مبانی نظری ارزیابی عملکرد پلیس در ایجاد احساس امنیت کوه پیمایان شمال شهر تهران

هدف از این پژوهش ارزیابی عملکرد پلیس در ایجاد احساس امنیت کوه پیمایان شمال شهر تهران بصورت کامل و جامع و با منابع جدید می باشد

چکیده :
احساس امنیت یکی از ابعاد اساسی مفهوم امنیت درمعنای کلی آن است. وجود امنیت در فضاهای مختلف اجتماعی مانند مسیرهای کوه پیمایی یکی از شرایط ضروری حضور مردم در این مکان‌هاست. نیروی انتظامی متعهد به فراهم کردن شرایط لازم برای حضور مردم در این مکان‌هاست و تلاش دارد تا با کاستن از عوامل ایجاد ناامنی، رضایت خاطر شهروندان را فراهم نماید.

این پژوهش، به ارزیابی عملکرد پلیس در افزایش احساس امنیت کوه‌پیمایان شمال شهر تهران درسال 1392 پرداخته است. این تحقیق با روش پیمایشی و با کمک ابزار پرسشنامه اجرا شد. تعداد نمونة 384 نفر از مراجعان به پنج مسیر مهم‌ترکوه‌پیمایی شمال تهران (داراباد، دربند، درکه، توچال و جمشیدیه) مشخص و در یک روز خاص از درون هر مسیر 77 نفر به روش طبقه‌ای انتخاب شدند و پرسشنامه تکمیل گردید. پس از جمع‌بندی داده‌های خام، از روش‌های آمار توصیفی برای بررسی ویژگی‌های جامعه آماری و روش‌های استنباطی برای تحلیل فرضیة‌ها استفاده گردید. نتایج تحقیق نشان داد که بین اقدام‌های پلیس در سطح کوهستان و میزان احساس امنیت کوه‌پیمایان، میزان حضور کوه‌پیمایان در سطح کوهستان و میزان کاهش حضور مجرمان در سطح کوهستان، ارتباط معناداری وجود دارد.

بیان مسئله
از آغاز زندگی انسان در گیتی و ایجاد تمدن های مختلف، امنیت از عناصر اصلی نیازهای انسان محسوب شده و با پیشرفت انسان ها و متمدن شدن جوامع امنیت و اهمیت آن به قدری افزایش یافته است که به تعبیر برخی، کار ویژه بی بدیل حکومت ها در جوامع مدرن امروزی و عصر مدرنیته، ایجاد و حفظ امنیت در معنای وسیع آن است. امنیت در مفهوم عینی آن ، فقدان تهدید علیه ارزشهاست و در مفهوم ذهنی، به معنای فقدان احساس ترس از این است که چنین ارزشهایی مورد حمله قرار گیرد. امنیت اجتماعی توانایی جامعه در دفاع از خصوصیات و ویژگیهای اساسی خود در برابر تغییرات و تهدیدات واقعی و احتمالی است. نا امنی اجتماعی زمانی مطرح می شود که جوامع احساس می کنند هویتشان در خطر است(ووچتیتی،2000ص2).امنیت یکی از نیازهای اساسی انسان و جامعه است سیاست ها، استراتژی ها، هزینه های اجتماعی، در جهت تامین امنیت هستند. یکی از شاخه های مهم مدنیت، امنیت است. (میرزمانی، 1378)

