بررسی شرایط اساسی صحت معامله در انتقال اعضاء بدن در حقوق ایران

قانونگذار برای احراز صحت معاملات شرایطی را وضع کرده است که وجود تمام آنها لازمه صحت و فقدان هر یک از آنها موجب عدم صحت معاملات می باشد. به عبارت دیگر از منظر قانون مدنی قراردادهایی غیر صحیح است که یکی از شروط مصرحه در قانون در آنها احراز نشود.

این شروط که در ماده 190 قانون مدنی بیان شده اند، می توانند ناظر به معاملین و یا عوضین معامله باشند. قصد و رضای طرفین ، اهلیت ایشان، موضوع معین و مشروعیت جهت معامله، چهار شرط اساسی در این رابطه اند. فقدان این شرایط همیشه دارای یک اثر نیست و گاه باعث بطلان و گاه موجب عدم نفوذ می شود. بنابر این لفظ صحت در این ماده در برابر بطلان و عدم نفوذ به کار رفته است.

تمامی قراردادها و از جمله آنها معاملات راجع به اعضاء بدن، خواه در قالب عقود معین و خواه در قالب قراردادهای ماده 10 قانون مدنی، بایستی برای رسمیت یافتن و الزام آور بودن واجد شروط فوق باشند. بررسی تفصیلی تمامی این شروط، از حوصله بحث حاضر خارج است. دو شرط اولیه این ماده یعنی قصد و رضای طرفین و اهلیت ایشان نیز، امری است که در بحث معامله اعضاء بدن انسان، نقش خاصی ندارد و می بایستی به عنوان مقدمه و پیش شرط این معاملات، آن را موجود فرض کرد.

از این رو برای پرهیز از اطاله کلام و توجه بیشتر به سر فصل های ضروری، از پرداختن به این شروط خودداری می کنیم و در ادامه گفتار حاضر، به توابع و ملحقات دو شرط اساسی تر، یعنی ویژگی های مورد معامله و مشروعیت جهت معامله خواهیم پرداخت. در ابتدا، به ویژگی های مورد معامله در معامله اعضاء بدن خواهیم پرداخت. بنابر تعریف قانون مدنی مورد معامله عبارت از چیزی است که در قرارداد مورد تعهد واقع می شود. مالیت داشتن، دارا بودن منفعت مشروع، معین و قابل تسلیم بودن از شروط مورد معامله است که به بحث پیرامون آنها خواهیم پرداخت.

فهرست
بخش اول: کلیات 4
مبحث اول: بررسی تاریخی انتقال اعضاء 4
گفتار اول: تاريخچه پیوند و انتقال اعضاء در جهان 5
گفتار دوم: تاريخچه پيوند اعضاء در ايران 6
مبحث دوم: اقسام انتقال عضو 9
گفتار اول: حالات مختلف انتقال عضو 9
1. تامین عضو از انسان زنده 10
2. تأمين عضو از جسد 10
گفتار دوم: انواع اعضاء قابل پيوند 11
گفتار سوم: بررسی حقیقت مرگ 13
1. تعريف مرگ 13
2. اغماء 17

بخش دوم: بررسی شرایط اساسی صحت معامله در انتقال اعضاء بدن 18
مبحث اول: مالیت اعضاء بدن 19
گفتار اول: شناخت مفهوم مال 19
1. تعريف لغوي مال 19
2. تعریف اصطلاحی 20
گفتار دوم: مالیت در حقوق مدنی ایران 22
1. مالیت نوعی 22
2. مالیت شخصی 23
گفتار سوم: مالیت اعضاء بدن انسان 24
مبحث دوم: مشروع، معین و قابل تسلیم بودن مورد معامله 26
گفتار اول: مشروع بودن مورد معامله 26
گفتار دوم: معین و قابل تسلیم بودن 29
مبحث سوم: مشروعیت جهت معامله اعضاء بدن 32
گفتار اول: مفهوم جهت 32
گفتار دوم: جهت در معامله اعضاء بدن انسان 35
مبحث چهارم: رابطه حقوقی انسان با اعضاء بدن خویش 37
گفتار اول: شناخت مفهوم ملكيت 37
1. معنای مالکیت 37
2. مالکیت بر جسم 39
گفتار دوم: شناخت مفهوم حق 39
1. معنای حق 39
2. حقوق مربوط به شخصیت 41
3. اوصاف حقوق مربوط به شخصیت 42
گفتار سوم: معامله اعضاء بدن در قلمرو حقوق مربوط به شخصیت 43
منابع 46