پیدایش و پیشینه ادبیات کودک در مصر و بررسی آثار پیشگامان این عرصه

در سال 1911 م احمد شوقی قصه های منظوم «الشوقیات» را بار دیگر چاپ نمود و تا این دوره می توان آغاز شکل گیری ادبیات نوین کودک در ادبیات معاصر عرب به معنی هنری آن و آغازی مبتنی بر ترجمه و اقتباس و تاثیر از ادبیات غرب توصیف نمود در واقع ادبیات کودک که احمد شوقی و بسیاری از شعرا و نویسندگان عرب به خلق آن دعوت نمودند، شکل یک جنبش ادبی به خود نگرفته اند و تنها در حد تلاش های فردی باقی مانده است و در مورد آنها هیچگونه نظریه پردازی یا پژوهش ادبی قاعده مند صورت نگرفته است.

ادبیات کودک تا دهه ی سوم قرن بیستم بیشتر بر تعلیم و تلقین اصول و ارزش های اخلاقی و معارف و آداب و اخلاق نیکو و پسندیده و پند او اندرز های مستقیم می چرخید . چه بسا علت عدم ظهور ادبیات کودک به عنوان هنر ادبی مستقل و پدیدار نشدن اصطلاح ادبیات کودک تا این دوره این باشد که پرداختن به آن بین شاعران و نویسندگان ، نه تنها از جایگاه ویژه ای بر خوردار نبوده بلکه به ادیبانی که در حوزه ادبیات کودک فعالیت می کردند به دیده ی تحقیر و استهزا نگریسته می شد و آن را نشانه ضعف و ناتوانی هنری و ادبی آنها در زمینه ی ادبیات بزرگسالان تلقی می کردند. بسیاری از شعرا و نویسندگان بر این باور بوده اند که پرداختن به ادبیات کودک و فعالیت در شاخه های آن ، آنها را به آستانه ی شهرت ادبی که برای رسیدن بدان تلاش می کردند، نمی رساند و مجد ادبی را برای آنها محقق نمی سازد.

چنین دیدگاهی نسبت به ادبیات کودک حاصلی جز تأسف به بار نمی آورد. نویسندگان و شعرای کشورهای متمدن اهمیت فراوانی برای ادبیات کودک قائل بوده و برای خلق انواع مختلف و فنون و رورش های گوناگون آن بسیار تلاش می کردند و تفاوتی بین ادبیات کودکان و ادبیات بزرگسالان از نظر اهمیت وجود نداشت.
از این رو پرداختن به ادبیات کودک در فضایی که بدان به دیده تحقیر و استهزا نگریسته می شد و پرداختن به آن نشانه ناتوانی هنری ادبی در حوزه ی ادبیات بزرگسالان به شمار می- رفت ؛ فداکاری بزرگی را می طلبید و تنها نویسندگان و شاعرانی از عهده این فداکاری برمی- آمدند که ایمان داشتند ادبیات کودک نیز نوعی از هنر به طور اعم و نوعی ادبیات به طور اخص است که کیان مستقل دارد و در تعلیم وتربیت کودک و پرورش ذهنی و عقلی و عاطفی وی نقش مهمی ایفا می کند .

فهرست مطالب
1. نگاهی به ادبیات کودکان 1
1-1 . کودک و دوران کودکی 1
1-1-1 . اهمّیّت و جایگاه دوره ی کودکی 3
1-1-2 . دیدگاه اسلام به کودک 4
1-2 . تعریف ادبیات کودک 7
1-3 . اصطلاح ادبیات کودک 7
1-4. دیدگاه های متفاوت درباره ادبیات کودک 14
1-5 . اهمیت و اهداف ادبیات کودک 21
1-5-1 . اهداف ادبیات کودک 22
1-5-1-1 . اهداف تربیتی 22
1-5-1-2. اهداف زبانی 22
1-5-1-3 . اهداف تعلیمی ، آموزشی و شناختی 24
1-5-1-4. اهداف تفریحی 26
1-5-1-5. اهداف زیبایی شناختی و ذوقی 26
1- 6 . تأثیرادبیات کودک در رشد شخصیت کودک 28
1-7 . وظایف ادبیات کودک 31
1-7-1. وظیفه اجتماعی 31
1-7-2. وظیفه تاریخی و فرهنگی 32
1-8 . انواع ادبیات کودک 33
1-8-1 . قصه 34
1-8-1-1. قصه های خیالی 36
1-8-1-2. قصه های جن و پری و جادوگران 38
1-8-1-3. قصه های حیوانات 39
1-8-1-4. قصه های واقع گرایانه 41
1-8-1-5. قصه های تاریخی 43
1-8-1-6. قصه های دینی 44
1-8-1-7. قصه های ادبی 45
1-8-1-8. قصه های فکاهی 45
1-8-1-9. قصه های علمی 46
1-8-2 . شعر کودک 47
1-8-2-1. خیال در شعر کودک 48
1-8-2-2 . وزن در شعر کودک 48
1-8-2-3 . انواع شعر کودک 50
1-8-2-3-1 . لالایی ها 50
1-8-2-3-2. متل ها 51
1-8-2-3-3 . شعرهای غنایی 51
1-8-2-3-4 . قصه های منظوم 52
1-9. پیدایش و سیر تاریخی ادبیات کودک 52
1-9-1 . تاریخچه ادبیات کودک در جهان 56
1-9-2. ادبیات کودک در سرزمین های عربی 62

2-1. بنیان گذاران ادبیات کودک در مصر 67
2-1-1 . رفاعه رافع طهطاوی پیشتاز ادبیات کودک در جهان عرب 67
2-1-1-1 . طهطاوی از دیدگاه أدبا 69
2-1-1-1-1 . عبدالغنی حسن و نقد کتاب المرشد الأمین 69
2-1-1-1-2 . علی مبارک آگاه به فضل و مرتبه علمی طهطاوی 71
2-1-1-1-3 . روضه المدارس ؛ جرقه آغازین ادبیات کودک 72
2-1-2 . محمد عثمان جلال سردمدار ادبیات افسانه ای 74
2-1-2-1 . نمونه ای از آثار منظوم محمد عثمان جلال 77
2-1-2-1-2 . هدف عثمان جلال از ترجمه آثار لافونتین 81
2-1-2-1-2 . دیوان الیواقظ اثری خاص برای کودکان 84
2-1-3 . جایگاه عبدالله فریج در شکل گیری شعر کودک 85
2-1-4 . مصطفی کامل داعیه گسترش ادبیات تعلیمی 86
2-1-5 . احمد شوقی بنیانگذار قصه منظوم کودکانه 88
2-1-5-1 . اعمال و آثار احمد شوقی در حیطه ادبیات کودک 91
2-1-5-1 . طرح یک پرسش 93
2-1-5-3 . احمد شوقی از دیدگاه محمد غنیمی هلال 96
2-1-6 . فعالیت های دیگر در زمینه ادبیات کودک 97
2-1-7 . علی فکری و اعتقاد به نقش تکالیف درسی در تکامل شخصیت کودک 99
2-1-8 . ابراهیم عرب ؛ ارائه مضامین عالی با مفاهیم ساده 99
2-1-8-1 . تبعیت ابراهیم عرب از روش ادیبان پیشین 101
2-1-8-2 . دیوان آداب العرب ؛ اثری تربیتی و تهذیبی 102
2-1-9 . محمد هراوی شاعری معتقد به ادبیات کودک 105
2-1-9-1 . محمد هراوی از دیدگاه اهل قلم 105
2-1-9-2 . آثار هراوی در زمینه ی ادبیات کودک 106
2-9-2-1 . دیوان سمیر الأطفال قدیمی ترین اثر مستقل و خاص کودکان 107
2-1-9-3 . اسباب و رموز موفقیت هراوی 108
2-1-9-4 . نمونه ای از اشعار هراوی 109
2-1-10 . کامل الکیلانی عامل تغییر در نگرش جامعه نسبت به ادبیات کودک 110
2-1-10-1. فعالیت های ادبی کامل کیلانی 113
2-1-10-2 . منابع و عوامل فرهنگی در قصه های کامل کیلانی 114
2-1-10-3 . نقش و اهمیت داستان در آموزش کودکان 115
2-1-10-4 . انگیزه های فعالیت کامل کیلانی در ادبیات کودک 117
2-1-10-5. نمونه ای از اشعار کامل کیلانی 120

2-1-11 . نتیجه 121
الف . منابع فارسی 122
ب . منابع عربی 123