمن برای بررسی تفاوت رتبه بندی عوامل 7 گانه از دیدگاه کارکنان، مدیران و مدیرعامل 110
جدول 4-21- رتبه بندی عوامل 7 گانه در اثربخشی سیستم پاداش از دیدگاه کارکنان، مدیران و مدیرعامل 111
جدول 4-22-مقایسه رتبه بندی عوامل 7 گانه در اثربخشی سیستم پاداش از دیدگاه کارکنان، مدیران و مدیرعامل 112
جدول 4-23-خلاصه نتایج آزمون فرضیات 116

فهرست شکلها و نمودارها
شكل1-1- طبقه بندي انواع پاداش 12
شکل2-1- نارضایتی های ناشی از یک سیستم پرداخت 20
شکل2-2- مقايسه تئوري‌هاي محتوايي انگيزش 28
شکل2-3- فرآیند ذهنی نظریه برابری 30
شکل 2-4- مدل پورتر و لاولر 41
شکل2-5- مدل مدیریت پاداش کارکنان 51
شکل 2-6-عوامل اثرگذار بر خط مشی های مدیریت پاداش 52
شکل2-7- چرخه معيوب عدم توجه به منافع مدير 57
شکل2-8- چارچوب مدیریت پاداش برپایه ملاک (EBRM) 65
شکل 3-1- ناحیه رد و قبول آزمون مقايسه ميانگين تک نمونه‌اي 83
شکل 3-2- ناحیه رد و قبول آزمون t براي مقایسه میانگین دو نمونه مستقل 84
شکل3-3-ناحیه رد و قبول آزمون تحليل واريانس 86
نمودار 4-1-جنسیت پاسخ دهندگان 90
نمودار 4-2- نمودار سن پاسخ دهندگان 91
نمودار 4-3- نمودار دایره ای تحصیلات پاسخ دهندگان 92
نمودار 4-4- نمودار میله ای تحصیلات پاسخ دهندگان 93
نمودار4-5- سابقه کار پاسخ دهندگان 94
نمودار 4-6-نوع استخدام پاسخ دهندگان 95
نمودار4-7- نمودار دایره ای توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب شغل 96
نمودار4-8- نمودار میله ای توزیع فراوانی پاسخ دهندگان بر حسب شغل 96
شکل 4-1- نواحی رد و قبول فرضیه با استفاده از آزمون t 98
شکل4-2-ناحیه رد و قبول آزمون تحلیل واریانس 103
شکل 4- 3- ناحیه رد و قبول فرض صفر 105