ارائه سیستمی بهبود یافته برای ارزیابی عملکرد شهرک های صنعتی با مدل BSC

هدف از این پژوهش ارائه سیستمی بهبود یافته برای ارزیابی عملکرد شهرک های صنعتی با مدل روش کارت های امتیازی متوازن BSC بصورت کامل و جامع و با منابع جدید می باشد

چکیده:
در این پژوهش سعی شده است با استفاده از روش کارت های امتیازی متوازن عملکرد شرکت شهرک های صنعتی استان قم بر اساس برنامه راهبردی آن ارزیابی شود.

به این منظور پس از مطالعه برنامه راهبردی، 12 هدف استراتژیک شرکت که در حکم CSF ها (شاخص های کلیدی موفقیت) می باشند تعیین و 24 هدف که منجر به تحقق این شاخص های می شوند شناسایی شدند. سپس این اهداف در قالب چهار بعد کارت امتیازی متوازن مورد بررسي در اين پژوهش (رشد و یادگیری، فرآیند های داخلی، مشتریان و خلق ارزش پایدار) تقسیم بندی شدند و نقشه استراتژیک شرکت تدوین شد. به منظور ارزیابی این 24 هدف با استفاده از استراتژی های خرد و شاخص های کمی مندرج در برنامه استراتژیک و ادبیات نظری موجود، مجموعا 117 KPI (شاخص کلیدی عملکرد) شامل 74 سنجه (گویه پرسشنامه) و 43 شاخص کمی تدوین شد. نتایج پژوهش حاکی از آن است که عملکرد شرکت شهرک های صنعتی استان قم به صورت کلی نسبتا مطلوب و متوازن است.

کلمات کلیدی: ارزیابی عملکرد، کارت امتیازی متوازن، برنامه راهبردی، شرکت شهرک های صنعتی استان قم

فرآیند و مقدمه:
یکی از ابزارهایی که در جهت پیشبرد استراژی ها توسط سازمان های پیشرو به کار گرفته شده و امروزه جزو جدایی ناپذیر فرآیند مدیریت استراتژیک به شمار می آید، کارت امتیازی متوازن است که نخستین بار در سال 1992 به عنوان یک مقاله در مجله BHR توسط کاپلان و نورتون ارائه شد و در آن عملکرد شرکت بر اساس اهداف استراتژیک شرکت در چهار بعد مالی، فرآیند های داخلی، رشد و یادگیری و مشتریان مورد ارزیابی قرار می گیرد. البته این ابزار قابلیت آن را دارد که بر اساس ماهیت عملکرد و برنامه استراتژیک سازمان در ترتیب و عنوان ابعاد فوق تغییراتی به عمل آورد.

در پژوهش حاضر پرسش اصلی این بوده است که آیا عملکرد شرکت شهرک های صنعتی استان قم متوازن و قابل قبول است؟برای پاسخگویی به این سئوال 4 سئوال فرعی دیگر در رابطه با متوازن و قابل قبول بودن عملکرد شرکت در چهار بعد رشد و یادگیری، فرآیند های داخلی، رشد و یادگیری، مشتریان و خلق ارزش پایدار مطرح شد. ابتدا بر اساس سند راهبردی شرکت شهرک های صنعتی، 24 هدف استراتژیک در چهار بعد فوق مطرح شد و بر اساس ارتباط این اهداف نقشه استراتژی شرکت ترسیم گردید.

