مبانی نظری ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی با مدل یکپارچه سازی اراضی

رشد شهرنشینی در کشورهای جهان سوم و در حال توسعه متناسب با ظرفیت های موجود آنها نبوده است و دستاوردهایی چون اسکان غیررسمی به پدیده قابل انتظار و دائمی در اینگونه کشورها مبدل شده است. رابطه سطح توسعه یافتگی با میزان اسکان غیررسمی نیز نشان داد که این شرایط در کشورهای کمتر توسعه یافته شدیدتر است. متأسفانه از دهه های گذشته در کشور ما نیز به دلایل متعدد در شهرهای بزرگ شاهد مناطق خوردرو بوده ایم.

این مناطق همراه با رشد شهر وسیع تر و یا در نقاط جدیدی از آن شکل گرفته اند و مشکلات ناشی از شهرسازی بی برنامه و توده وار بر سایر مشکلات سکونتی آنها سایه افکنده است. در این مناطق، محیط کالبدی فاقد خدمات شهری مورد نیاز جهت سکونت است و ساکنین از این بابت تأمین نمی شوند. دسترسی ها باریک و پرپیچ و خم و نشانی از فضاهای شهری در بافت های متراکم و به هم تنیده این مناطق نیست. این شرایط نه تنها برای مناطق دیگر شهر به عنوان یک معظل بزرگ شهری تلقی می شوند بلکه برای ساکنین آنها نیز شرایط بغرنجی را ایجاد کرده است که گاه رهایی از آن غیرممکن است.

فهرست مطالب

فصل دوم: مرور منابع/ ادبیات تحقیق/ پیشینه تحقیق 19
2-1: مفاهیم و واژگان تحقیق 19
2-1-1: ساماندهي 19
2-1-2: مسكن 19
2-1-3: سكونتگاه غيررسمي 19
2-1-4: اسکان غیر رسمی 20
2-1-5: حاشیه نشینی 21
2-2: شهرنشینی و اسکان غیررسمی در کشورهای شمالی 24
2-3: حاشیه نشینی در جهان 27
2-4: شهرنشینی و اسکان غیررسمی در کشورهای جنوب 27
2-5: شهرنشینی و اسکان غیررسمی در ایران 31
2-5-1: تاریخچه حاشیهنشینی در ایران 35
2-6: اصول نظري تبيين پديدهي حاشيهنشيني 37
2-6-1: سطح كلان 38
2-6-2: سطح مياني 39
2-6-3: سطح خرد 40
2-7: علل بروز حاشیهنشینی 43
2-7-1: بحرانهای حاصل از حاشیهنشینی در کلان شهرها 43
2-8: اسکان غیررسمی در ایران 44
2-8-1: انواع سکونتگاههای غیررسمی در ایران 44
2-8-2: مهمترین و عمده ترین علل پیدایش و گسترش اسکان غیر رسمی در ایران 45
2-9: ویژگیهای سکونتگاههای غیررسمی 49
2-10: ساماندهی و ارتقاء بخشی سکونتگاههای غیررسمی 52
2-11: راهکارها و سیاستهای تکاملی ساماندهی اسکان غیر رسمی در ایران و جهان 58
2-11-1: سیاست نادیدهانگاری یا بی تفاوتی 58
2-11-2: تحول در نظام اقتصادی – اجتماعی و ساختار جامعه 59
2-11-3: سیاست تخریب و پراکنش 60
2-11-4: ساخت مسکن اجتماعی یا مسکن متعارف 61
2-11-5: ارائه زمین و خدمات 61
2-11-6: آزادسازی و تثبیت اقتصادی 62
2-11-7: سیاست توانمندسازی 63
2-11-8: ارتقای محیطی 65
2-12: راهحلهای متداول در ایران نسبت به موضوع اسکان غیر رسمی 65
2-13: مشکلات برنامهریزي سکونتگاههاي غیررسمی در ایران 67
2-13-1: مشکلات نظام تصمیمگیري 67
2-13-2: عدم وجود دیدگاه فضایی در برخورد با این نواحی 67
2-14: مولفه های اجتماعی،اقتصادی،کالبدی ومدیریتی اسکان غیررسمی 68
2-15: عوامل تاثیر گذار در تشدید اسکان غیر رسمی 69
2-15-1:طرحهای شهری 69
2-15-2 قوانین زمین شهری 69
2-15-3: شهرهای جدید 70
2-16: برنامه توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی 71
2-17: نقش و اهداف ستاد ملی توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیر رسمی 72
2-17-1: عمدهترین دستاوردهای ملی 74
2-17-2: مشکلات فرارو 75
2-17-3: امکانات و فرصتهای پیشرو 76
2-18: ضرورت ظرفیتسازی برای ارتقای توانمندی اجتماع محلی و ارتقاءبخشی سکونتگاههای غیررسمی 77
2-18-1: مفهوم ظرفیتسازی 78
2-19: بررسي تاثير سكونتگاههاي غير رسمي بر امنيت اجتماعي 82
2-20: پیامدهاي سکونتگاههاي غیررسمی بر اقتصاد شهر (تشدید نابرابريهاي موجود) 83
2-21: اسکان غیررسمی و مدیریت شهری 83
2-22: راهکارهای ساماندهی فضای شهری 85
2-23: مهاجرت و اسكان غيررسمي 92
2-24: رابطه بين مهاجرت، بيكاري و اسكان غيررسمي 93
2-25: تجمیع زمین 95
2-26: فرآیند تجمیع زمین 97
2-27: تجمیع زمین در ایران 99
2-27-1: تجمیع در مقیاس خرد (چند پلاک) 99
2-27-2: تجمیع متوسط (تجمیع چند بخش از بلوک و یا دو بلوک) 100
2-27-3: تجمیع کلان (در مقیاس بیش از دو سه بلوک) 100
2-28: تجمیع زمین و بافتهای فرسوده شهری 103
2-29: جمعبندی از روش تجمیع زمین 104
2-30: طرحهاي تجميع 106
2-31: پيشينه و سابقه كابرد روش سازماندهي مجدد زمين در كشور ژاپن 108
2-32: مهمترين مزاياي كاربرد روش سازماندهي مجدد زمين 112
2-33: فوايد طرح سازماندهي مجدد زمين براي هر دو گروه مالكان و دولت 115
2-34: انتقادهاي بيان شده در مورد طرح سازماندهي مجدد زمين 117
2-35: مزایاي روش یکپارچهسازي (سازماندهی مجدد زمین) 118
2-36: روش تنظیم مجدد زمین در قالب یک مشارکت دو طرفه بین دولت و مردم 121
2-37: معرفي یک پروژه تعديل و تنظيم دوباره قطعات زمين 122
2-37-1: اصول پروژه 129
2-37-2: مشاركت شهروندان 133
2-37-3: سازماندهي و مديريت 134
2-37-4: مزاياي این پروژه 134
2-37-5: شروط لازم جهت اجراي پروژه تنظيم دوباره قطعات زمين 136
2-37-6: فرآيند انجام پروژه 139
2-38: نتيجه گيري 143

