ریشه های پیدایش ویژگی های سکونتگاههای غیررسمی و پیامدهای شکلگیری آن

سکونتگاه های غیررسمی دچار تضادی بنیادی با برنامه-ریزی و مدیریت شهری هستند. چرا که هر برنامه و طرح شهری بر پایه پیش بینی ها یی صورت می پذیرد و در مقابل، این سکونتگاه ها بدون هرگونه برنامه ای ممکن است در هر جا و به هر شکلی پدیدار شوند. این امر نه تنها پیش بینی برنامه ها را بر هم می زند بلکه با بهره گیری از منابع شهری –از جمله زمین شهری- و تولید هزینه برای مدیریت شهری، کار مدیران را در اجرای برنامه ها دشوار می سازد. و این به روشنی یکی از دلایلی است که هنوز سیاست های حذفی در روبرویی با سکونتگاه های غیررسمی از سوی برخی مدیران شهری دنبال می شود.

آنچه ذکر شد نمی تواند دلیل خوبی برای دشمنی مدیریت شهری با سکونتگاه های غیررسمی باشد، چرا که از دیدگاهی ژرف تر، چنانچه پیشتر آمد این سکونتگاه ها در حقیقت برآمده از ضعف نظام مدیریت سیاسی و شهری در کاهش فقر، توسعه اقتصادی و سرانجام سیاست های تأمین زمین و مسکن برای تهیدستان است. از این رو اگر مدیریت شهری حقوق شهروندان را به رسمیت بشناسد، نمی-تواند مشکل را به تمامی از چشم ساکنان این سکونتگاه-ها ببیند.

چنانکه در سند ملی توانمندسازی نیز آمده است:

" سکونتگاه های غیررسمی هر چند جلوه ای از فقر است، اما بازتاب کاستی ها و نارسایی های سیاست های دولت و بازار رسمی نیز محسوب می شوند. اسکان غیررسمی به سبب باز تولید فقر و گسترش آن، به مخاطره انداختن محیط زیست و تحمیل هزینه ای بیشتر برای حل مشکلات – در مقایسه با هزینه پیشگیری از آن ها – تهدیدی جدی برای پایداری و انسجام جامعه شهری و نیازمند تدابیر ویژه-ای برای ساماندهی وضعیت کنونی و جلوگیری از گسترش آن ها در آینده است. از آنجا که اسکان غیررسمی از زمینه ای فراتر از مکان آن نشأت می گیرد و بر محیطی فراتر از مکان آن نیز تأثیر می گذارد، چاره جویی این مسئله به سیاست گذاری و اقداماتی نه فقط در سطح محلی آن، بلکه در سطح ملی نیاز دارد" (www.undro.org.ir).

فهرست مطالب
2-1 واژهشناسی 16
2-2 تعریف اسکان غیررسمی 17
2-3 انواع سکونتگاههای غیررسمی 18
2-4 ویژگیهای کلی سکونتگاههای غیررسمی 19
2-4-1 ویژگیهای کالبدی سکونتگاههای غیررسمی 19
2-4-2 ویژگیهای اجتماعی سکونتگاههای غیررسمی 20
2-5 ریشههای پیدایش سکونتگاههای غیررسمی 21
2-5-1 گسترش شهرنشینی 21
2-5-2 شهری شدن فقر 22
2-5-2-1 مفهوم فقر 23
2-5-3 سیاستهای ناکارآمد زمین و مسکن 24
2-6 روند پیدایش سکونتگاه های غیررسمی 25
2-6-1 تهاجم سازمان یافته 26
2-6-2 تصرف خزنده 26
2-6-3 بازتقسیم زمین (تفکیک غیر قانونی) 28
2-7 پیامدهای شکلگیری سکونتگاههای غیررسمی 28
2-7-1 بر هم زدن پیشبینیهای برنامههای شهری 28
2-7-2 مشکلات و مخاطرات محیطی 29
2-7-3 ناهنجاریها و مسئله امنیت 30
2-7-4 تأمین نیاز اساسی مسکن برای اقشار تهیدست 30
2-7-5 پیشگیری از آسیبهای اجتماعی 30
2-7-6 توان و نیروی کار اقتصادی 31
2-8 جمعبندی 31

منابع