رشد جامعه و خودشکوفایی آن متکی بر سرمایه های انسانی،مادی و اجتماعی شهروندان است و این سرمایه ها جهت رشد و شکوفایی هرچه بیشتر نیازمند امنیت ایمنی و احساس امنیت می باشند. بی تردید آنگاه که روح و جسم شهروندان یک جامعه در آرامش و آسودگی خاطر باشد، تمامی قوای ذهنی و جسمی آنها معطوف بر خود شکوفایی مادی و معنوی می گردد. بنابراین به میزانی که امنیت در حوزه فردی و اجتماعی قوام یافته و استقرار می یابد، به همان میزان شادابی، سرزندگی و پویایی در افراد و گروه های اجتماعی تبلور یافته و احساس امنیت جلوه گر می شود.(پور موذن، 1383ص11). مهمتر از خود امنیت، موضوع احساس امنیت است. احساس امنیت پدیده روانشناختی- اجتماعی است که دارای ابعاد و زوایای گوناگونی است این احساس ناشی از تجربه های مستقیم و غیر مستقیم افراد از شرایط و اوضاع محیط پیرامونی است و افراد مختلف آن را به اشکال مختلف تجربه می کنند. منابع تامین کننده احساس امنیت برای آحاد و گروههای مختلف جامعه نیز متفاوت از همدیگر است و این منابع در سه سطح کلان-میانی و خرد اثرگزار است. درسطح کلان ساختار کلی جامعه و ایمن بوده از جنگ، قحطی، سیل و زلزله و در سطح میانی عملکرد پلیس، قوه قضاییه، نظام پولی، بهره وری اقتصادی و در سطح خرد روابط افراد جامعه در حوزه های کاری- تحصیلی، همسایگان اقوام، مشاهدات روزانه افراداز پدیده های مختلف چون: سرقت،نزاع، قتل تجاوز و... احساس امنیت را تشکیل می دهد.

از جمله حوزه های مهم زندگی افراد که متاثر از وجود احساس امنیت است، اوقات فراغت و استراحت می باشد به موازات رشد شهرنشینی مولفه های جدیدی به وجود آمده و برخی از مفاهیم در رفتارهای اجتماعی به عنوان محصول و فرآورده زندگی شهری نوین درجامعه شناسی و رفتارشناسی مطرح شده است که یکی از این مولفه ها،اوقات فراغت می باشد دولت ها و نمادهای قانونی و حکومتی سعی می کنند فضایی را فراهم کنند که در این فضا شهروندانشان، به دور از دغدغه های روزانه در موقعیتی قرار گیرند که با استفاده صحیح از اوقات فراغت خود در زمان کار بهترین بهره وری را داشته و بتوانند با نیروی مضاعفی خدمت نمایند.

در کشور ما نیز، توجه به اوقات فراغت مردم، جزء برنامه های دولت مردان قرار گرفته و در این عرصه نیروی انتظامی سعی دارد با کمک پلیس مستقر در دامنه جنوبی رشته کوه البرز مشرف به شهر تهران و حضور این واحد در محورهای هشت گانه(دربند-درکه-داراباد- جمشیدیه- توچال- پرواز- کوهساروابشار) امنیت مردم را تامین کند و فضایی را فراهم کند تا کوه پیمایان بتوانند به بهترین صورت ممکن از اوقات فراغت خود بهره برند. از آنجایی که وجود امنیت و احساس امنیت در فضاهای مختلف مانند مسیرهای کوهستانی شمال تهران یکی از شرایط ضروری حضور مردم در این مکان ها است، محقق را بر این داشت که به این موضوع بپردازد و با فراهم کردن شرایط لازم برای حضور مردم در این گونه مکان ها و با کم کردن عوامل ایجاد ناامنی، رضایت خاطر کوه پیمایان عزیز را فراهم کند.

بنابر این با توجه به مطالب فوق، پژوهش حاضر درصدد پاسخگویی به سؤالات زیر می باشد:

1-2-1سوال اصلی
عملکرد پلیس تا چه اندازه توانسته احساس امنیت کوه پیمایان مراجعه کننده به محورهای کوهستانی شمال شهر را افزایش دهد؟

1-2-2 سوالات فرعی
1-عملکرد پلیس تا چه اندازه توانسته از حضور بزهکاران در محورهای کوهستانی شمال شهر بکاهد؟
2-عملکرد پلیس تا چه اندازه توانسته بر میزان حضور کوه پیمایان در محورهای کوهستانی شمال شهر بیفزاید؟
3-چه راهکارهایی را می توان به منظور افزایش احساس امنیت کوه پیمایان مراجعه کننده به محورهای کوهستانی شهر تهران ارائه داد؟