فهرست جداول
جدول ‏2 1: تحولات جمعیت شهری و روستایی ایران طی دو دهه گذشته 25
جدول ‏2 2 :بررسی علل پیدایش، سطح علتیابی ، نگرش و نحوه برخورد دیدگاهها با اسکان غیررسمی 41
جدول ‏2 3 : نگاهی گذرا به چارچوبهای نظری مرتبط با مسکن شهری 42
جدول ‏2 4 : بررسی تحولات عملکردی دولتها در رابطه با کمبود مسکن و اسکان غیررسمی 61
جدول ‏2 5 :بررسی وضعیت برنامه ریزی بخش مسکن در برنامههای عمرانی قبل از انقلاب 62
جدول ‏2 6 : بررسی وضعیت برنامه ریزی بخش مسکن در برنامههای عمرانی بعد از انقلاب 63
جدول ‏2 7 : راهكارهاي ايجاد بستر مناسب در جهت انگيزش مشاركت ساكنان مناطق اسكان غيررسمي 65
جدول ‏2 8 : مزایا و معایب روشهاي مداخله در ایران 85
جدول ‏2 9 : ارزشيابي زمين و توزيع مجدد بر اساس ارزش مربوطه 94
جدول ‏2 10 : گزينه هاي مختلف براي دريافت زمين 94
فهرست اشکال
نمودار ‏2 1 : الگوي نظري جهت تبيين حاشيه نشيني و اسكان غيررسمي 31
نمودار ‏2 2 : موارد استفاده از روش تجمیع زمین در طرحهای شهرسازی 66

فهرست اشکال
تصویر ‏2 3 : فرآیند تجمیع زمین 68
تصویر ‏2 4 : نمونهای از طرحهای بازسازی بافتهای فرسوده ـ شهر مشهد. 70
تصویر ‏2 5 : تبديل بافت قديمي و ارگانيك به ساختار منظم و مبتني بر خطوط راه آهن از طريق اجراي طرحهاي بازتنظيم زمين در يكي از شهرهاي ژاپن 74
تصویر ‏2 6 : مكانيزم تكنيك بازتنظيم زمين 75
تصویر ‏2 7 : تعديل و تنظيم قطعات زمين با كاربرد طرح سازمان دهي مجدد زمين در ژاپن 78
تصویر ‏2 8 : ايده اصلي روش سازماندهي مجدد زمين، تغيير قطعه بندي زمين است 80
تصویر ‏2 9 : تعديل و تنظيم قطعات زمين بعد از اجراي طرح سازماندهي مجدد زمين به ترتيب در طرح راما چهار و طرح مانانگ كازيلا در شهر بانكوك 81
تصویر ‏2 10 : اصلاح قطعات زمين و افزايش تسهيلات عمومي از نكات مثبت اجراي طرح سازماندهي مجدد زمين است 82
تصویر ‏2 11 : اجراي طرح سازماندهي مجدد زمين، در اكثر موارد با افزايش تراكم همراه خواهد بود. 82
تصویر ‏2 12 : قطعه بندي پلاکهاي مسکونی قبل و بعد از یکپارچه سازي اراضی 83
تصویر ‏2 13 : مکانیزم احیاي زمین براساس سیاست تنظیم مجدد زمین 86
تصویر ‏2 14 : نمونه هايي از پروژه هاي تعديل و تنظيم دوباره قطعات زمين در بانكوك 88
تصویر ‏2 15 : نمونه اي از پروژه هاي تعديل و تنظيم دوباره قطعات زمين درتايوان 89
تصویر ‏2 16 : نمونه اي از پروژه هاي تعديل و تنظيم دوباره قطعات زمين در بانكوك 90
تصویر ‏2 17 : معرفي اجزاي پروژه تعديل و تنظيم دوباره قطعات زمين 91