در ادامه برای هر یک از اهداف شاخص های کمی و سنجه(گویه های پرسشنامه) مطرح گردید . سنجه های مربوط به ابعاد رشد و یادگیری، فرآیند های داخلی و خلق ارزش پایدار به صورت پرسشنامه ای 57 سئوالی در اختیار کارکنان شرکت قرار گرفت و سنجه های مربوط به بعد مشتریان به صورت پرسشنامه ای 16 سئوالی در مقیاس لیکرت، صورت بندی شد و مشتریان نسبت به نمره دهی به هر سنجه اقدام نمودند. در رابطه با شاخص های کمی نیز براساس سند راهبردی سازمان میزان عملکرد مطلوب هر شاخص از سال 87 تا 91 (5 سال) مشخص گردید و با میزان عملکرد محقق در این بازه زمانی مقایسه شد میزان تحقق شاخص در یک طیف 5 امتیازی گزارش شد به طوری که در صورت تحقق کامل و حتی فراتر از میزان تعیین شده امتیاز 5 به آن شاخص اختصاص داده شد. سپس امتیاز شاخص های کمی و سنجه های هر هدف جمع و میانگین آنها به عنوان امتیاز آن هدف مد نظر قرار گرفت. در رابطه با هر بعد نیز امتیازات تمامی اهداف جمع و میانگین آنها به عنوان وضعیت عملکرد در آن بعد به حساب آمد. در پایان نیز امتیاز تمامی ابعاد جمع و بر اساس میانگین امتیازات در رابطه با مطلوبیت عملکرد شرکت شهرک های صنعتی استان قم قضاوت شد. چنانچه امتیاز کسب شده در هر هدف یا بعد کمتر از 2.66 باشد وضعیت آن نامطلوب، بین 2.66 و 3.66 نسبتا مطلوب و بیش از 3.66 مطلوب ارزیابی می شود.

کارت امتیازی متوزان به طور وسیعی در سازمان های تولیدی، خدماتی، غیر انتفاعی و دولتی استفاده شده که در بسیاری از آن ها اثرات برجسته و قابل ملاحظه ای داشته است. در زمینه سازمان های غیر انتفاعی کاپلان و نورتن تاکید داشتند که اندازه گیری عملکرد کاربرد مالی به تنهایی ماموریت سازمان های دولتی و غیر دولتی را منعکس نمی کنند، بلکه ماموریت دولت یا سازمان های غیر انتفاعی می بایست در راس رویکرد اندزاه گیری میزان موفقیت یا عدم موفقیت سازمان باشد. همچنین این رویکرد می تواند ماموریت بلند مدت سازمان را صحیح و دقیق نگه دارد.

از این رو بزرگترین تفاوت کارت امتیازی در میان کسب و کارهای تجاری و سازمان های غیر انتفاعی در میزان دستیابی به ماموریت قرار دارد. بدین منظور هم از دیدگاه مالی و هم از دیدگاه مشتری می بایست بر ای افزایش و بهبود دیدگاه های فرآیند های داخلی و یادگیری و رشد استفاده شود. در سازمان های غیر دولتی، ذی نفعان نقش مهمتر و عمده تری را در سیستم کارت امتیازی متوازن دارند و به طور کاملا مستقیم، در جنبه های چنین سیستمی تاثیرگذار هستند. از آنجا که عملکرد مالی تنها هدف عمده اکثر سازمان های دولتی و غیر دولتی نیست، توالی اولیه دیدگاه های حاضر در رویکرد کارت امتیازی متوازن را می توان از دیدگاه مشتری به سمت بالا مجددا مرتب کرد (کاپلان و نورتن،2001). برای اینکه رویکرد کارت امتیازی متوزان در یک موسسه آموزشی یا یک سازمان غیر انتفاعی معرفی شود لازم است کارکنان با یکدیگر مشارکت داشته باشند. نقطه آغاز این امر حضور سرپرستانی است که مسئولیت سیاستگذاری و اجرا را در یک سلسله مراتب بالا به پایین به عهده دارند. در نهایت کارت امتیازی یک رابطه علت و معلولی را ایجاد خواهد کرد که مستلزم اخذ بازخور از اعضای ستاد ارتباطات در میان کارکرد های مرتبط می باشد.

برای این که کارت امتیازی به عنوان بخشی از هسته راهبردی سازمان نهادینه شود کاپلان و نورتن پنج اصل را به شرح ذیل معرفی می کنند:
اصل اول: تبدیل راهبرد به اصطلاحات عملیاتی
اصل دوم: همسوسازی سازمان با راهبرد
اصل سوم: راهبرد به عنوان بخشی از شغل روزمره همگان
اصل چهارم: راهبرد به عنوان یک فرآیند مستمر
اصل پنجم: هدایت و کنترل تغییر از طریق راهبرد (کاپلان و نورتن، 2004)

بنا بر نکات بیان شده این پژوهش در صدد است نشان دهد تا چه میزان عملکرد شرکت شهرک های صنعتی استان قم مبنی بر اهداف استراتژیک سازمان در ابعاد چهار گانه (رشد و یادگیری، فرآیندهای داخلی،مشتریان و مالی)کارت امتیازی متوازن، مطلوب و متوازن است.

