انواع قراردادهای نفتی و بررسی تحولات صنعت نفت ایران قبل و بعد از انقلاب

برای آشنایی با انواع قراردادهای نفتی ابتدا قراردادهای نفتی تا قبل از انقلاب اسلامی مورد بررسی قرار می گیرند.
قراردادهای نفتی تا قبل از انقلاب اسلامی
1- نوع قرارداد کنسرسیوم
2-نوع قرارداد مشارکت
3-نوع پیمانکاری

با سقوط دولت مصدق و روی کار آمدن سرلشگر فضل ا... زاهدی و وجود بحرانهای اقتصادی دولت ایران درصدد برآمده بود که مجدداً روابط خود را با بریتانیا آغاز کند. آنتونی ایرن وزیر امور خارجه بریتانیا در 20 اکتبر 1953 از این پیشنهاد استقبال کرد و گفت فصل جدیدی در تاریخ روابط دو کشور در ایران شروع می‌شود و در این راه دولت آمریکا نیز با انگلستان همراهی خواهد کرد. سرانجام نتایج مذاکرات نمایندگان ایران و انگلیس با وساطت سوئیس در 5 دسامبر 1953 به نتیجه رسید، قبل از روابط مجدد ایران و انگلیس، آمریکایی‌ها سعی در مذاکره با دولت ایران داشتند و همچنین دولت ایران را به سمت تشکیل یک کنسرسیوم بین‌المللی که کمپانی‌های نفتی آمریکا در آن نقش عمده‌ای داشتند راهبری می‌کرد.

قرارداد کنسرسیوم نفت ایران در سال 1352 لغو شد. و طی قرار داد «مخصوص خرید و فروش نفت» شرکت‌های عامل به صورت پیمانکار شرکت ملی نفت ایران درآمدند و تحت شرکت سهامی خاص خدمات نفت ایران تغییر نام دادند.

قرارداد نوع مشارکت:
قانون نفت که در سال 1336 به تصویب رسید شرکت ملی را مامور کرد تا از طریق مشارکت با هر شرکت خارجی که کشور صاحب آن شرکت همان حق را به ملیت ایرانی می‌داد وارد معامله شود و وقتی که نفت با حجم اقتصادی کشف می‌شد شرکت طرف قرار داد نیمی از مخارج اکتشاف را به حساب شرکت ملی نفت ایران می‌گذاشت. به عنوان مثال به قرار داد نفتی که بین ایران و شرکت ژاپنی در سال 1349 بسته شد اشاره کرد.

نوع سوم قرارداد در ایران نوع پیمانکاری بود که به طور خلاصه به قرار زیر می‌باشد. شرکت‌های نفتی خارجی بعد از اینکه در مناقصه برنده می‌شدند می‌توانستند عملیات اکتشاف را به هزینه خود شروع کنند. البته برای مساحت و زمان تعیین شده که این زمان معمولاً بین 8 تا 10 سال بود. حال چنانچه نفت به حد تجاری که به وسیله شرکت ملی نفت ایران ارزیابی می‌شد. کشف نمی‌شد. آن شرکت حقوق خود را از دست می‌داد. ولی اگر نفت به میزان تجاری و اقتصادی کشف می‌شد. شرکت پیمانکار می‌توانست مقداری از نفت تولید شده را به قیمت ارزانتری از بازار جهانی خریداری کند و مقدار آن معمولاً بین 30 تا 50 درصد تولید تعیین می‌شد. که بستگی به موقعیت جغرافیایی میدان یا میدانهای نفتی و یا میزان تولید آن مخازن داشت. شرکت پیمانکار در صورت کشف میدان نفت تجاری و قبول بهره برداری به صورت اقتصادی آن می‌توانست مخارج متحمل شده برای عملیات اکتشاف را به حساب هزینه عملیات منظور نماید. بدین ترتیب که معادل 10 سنت از قیمت هر بشکه نفت خام را به عنوان مخارج عملیات از قیمت معمول کمتر می‌پرداخت.

فهرست مطالب

تاریخچه صنعت نفت 7
1ـ1 مفاهیم و تعاریف 7
1ـ1ـ1 تاریخچه نفت 7
1ـ1ـ3 ذخایر نفتی 9
1ـ1ـ4 استخراج نفت 10
1ـ1ـ5 کمپانی‌های نفتی 11
1ـ2 تاریخچه قراردادهای نفت ایران 13
1ـ2ـ1 امتیازات نفتی 13
1ـ2ـ2 امتیاز شرکت هاتز 14
1ـ2ـ3 قرارداد دارسی 15
1ـ2ـ4 قرار داد آرمیتاژ اسمیت 16
1ـ2ـ5 الغای امتیاز نفت دارس 17
1ـ2ـ6 امتیاز شرکت استاندارد اویل نیوجرسی 19
1ـ2ـ7 امتیاز شرکت نفت سینکلر 20
1ـ2ـ8 شرکت نفت کویر خوریان 21
1ـ2ـ9 قرارداد1933 22
1ـ2ـ10 قرارداد الحاق گس ـ گلشائیان 23
1ـ2ـ11 شرکت نفت ایران 24

1ـ2ـ13 تحولات صنعت نفت ایران تا انقلاب 1357 26
1ـ2ـ14 دوران پس از انقلاب 28
1ـ2ـ15 صادرات نفت در سالهای گذشته 30
1ـ3 انواع قراردادهای نفتی 32
1ـ3ـ1 قراردادهای امتیازی (مالکیت کل محصول درون مخزن) 33
1ـ3ـ2 قراردادهای مشارکت در تولید 34
1ـ3ـ3 قراردادهای خدماتی (service contracts) 36

1ـ3ـ5 ویژگیهای قراردادهای خدمات 41
1ـ3ـ6 قراردادهای اکتشاف و توسعه 42
1ـ3ـ7 انواع قراردادهای خدماتی 43
1ـ3ـ8 قراردادهای صرفا خدماتی 43
1ـ3ـ9 قراردادهای خدماتی خطرپذیر 44
1ـ3ـ10 قراردادهای کاملا خطر پذیر 45

1ـ3ـ12 موارد مهم در قراردادهای خدماتی 51

1ـ3ـ14 قراردادهای خدمت بعد از پیروزی انقلاب اسلامی 53
1ـ3ـ15 نسل جدید قراردادهای نفتی 54
1ـ3ـ16 قراردادهای نسل چهارم خدماتی ایران (ipc) 54
1ـ3ـ17الزامات مدل IPC 55
1ـ3ـ18 ویژگی‌های مدل جدید 56
1ـ3ـ19 تحولات تقنینی قراردادهای بالا دستی نفت و گاز 58
1ـ3ـ19ـ1 قانون تشویق و حمایت از سرمایه‌گذاری خارجی 58
1ـ3ـ19ـ2 قانون بودجه سال 1382 58
1ـ3ـ19ـ3 قانون برنامه توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران 58
1ـ3ـ19ـ4 ماده 14 قانون برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران 59
1ـ3ـ19ـ5 1390 قانون برنامه پنج ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران 1394 60
1ـ3ـ19ـ6 قانون اصلاح قانون نفت مصوب تیر ماه 1390 60
1ـ3ـ19ـ7 قانون وظایف و اختیارات وزارت نفت مصوب 1391 60

منابع و ماخذ 62