همیت و ضرورت تحقیق
امنیت را می توان از ضروریاتی دانست که از روزهای اولیه تشکیل جوامع بشری با انسان بوده است. قرآن از جمله اهداف ایجاد برقراری حکومت و فراتر از آن استقرار حاکمیت خداوند را امنیت دانسته و وعده داده است.(سوره نور، آیه55) تحقیقات نشان می دهد که امنیت هر جامعه قبل از هر چیز به احساس امنیت در آن جامعه بستگی دارد و هر زمان که میزان احساس امنیت در جامعه تغییر پیدا می کند،امنیت نیز به همان نسبت تقویت یا تضعیف می گردد. بر این اساس احساس امنیت نقش مهم و حیاتی در کاهش یا افزایش امنیت دارد. (لرنی، 1383)

احساس امنیت اگرچه با میزان جرم و ضریب امنیتی موجود در جامعه ارتباط دارد، ولی به عوامل دیگر نیز بستگی دارد که از جمله آنها می توان به قدرت و عملکرد پلیس و نحوه مجازات مجرمین و... اشاره نمود.(فرانک عربی، 1382) از آنجایی که عمده ترین مضامینی که از طریق شهروندان به عنوان احساس امنیت مطرح می شود با امنیت اجتماعی مرتبط می باشد، لذا بررسی روند افزایش یا کاهش این احساس در بین شهروندان و در مقاطع مختلف و تهیه و اجرای برنامه های مبتنی بر این بررسی ها برای ارتقای احساس امنیت اقدامی ضروری و برای تصمیم گیری در سیستم های امنیتی بسیار حائز اهمیت می باشد.از طرف دیگر، در قانون ناجا و بر اساس مواد 3و4 آن هدف از تشکیل نیروی انتظامی "استقرار نظم و امنیت و آسایش عمومی و فردی" دانسته شده است.

یکی از عرصه هایی که زندگی روزمره را باز نمایی می کند و قدرت مقاومت را در زندگی انسان ها به نمایش می گذارد، عرصه فراغت است. فراغت عرصه ای است که اختیار و آزادی انسان ها در آن عرصه بیشتر قابل اعمال است.از این روست که گفته اند فراغت می تواند فرهنگ ایجاد کند و هویت افراد را آشکار سازد. در جامعه ما پاسخگویی بسیاری از افراد در قبال مساله اوقات فراغت،به صورت حضور در کوه ها و مناطق مرتفع و خوش آب و هوا می باشد. اما از آنجایی که اینگونه مناطق به صورت بالقوه نمی توانند پذیرای افراد باشند و حضور افراد در آنها نیاز به پیش شرط هایی دارد، احساس امنیت به خصوص در مورد مردم تهران با جمعیتی بیش از 10 میلیون نفر و پایتخت کشور پهناور ایران نکته قابل توجهی است و از سوی دیگر اهمیت مساله امنیت در زندگی اجتماعی انسان، به اندازه ای است که در صورت فقدان امنیت انسان ها نمی توانند به سادگی وارد فضاهای اجتماعی گوناگون همچون اماکن تفریحی و ورزشی شوند و به همین دلیل در استفاده مطلوب و مفید از اوقات فراغت خود دچار مشکل می شوند. به عبارت دیگر در صورتی که انسان ها در زمینه استفاده از اوقات فراغتشان با مشکلی مواجه شوند، این مشکل به عرصه کار آنها نیز تسری پیدا می کند و از میزان بازدهی آنان می کاهد و نیز ضرورت این تحقیق از اینجا ناشی می شود که مطالعه علمی ارتباط بین جنبه های متفاوت عملکرد این نیروها با میزان اثرات آن بر احساس امنیت می تواند تا حدودی بیانگر قوت و ضعف عملکرد این نیرو باشد و راه را برای اداره بهتر امور فراهم نماید. نکات فوق نشان دهنده این امر است که تحقیق در زمینه شناخت و سنجش افکار عمومی،استفاده از یافته های آن در تدوین استراتژی ها، وضع سیاست ها، تعیین اهداف و برنامه ها و همچنین در شیوه و ابزارهای تامین و حفظ امنیت اجتماعی در قلمرو کاری و سازمانی نیروی انتظامی تا چه حد ضرورت و اهمیت دارد.

