بررسی تحولات شکلی و ماهوی قانون مجازات اسلامی جدید

در این پژوهش ما تحولات و رویکردهای نوین قانون مجازات اسلامی را بررسی نموده‏ایم. این پژوهش درچهار فصل تدوین شده است. ابتدا کلیات تحقیق بيان شده است.

احکام قانون مجازات اسلامی به دلیل ضرورت انطباق با نیازهای زمان از یک‏سو و دور نشدن از مبانی فقهی از سوی دیگر، همواره از مباحث چالش برانگیز بوده است.در همین راستا قانون مجازات اسلامی پس از مدت‏ها مورد بازنگری قانونگذار قرار گرفت و آسيب‌شناسي قوانين موجود در هم‏ جهتی با مباني فقهي با توجه به مباحث نظري و رويكرد اجرايي، به منظور شناخت ابهام‌ها، خلأها و نقايص مورد توجه واقع شد.

نظر به این‏که همواره بنیان مورد پذیرش قانونگذار در نظام حقوقی ایران مبانی فقهی بوده است بنابراین هدف این پژوهش بررسی فقهی و حقوقی تغییرات اعمال شده در قانون مجازات اسلامی می‏باشد. در این پژوهش ضمن بررسی فقهی و حقوقی تأسیسات عرفی و موضوعات شرعی قانون جدید و مقایسه آن‏ها با قانون سابق به این سؤال که آیا قانون مجازات جدید زمینه بهتر اجرایی شدن فقه جزایی را فراهم آورده است؟ پاسخ داده خواهد شد. همچنین ایرادات و آسیب‏های قانون جدید در راستای شناخت و تحلیل این آسیب‏ها بررسی خواهد شد.

فهرست مطالب
چيده 1
مقدمه 2
کلیات تحقیق 6
1- بیان مسأله 6
2- پیشینه تحقیق 9
3- پرسش‏هاي تحقیق 10
4- اهداف تحقیق 11
5- فرضیه‏های تحقیق 11

1-1مفهوم مجازات 15
3.جلو گیری وپیشگیری از ارتکاب جرم 16
1-1-2 آسيب‏های قانون مجازات جدید 17
1-2 انواع مجازات 26
1-2-1 مجازات‏های اصلی 26
1-2-1-1 حدود 29
1-2-1-2 قصاص 29
1-2-1-3 دیات 29
1-2-1-4 تعزیرات 30
1-2-1-5 مجازات اشخاص حقوقی 31
1-2-2 مجازات‏های تکمیلی و تبعی 34
1-2-2-1 مجازات‏های تکمیلی 34
1-2-2-2 مجازات‏های تبعی 37
1-2-2-2-1 مجازات‏های تبعی در قانون جدید 38
1-2-3 درجه بندی مجازات‏ها 39
1-2-4 نظامند شدن تخفیف مجازات‏ها 43
1- 3 تاریخچه قانون مجازات 46
1-4 اصل قانونی بودن جرایم و مجازات‏ها در قانون جدید 50

2- تغييرات انجام شده در تأسيسات عرفي قانون مجازات 54
2-1تعویق صدور حکم 54
2-1-1 شرایط تعویق صدور حکم 56
2-1-1-1 تعويق در مجازات تعزیری 56
2-1-1-2مجازات‏های درجه شش تا هشت 57
2-1-1-3 وجود جهات تخفیف 57
2-1-1-4پیش‏بینی اصلاح مرتکب 58
2-1-1-5 فقدان سابقه کیفری شرط تعويق صدور حكم 58
2-2 مجازات‏های جایگزین حبس 61
2-2-1 آزادی مشروط 63
2-2-2تعلیق اجرای مجازات 68
2-2-3 نظام نیمه‏آزادی 69
2-2-3-1 شرایط لازم جهت اجرای نظام نیمه آزادی 70
2-2-4 مجازات‏های جایگزین حبس در قانون جدید 71
2-2-4-1 ویژگیهای جایگزین‏های حبس 72
2-2-4-1-1 مشارکتی و اجتماعی بودن 72
2-2-4-1-2 توافقی بودن 73
2-2-4-1-3 قابل بازگشت بودن 73
2-2-4-1-4 قابل تعلیق،تبدیل،تخفیف 74
2-2-4-3 محدوده اعمال جایگزینهای حبس 75
2-2-4-3-1 موارد اجباری اعمال جایگزین‌های حبس 75
2-2-4-3-2 موارد اختیاری اعمال جایگزین‌ حبس 76
2-2-4-3-3 موارد غیر قابل اعمال جایگزین‌های حبس 77
2-2-4-4 انواع مجازاتهای جایگزین حبس 77
2-2-4-4 -1 حبس خانگی(حبس الکترونیکی) 77
2-2-4-4 -2خدمات عمومی رایگان(خدمات عامالمنفعه) 78
2-2-4-4 -3 دوره مراقبت 79
2-2-4-4 -4 جزای نقدی روزانه 80
2-2-4-4 -5 محرومیت ازحقوق اجتماعی 81
2-2-4-4 -6جزای نقدی 82
2-2-5تحلیل فقهی مجازات‏های جایگزین حبس 83
2-2-5-1: ادّله قائلین به انحصار و نقد آن‏ها 84
2-2-5-1 -1کثرت استعمال 84
2-2-5-2 استصحاب و اجرای اصل 86
1 - اطلاقات باب تعزیر: کلمات فقها 88
2-اطلاقات باب امر به معروف 90
2-2-5-2 اهداف مجازاتهای تعزیری 91
2-3 مجازات و اقدامات تأمینی و تربیتی اطفال 94
2-3-2 شرايط عدم محكوميت به حد وقصاص در نوجوانان بالغ كمتر از هيجده سال 96
2-3-2-2 وجود شبهه در رشد و کمال عقلی مرتکب 97
2-3-3 بررسی اعدام اطفال بالغ زیر 18 سال درقانون مجازات جدید. 98
2-3-3 مزایای تحولات جدید در مورد اطفال درقانون مجازات اسلامی 99
2-4 بررسی عوامل سقوط مجازات‏ها در قانون جدید 101
2-4-1 مرور زمان 102
2-4-1-1 پذيرش مرور زمان در جرايم تعزيري 106
2-4-1-2 مرور زمان در حدود، قصاص و ديه وجود ندارد 107
2-4-2 توبه مجرم 107
2-4-2-1 توبه در قانون مجازات جدید 109
2-4-2-3 توبه در فرض تکرار جرم 112
2-4-3-2 شبهه در شرایط جرم 116
2-4-3-3 شبهه در شرایط مسئولیت کیفری 116
2-4-3-4 اعمال قاعده درأ در حدود 117
2-5 حدود مسئوليت كيفري در قانون مجازات اسلامي جديد 120
2-5-1 شروع به جرم 120
2-5-3 تعدد جرم 124
2-5-3-2 ابتکار قانونگذار درباره جرایم تعزیری ماده ۱۳۴ 128
2-5-4 تکرار جرم در قانون جدید 134
2-5-5 شرایط و موانع مسئولیت کیفری 136
2-5-5-1 اصل شخصی بودن مسئولیت کیفری 138
2-5-5-2 موانع مسئولیت کیفری 139
2-5-5-1-1 صغر سن (عدم بلوغ) 139
2-5-5-1-2 جنون 140
2-5-5-1-3 اکراه (اجبار) 142
2-5-5-1-4 اضطرار 143
2-5-5-1-5 خواب و بیهوشی 143
2-5-5-1-6 مستی 144
2-5-5-1-7 جهل به حکم 145
2-5-5-1-8 دفاع مشروع 146
2-5-6 ادله اثبات دعوی در قانون جدید 147
2-5-6-1اقرار 148
2-5-6-2 شهادت 149
2-5-6-3 قسامه 150
2-5-6-4 سوگند 152
2-5-6-5 علم قاضی ونظام ادله مورد پذیرش در قانون جدید 153