فهرست مطالب

فصل اول
مقدمه 2
1-1: مسئله پژوهش
1-2: اهمیت و ضرورت پژوهش 5
1-3: اهداف پژوهش 6
1-3-1: هدف كلي: 6
1-3-2: اهداف جزئي: 6
1-4:سوال های پژوهش 6
4-1-1: سئوال اصلی: 6
4-1-2:سئوال های فرعي: 7
1-5: تعریف نظری و عملی مفاهیم 7
1-5-1: تعریف نظری متغیرها: 7
1-5-2: تعریف عملیاتی متغیر ها: 8

فصل دوم 11
الف: مقدمه 13
ب: مبانی نظری پژوهش 13
2-1: مبنی مفهوم شناسی ارزیابی عملکرد 13
2-1-1: تعریف ارزیابی عملکرد: 13
2-1-2: فواید ارزیابی عملکرد: 14
2-1-3: معایب و مشکلات سیستم های ارزیابی عملکرد 15
2-1-4: بررسی مختصر ارزیابی عملکرد سنتی و نوین و احصاء تفاوت ها 16
2-1-5: تعدادی دیگر از الگوهای ارزیابی عملکرد سازمان ها 18
2-1-5-1: جایزه دمینگ 18
2-1-5-2: جایزه کیفیت ملی مالکوم بالدریج 18
2-1-5-3: جایزه کیفیت اروپایی 19
2-2: مبانی مفوم شناسی کارت امتیازی متوازن 19
2-2-1: تعریف کارت امتیازی متوازن 19
2-2-2: بستر شکل گیری کارت امتیازی متوازن 20
2-2-3: روند شکل گیری و تکامل کارت امتیازی متوازن 22
2-2-4: ابعاد کارت امتیازی متوازن 24
2-2-4-1: بعد مالی 24
2-2-4-2: بعد مشتریان 26
2-2-4-3: بعد فرآیند های داخلی: 30
2-2-4-4: بعد رشد و یادگیری 32
2-2-5: رابطه میان چهار منظر کارت امتیازی متوازن 33
2-2-6: توازن در ارزیابی متوازن 34
2-2-7: ویژگی های کارت امتیازی متوازن 35
2-2-8: کارکرد های کارت امتیازی متوازن 37
2-2-9:ارتباط کارت امتیازی متوزان با سایر سیستم ها و روش های ارزیابی عملکرد 39
2-2-10: وجه تمایز ارزیابی عملکرد متوازن در سازمان های انتفاعی و غیر انتفاعی 40
2-2-11: راهبرد و کارت امتیازی متوازن 43
2-2-12: موانع موجود در جهت استقرار کارت امتیازی متوازن 45
2-2-13: نقاط قوت ارزیابی عملکرد از طریق کارت امتیازی متوازن 46
2-2-14: مراحل ساخت کارت امتیازی متوازن 47
ج: پیشینه تجربی پژوهش 49
2-3-1: تحقیقات داخلی 49
2-3-2: تحقیقات خارجی 51
د: چارچوب نظری تحقیق 52
2-4-1: پیاده سازی کارت امتیازی متوازن 53
2-4-2: معرفی شرکت شهرک های صنعتی استان قم و نقشه استراتژی آن 54

فصل سوم 57
مقدمه 58
3-1: روش تحقیق: 58
3-2: جامعه آماری: 58
3-3:روش نمونه گیری 58
3-4: نمونه پژوهش: 59
3-5: ابزار و روش های جمع آوری داده ها 59
3-6: روایی پرسشنامه 60
3-7: پایایی پرسشنامه 61
3-8: روش تجزیه و تحلیل داده ها 61
3-9: قلمرو پژوهش: 64

فصل چهارم 65
مقدمه 66
4-1: تجزیه و تحلیل جمعیت شناختی پژوهش 66
4-1-1: جنسیت کارکنان 67
4-1-2: نوع همکاری کارکنان با شرکت شهرک های صنعتی 68
4-1-3 : سطح تحصیلات کارکنان 69
4-1-4: سطح تحصیلات کارکنان بر اساس جنسیت 70
4-2: تجزیه و تحلیل توصیفی نتایج پژوهش 71
4-2-1: سئوال شماره 1: آیا عملکرد شرکت شهرک های صنعتی استان قم در بعد رشد و یادگیری متوازن و قابل قبول است؟ 74
4-2-1-1: بررسی وضعیت هدف "توسعه مدیریت منابع انسانی شرکت" 74
4-2-1-2: بررسی وضعیت هدف "گسترش فرهنگ تعاملات درون سازمانی". 77
4-2-1-3: بررسی وضعیت هدف" آموزش نیروی انسانی شرکت شهرک های صنعتی" 79
4-2-1-4: بررسی وضعیت هدف " توسعه دانش و فناوری روز در شرکت ". 82
4-2-2: سئوال شماره 2: آیا عملکرد شرکت شهرک های صنعتی استان قم در بعد فرایند های داخلی متوازن و قابل قبول است؟ 84
4-2-2-1: بررسی وضعیت هدف " ایجاد و بهبود فضاهای فیزیکی و زیربنایی " 85
4-2-2-2: بررسی وضعیت هدف " نگهداشت منابع انسانی شرکت ". 87
4-2-2-3: بررسی وضعیت هدف" ایجاد امکانات زیست محیطی " 89
4-2-2-4: بررسی وضعیت هدف "تسریع در به بهره برداری رساندن واحد های صنعتی" 91
4-2-2-5: بررسی وضعیت هدف "افزایش زیر ساخت های دسترسی به منابع مالی". 94
4-2-2-6: بررسی وضعیت هدف " توانمند سازی واحد های کوچک صنعتی در بازاریابی" 95
4-2-2-7: بررسی وضعیت هدف "ارتقاء فن آوری در واحد های صنعتی" 98
4-2-2-8: بررسی وضعیت هدف "بهبود فرآیند جذب نیروی انسانی". 100
4-2-2-9: بررسی وضعیت هدف "هدایت سرمایه گذاری های خصوصی به سوی شهرک ها". 102
4-2-2-10:بررسی وضعیت هدف "شناسایی متقابل بازار و واحد های صنعتی" 103
4-2-2-11: بررسی وضعیت هدف "توسعه منابع در آمد و مدیریت مالی شرکت" 106
4-2-3 سئوال شماره 3: آیا عملکرد شرکت شهرک های صنعتی استان قم در بعد مشتریان متوازن و قابل قبول است؟ 110
4-2-3-1: بررسی وضعیت هدف"تسهیل حضور در بازار های خارجی" 110
4-2-3-2: بررسی وضعیت هدف "توسعه مدیریت و منابع انسانی واحد های صنعتی" 113
4-2-3-3: بررسی وضعیت هدف"فرهنگ سازی و بهبود زمینه های ارتقاء بهره وری" 117
4-2-3-4: بررسی وضعیت هدف "توانمند سازی نهادهای اجتماعی صنعتی" 120
4-2-4 سئوال شماره 4: آیا عملکرد شرکت شهرک های صنعتی استان قم در بعد خلق ارزش پایدار متوازن و قابل قبول است؟ 124
4-2-4-1: بررسی وضعیت هدف"بهبود خوشه های صنعتی" 124
4-2-4-2: بررسی وضعیت هدف "توسعه سرمایه گذاری های صنایع کوچک" 127
4-2-4-3: بررسی هدف "افزایش تعداد کارگاه ها" 128
4-2-4-4: بررسی وضعیت هدف "افزایش واحد های صنعتی" 129
4-2-4-5:بررسی وضعیت هدف"افزایش سطح اشتغال صنعت استان" 130
4-2-5 سئوال اصلی پژوهش: آیا عملکرد شرکت شهرک های صنعتی استان قم متوازن و قابل قبول است؟ 132
4-3 خلاصه نتایج 133