فهرست مطالب

فصل دوم: ادبیات تحقیق 17
تعاریف 18
2-1 امنیت واحساس آن 18
2-1-1تعریف امنیت 18
2-1-2مفهوم لغوی و اصطلاحی امنیت 20
2-1-4 قرآن وامنیت 23
2-1-5 ولایت وامنیت 23
2-1-6 فقه واجتهاد وامنیت 24
2-1-7 احساس امنیت 26
2-1-8 تعریف لغوی احساس امنیت 27
2-1-9 تعاریف مفهوم احساس امنیت 28
2-1-10 جایگاه مفهومی احساس امنیت 28
2-1-11 نیازبه امنیت و احساس امنیت 30
2-1-12 امنیت واحساس آن در فرهنگ دینی 31
2-1-13 شاخص ها و مولفه های احساس امنیت 32
2-1-14 نشانه های تقابلی احساس امنیت 33
2-1-15 امنیت قابل قبول واحساس امنیت 35
2-1-16 عوامل موثر بر احساس امنیت 35
2-1-17 اقدامات و راه کارهای افزایش احساس امنیت 38
2-1-18 پیامد های احساس امنیت وناامنی 38
2-2 پلیس 40
2-2-1 تعاریف لغوی پلیس 40
2-2-2 تعاریف مفهومی پلیس 40
2-2-3 تعاریف قانونی پلیس (تعریف پلیس براساس قانون) 42
2-2-4 تعریف کارکردی پلیس 43
2-2-5 تعدد وتنوع وظایف پلیسی 44
2-2-6 پلیس و امنیت 44
2-2-7 پلیس ونفوذ اجتماعی 45
2-2-8 پلیس وانواع رویکردها 46
2-2-9 پلیس و رویکرد جامعه محوری 46
2-2-10 ارتباط پلیس با جامعه 47
2-2-11 پلیس و اخلاق حرفه ای 48
2-3 کوهستان 49
2-3-1 کوهستان ایران 49
جدول 2-1: مشخصات جان پناها 53
2-3-2 رود دره ها 55
1-رود دره دربند 55
2-رود دره دارآباد 55
3-رود دره گلاب دره 56
4-رود دره ولنجک 56
5-رود دره درکه 56
6-رود دره کلک چال 57
2-3-3 ضرورت حضور پلیس در کوهستان 57
2-3-4 پلیس و سابقه تشکیل آن درکوهستان 58
2-3-5 وظایف پلیس در کوهستان 59
2-3-6 جرائم کوهستان 59
2-3-7 آموزش 59
2-3-8 تجهیزات و امکانات 60
2-3-9 پلیس وگشت پیاده کوهستان 60
2-4 ادبیات نظری 61
2-4-1 پیشینه تحقیق 61
2-4-2 چارچوب نظری تحقیق 67
2-4-3 دیدگاهها ونظریه های امنیت 68
نظریه مالر 68
نظریه ویور 70
نظریه مازلو 71
شکل 2-1: هرم نیاز های مازلو 72
نظریه چلبی 72
2-4-4 برخی از نظریه های روانشناسی مربوط به احساس امنیت 73
نظریه گوردن الپورت 73
نظریه کارن هورنای 74
نظریه اریک فرروم 75
2-4-5 تئوریهای امنیت 75
تئوری پنجره های شکسته 75
مراقبت وتنبیه (تولد زندان) 76
تئوری های پیشگیری وضعی از جرم 77
نظریه فضای قابل دفاع 80
نظریه فعالیت روزمره 81
مراقبت از محله 81
گشت زنی شهروندان 82
استراتژی های تغییر محیطی 82
پروژه نورپردازی خیابان ها 82
کاهش جاذبه آماج ها 83
حذف آماج های جرم 83
تقلیل وسوسه ها 83
گشت زنی های پلیس 84
اطلاع رسانی وهشدارهای پلیسی 84
2-4-6 جمع بندی چهارچوب نظری 84
2-4-7 فرضیه های تحقیق 86
2-4-8 مدل مفهومی وتحلیلی تحقیق 86
جدول 3-6 تحلیلی تحقیق 87

منابع