3- بررسی تغییرات انجام شده در مباحث شرعی قانون مجازات جدید 155
3-1حدود 158
3-1-1 زنا و جرم سنگسار در قانون جدید 160
3-1-1-1 زنا 160
3-1-1-2 حد زنا یا مجازات زنا 161
3-1-1-2-1 مجازات اعدام 161
3-1-1-2-3 مجازات شلاق 163
3-1-1-3 فن دفاع در پرونده های زنا برای نجات متهم و مجرمین از اعدام و سنگسار 165
3-1-1-3-1 انکار پس از اقرار 165
3-1-1-3-2 اعلام عدم داشتن علم به حرمت شرعی 165
3-1-1-3-4 اقرار در دادگاه و نزد قاضی 166
3-1-1-3-5 ادعای زوجیت و وطی به شبهه 166
3-1-1-3-6 خروج از احصان 167
3-1-2سب‏النبی 168
3-1-2-1 موارد عدم اجرای حکم سب‏النبی 170
3-1-3 بغی و افسادفی‏الارض در قانون مجازات جدید 171
3-1-3-1 افسادفی‏الارض 174
3-1-3-1-1 تعریف افسادفی‏الارض در فقه 174
3-1-3-1-2 محاربه در قانون جدید 175
3-1-3-1-3 نکاتی چند در خصوص افساد فی‏الارض در قانون جدید 176
3-2 قصاص 179
3-2-1 قواعد قتل و قصاص در قانون جديد مجازات اسلامي 179
3-2-1-1 قصد فعل به همراه قصد نتيجه 181
3-2-1-2 قصد فعل بدون قصد كشتن 182
3-2-1-3 اهميت آگاهي از شرايط نامتعارف قرباني 183
3-2-2 قصاص مسلمانان و کفار در قانون سابق و قانون جدید 184
3-2-2-1 قصاص مسلمانان و کفار در قانون جدید 184
3-2-3 عدم قصاص به سبب سقط جنین 188
3-2-4-1 احصای موارد تشخیص مهدورالدم در قانون جدید 191
3-2-5 شناسایی ترک فعل به عنوان عنصر مادی قتل 191
3-3 دیات 194
3-3-1 ماهیت دیه 196
3-3-1-1 مجازات بودن دیه 196
3-3-1-2 دیه راه جبران خسارت 197
3-3-1-3 دیه تلفیقی از مجازات و خسارت 198
3-3-1-4 نتایج مجازات یا خسارت بودن دیه 199
3-3-2 دیه غیر مقدر (ارش) 200
3-3-3 مسئول پرداخت دیه 201
3-3-4 موجبات ضمان در دیات 204
3-3-5 مقادیر دیه 207
3-3-5-1 بررسي ديه زن و مرد طبق قانون جديد مجازات اسلامي 209
3-3-5-1-1حکم ديه در اسلام با توجه به تفاوت بين زن و مرد 210
3-3-5-1-3پرداخت خسارت بدون لحاظ جنسیت 212
3-3-5-2 تغلیظ دیه 212

4- نتیجه‏گیری و پيشنهادها 215
4-1 نتيجه‏گيري 215
4-2 پيشنهادها 233
منابع و مآخذ 234