فصل پنجم 136
مقدمه: 137
1-5: خلاصه نتایج پژوهش و بحث در مورد آن: 138

5-1-2: بررسی مطلوب و متوازن بودن عملکرد شرکت شهرکت های صنعتی استان قم در بعد رشد یاد و یادگیری 139
5-1-3: بررسی مطلوب و متوازن بودن عملکرد شرکت شهرکت های صنعتی استان قم در بعد فرآیند های داخلی 139
5-1-4: بررسی مطلوب و متوازن بودن عملکرد شرکت شهرکت های صنعتی استان قم در بعد مشتریان 140
5-1-5: بررسی مطلوب و متوازن بودن عملکرد شرکت شهرکت های صنعتی استان قم در بعد خلق ارزش پایدار 141
5-2: پیشنهادات پژوهش 142
5-2-1: پیشنهادات مربوط به بعد رشد و یادگیری 142
5-2-2: پیشنهادات مربوط به بعد فرآیند های داخلی 143
5-2-3: پیشنهادات مربوط به بعد مشتریان 143
5-2-4: پیشنهادات مربوط به بعد خلق ارزش پایدار 144
5-3: محدودیت های پژوهش 144
5-4: پیشنهادهایی برای پژوهش های آتی 145

فهرست منابع 146
پيسوت ها 151
پیوست شماره یک:سنجه های کیفی مورد استفاده در ارزیابی عملکرد شرکت شهرک های صنعتی استان قم 152
پیوست شماره دو:شاخص های کمی استفاده در ارزیابی عملکرد شرکت شهرک های صنعتی استان قم 157

