شخصیت شناسی شغاد در شاهنامه

زبان و ادبیات
دانلود مقاله کارشناسی ارشد رشته زبان و ادبیات فارسی شخصیت شناسی شغاد در شاهنامه چكیده فردوسی در توصیف شخصیت های مهمّ شاهنامه به گونه ای نشانه گذاری و تصویر پردازی کرده که با تحلیل های روان-شناختی می توان به لایه های پنهان روانی و شخصیتی ایشان دست یافت. این امر حاکی از نگاه دقیق و بصیرت شاعر به سرشت و روان آدمی است. از جمله شخصیت های پیچیده ی روانی و اثرگذار،اما منفی شاهنامه، شغاد برادر ناتنی رستم است که فردوسی چنان هنرمندانه و دقیق به ارائه ی نشانه ها، توصیف رفتارها و علل انگیزشی وی در قتل رستم می پردازد که با بررسی کلیه ی این توصیف ها و نشانه ها و مقایسه ی آن ها با نابهنجاری های روانی شناخته شده در دانش روان شناسی، می-توان نتیجه گرفت شغاد دچار اختلال روانی عقده ی حقارت است. بنابر گزارش فردوسی می توان علل پیدایش احساس حقارت و تبدیل آن به عقده ی حقارت را در شغاد نسبت به رستم در این موارد دانست: مادر کنیز و بی اصل و نسب، تولد شوم، تبعید از کشور و خانواده در سنّ نوجوانی و آوازه ی جهانگیر رستم. همچنین برخی از ویژگی های رفتاری افراد دارای عقده ی حقارت ـ بر اساس نظریه یِ آلفرد آدلر ـ که در شغاد یافت می شود عبارتند از: خشم، نفرت، حسادت، تکبر، تناقض رفتاری، هراس و استفاده ی ابزاری از ارزش ها. واژگان کلیدی: شاهنامه فردوسی شغاد رستم عقده ی حقارت شخصیت شناسی 1- مقدمه شاهنامه ی فردوسی از سویی جایگاه روایت فردوسی از تمدّن، فرهنگ، اساطیر و تاریخ ایران زمین است و از سوی دیگر پهنه ی بروز و نمود بینش تحلیلی و نگاه شاعرانه ی وی به رویدادها و شخصیّت های گوناگون. در این میان، نگاه دقیق و ژرف كاوانه ی فردوسی به شخصیّت های اثرش به گونه ای است كه می توان نبوغ این شاعر را از رهگذر ایجاد تناسب میان پندار و گفتار و كردار شخصیّت ها دریافت؛ بویژه هنگامی كه به توصیف و تبیین لایه های درونی رفتار و روان ایشان می-پردازد (1). توصیف ها و تصویرسازی های فردوسی از شخصیت های شاهنامه به گونه ای است كه با مقایسه ی آن ها و نظریّه های شخصیّت شناسی در دانش روان شناسی می توان به نوع شخصیت روان شناختی ایشان پی برد (2). بدیهی است یكسانی رفتار شخصیت های شاهنامه با نظریه های شخصیت شناسی امروز به معنای آگاهی فردوسی از این گونه نظریه ها نیست امّا می تواند دلیلی باشد بر نگاه دقیق و بصیرت این شاعر در شناخت ژرفای طبیعت و واكنش های روانی آدمی، كه قرن ها بعد توسط دانشمندان روان شناسی به صورت نظریه های مدوّن و قانون مند علمی درآمده است (3). آلفرد آدلـر روان شناس مشهور اتریشی (1870- 1937م.) معتقد است: «سرایندگان بزرگ جهان ادب به بسیاری از نكات مهم روان شناسی عمقی پی برده اند و این نكته ها در تركیب خالص و اصیلی كه آن ها به شخصیت های زنده و فعال آثار خود بخشیده-اند، قابل دید است آن طور كه می توان از برآورد آن ها به مجموعه ی مسائل انسان رسید» (آدلر، 1370: 227). شناخت عمیق و نگاه دقیق نویسندگان و شاعران بزرگ به انسان، روح و زندگی جاودان را به شخصیت های آثارشان بخشیـده و باعث شده این شخصیت ها از چنان روح و روان پیچیـده ای برخـوردار باشند كـه بتوانند امروز موضوع پژوهش های میان رشته ای قرار گیرند(4). فهرست مطالب شخصیت شناسی شغاد در شاهنامه 2 چكیده 2 1- مقدمه 3 علل احساس حقارت شغاد در برابر رستم 6 3- نشانه های رفتاری عقدهی حقارت در شخصیت شغاد 7 3- 3- تناقض رفتاری و انعطاف موضعی 11 3- 5- استفادۀ ابزاری از ارزشها 13 3- 7- تكبّـر 15 4- نتیجه گیری 16 فهرست منابع و مآخذ: