تاریخچه فقه و اجتهاد

تاریخچه فقه و اجتهاد

همان طور كه در جای خود ثابت‏شده، هدف از آفرینش انسان، تكامل فردی و اجتماعی در امور مادی، معنوی و اخلاقی است و او برای رسیدن به كمال، احتیاج مبرم به قوانینی دارد كه تمام جنبه‏های فوق را دارا باشد.

●لزوم فقه و شریعت

همان طور كه در جای خود ثابت‏شده، هدف از آفرینش انسان، تكامل فردی و اجتماعی در امور مادی، معنوی و اخلاقی است و او برای رسیدن به كمال، احتیاج مبرم به قوانینی دارد كه تمام جنبه‏های فوق را دارا باشد; از این رو خداوند برای هر امتی شریعت و قوانینی مقرر فرموده:

«لكل جعلنا منكم شرعهٔ ومنهاجا». (۹)

و مجموعه قوانینی كه به پیامبران بزرگ، همانند حضرت نوح، ابراهیم، موسی، عیسی و محمد(ص) وحی شده، قانون و شریعت را تشكیل می‏دهد:

شرع لكم من الدین ما وصی به نوحا والذی اوحینا الیك وما وصینا به ابراهیم وموسی’ وعیسی’. (۱۰)

●فقه و شریعت اسلام را می‏توان به چند دوره تقسیم كرد:

۱) در عصر پیغمبر(ص)

در عصر پیغمبر(ص) قرآن و سنت رسول خدا(ص) اساس تشریع بود و مردم مستقیما احكام را از خود پیامبر می‏شنیدند و سؤالات خود را از او می‏پرسیدند; در این عصر، چون پیغمبر با منبع وحی ارتباط مستقیم داشت، احتیاجی به اجتهاد نبود.

۲)عصر خلفا

بعد از رحلت پیامبر اصحاب به قرآن و سنت و احادیثی كه از رسول گرامی شنیده بودند عمل می‏كردند و چون به مسائل جدید و مشكلی برمی‏خوردند و یا در تفسیر و معنای آیات و روایات اشكال و ابهامی بر ایشان روی می‏داد به علی‏بن ابی‏طالب(ع) كه اهل ذكر و باب علم پیغمبر(ص) بود مراجعه می‏كردند.