فهرست نمودار ها
نمودار شماره4-1: توزیع فراوانی کارکنان برحسب جنسیت 67
نمودار شماره 4-2: توزیع فراوانی کارکنان بر اساس نوع همکاری 68
نمودار شماره4-3: توزیع فراوانی کارکنان بر حسب سطح تحصیلات 69
نمودار شماره4-4: توزیع فراوانی کارکنان بر حسب جنسیت و سطح تحصیلات 70
نمودار شماره 4-5: وضعیت سنجه های کیفی هدف "توسعه مدیریت منابع انسانی شرکت" 75
نمودار شماره 4-6: وضعیت تحقق شاخص های کمی هدف "توسعه مدیریت منابع انسانی شرکت" 76
نمودار 4-7: وضعیت تحقق هدف "توسعه مدیریت منابع انسانی شرکت" بر اساس سنجه های کیفی و شاخص های کمی 77
نمودار شماره4-8 : وضعیت سنجه های کیفی هدف " گسترش فرهنگ تعاملات درون سازمانی" 78
نمودار شماره 4-9: وضعیت سنجه های کیفی هدف " آموزش نیروی انسانی شرکت شهرک های صنعتی" 79
نمودار شماره 4-10: وضعیت شاخص های کمی هدف " آموزش نیروی انسانی شرکت شهرک های صنعتی " 80
نمودار 4-11: وضعیت تحقق هدف " آموزش نیروی انسانی شرکت شهرک های صنعتی " بر اساس سنجه های کیفی و شاخص های کمی 81
نمودار شماره4-12: وضعیت سنجه های کیفی هدف "توسعه دانش و فناوری روز در شرکت" 82
نمودار شماره4-13: وضعیت عملکرد شرکت در بعد رشد و یادگیری 84
نمودار شماره4-14: وضعیت شاخص های کمی هدف " ایجاد و بهبود فضاهای فیزیکی و زیربنایی " 86
نمودار شماره 4-15: وضعیت سنجه های کیفی هدف " نگهداشت منابع انسانی شرکت " 88
نمودار شماره 4-16: وضعیت سنجه های کیفی هدف " ایجاد امکانات زیست محیطی " 89
نمودار شماره 4-17: وضعیت تحقق هدف شاخص کمی هدف" ایجاد امکانات زیست محیطی " 90
نمودار شماره4-18: وضعیت تحقق هدف " ایجاد امکانات زیست محیطی " بر اساس سنجه های کیفی و شاخص های کمی 91
نمودار شماره 4-19: وضعیت سنجه های کیفی هدف "تسریع در به بهره برداری رساندن واحد های صنعتی" 92
نمودار شماره4-20: وضعیت تحقق هدف "تسریع در به بهره برداری رساندن واحد های صنعتی " بر اساس سنجه های کیفی و شاخص های کمی 93
نمودار شماره 4-21: وضعیت سنجه های کیفی هدف " افزایش زیر ساخت های دسترسی به منابع مالی" 94
نمودار شماره 4-22: وضعیت سنجه های کیفی هدف " توانمند سازی واحد های کوچک صنعتی در بازاریابی" 96
نمودار شماره 4-23: وضعیت تحقق هدف شاخص کمی هدف" توانمند سازی واحد های کوچک صنعتی در بازاریابی " 96
نمودار شماره4-24: وضعیت تحقق هدف " توانمند سازی واحد های کوچک صنعتی در بازاریابی " بر اساس سنجه های کیفی و شاخص های کمی 97
نمودار شماره 4-25: وضعیت سنجه های کیفی هدف "ارتقاء فن آوری در واحد های صنعتی" 98
نمودار شماره4-26: وضعیت تحقق هدف " توانمند سازی واحد های کوچک صنعتی در بازاریابی " بر اساس سنجه های کیفی و شاخص های کمی 100
نمودار شماره 4-27: وضعیت سنجه های کیفی هدف "بهبود فرآیند جذب نیروی انسانی" 101
نمودارشماره 4-28: وضعیت سنجه های کیفی هدف "هدایت سرمایه گذاری های خصوصی به سوی شهرک ها" 102
نمودار شماره 4-29: وضعیت سنجه های کیفی هدف "شناسایی متقابل بازار و واحد های صنعتی" 104
نمودار شماره 4-30: وضعیت تحقق هدف شاخص کمی هدف"شناسایی متقابل بازار و واحد های صنعتی" 105
نمودار شماره4-31: وضعیت تحقق هدف "شناسایی متقابل بازار و واحد های صنعتی" بر اساس سنجه های کیفی و شاخص های کمی 106
نمودار شماره 4-32: وضعیت سنجه های کیفی هدف "توسعه منابع در آمد و مدیریت مالی شرکت" 107
نمودار شماره4-33: وضعیت تحقق هدف"توسعه منابع در آمد و مدیریت مالی شرکت" بر اساس سنجه های کیفی و شاخص های کمی 108
نمودار شماره4-34: وضعیت عملکرد شرکت در بعد فرآیند های داخلی 109
نمودار شماره 4-35: میانگین نمرات سنجه های کیفی هدف"تسهیل حضور در بازار های خارجی" 111
نمودار شماره4-36: وضعیت تحقق هدف"تسهیل حضور در بازار های خارجی" بر اساس سنجه های کیفی و شاخص های کمی 112
نمودار شماره 4-37: وضعیت سنجه های کیفی هدف "توسعه مدیریت و منابع انسانی واحد های صنعتی" 114
نمودار شماره 4-38: وضعیت تحقق هدف شاخص کمی هدف"توسعه مدیریت و منابع انسانی واحد های صنعتی" 115
نمودار شماره4-39: وضعیت تحقق هدف"توسعه مدیریت و منابع انسانی واحد های صنعتی" بر اساس سنجه های کیفی و شاخص های کمی 116
شماره 4-40: وضعیت سنجه های کیفی هدف "فرهنگ سازی و بهبود زمینه های ارتقاء بهره وری" 118
نمودار شماره 4-41: وضعیت تحقق هدف شاخص کمی هدف"فرهنگ سازی و بهبود زمینه های ارتقاء بهره وری" 119
نمودار شماره4-42: وضعیت تحقق هدف"توسعه مدیریت و منابع انسانی واحد های صنعتی" بر اساس سنجه های کیفی و شاخص های کمی 120
نمودار شماره4-43: وضعیت سنجه های کیفی هدف "توانمند سازی نهادهای اجتماعی صنعتی" 121
نمودار شماره4-44: وضعیت تحقق هدف"توانمند سازی نهادهای اجتماعی صنعتی" بر اساس سنجه های کیفی و شاخص های کمی 122
نمودار شماره4-45: وضعیت عملکرد شرکت در بعد مشتریان 123
نمودار شماره4-46: وضعیت سنجه های کیفی هدف "بهبود خوشه های صنعتی" 125
نمودار شماره 4-47: وضعیت تحقق هدف شاخص کمی هدف "بهبود خوشه های صنعتی" 126
نمودار شماره4-48: وضعیت تحقق هدف"بهبود خوشه های صنعتی" بر اساس سنجه های کیفی و شاخص های کمی 127
نمودار شماره 4-49: وضعیت تحقق هدف شاخص کمی هدف "افزایش تعداد کارگاه ها" 129
نمودار شماره4-50: وضعیت عملکرد شرکت در بعد خلق ارزش افزوده 131
نمودار4-51: وضعیت عملکرد شرکت شهرک های صنعتی استان قم 132