«سرقت علمی و داده‌سازی» مهمترین آسیب در کمین رشد علمی کشور است

یدالله صادقی در گفت‌وگو با خبرنگار علمی باشگاه خبرنگاران تسنیم «پویا»؛ درباره تذکرات پیاپی مقام معظم رهبری مبنی بر لزوم افزایش سرعت رشد علمی کشور و هشدارهای ایشان نسبت به کاهش سرعت این رشد در چند سال اخیر و اینکه رشد علمی کشور موجب تقویت بنیه‌های نظام جمهوری اسلامی می‌شود، اظهار کرد: نباید در این تردیدی داشت که تقویت یک نظام به پویایی علمی آن بستگی دارد و راهی جز این نمی‌توان متصور بود.

وی ادامه داد: تقویت نظام به تقویت قوای نظامی، استقلال تولید مواد غذایی، وسایل و ماشین آلات جدید و وجود تکنولوژی وابسته است و همه اینها جز در سایه قدرت و پیشرفت علمی نمی‌تواند محقق شوند.

در چند سال اخیر از نظر کمی رشد علمی داشته‌ایم اما تولیدات کارآمد نبوده

استاد دانشگاه آزاد تهران شمال با اشاره به روند رشد علمی کشور ما در چند سال اخیر خاطرنشان کرد: در چندسال اخیر، از نظر کمی رشد علمی داشته‌ایم اما واقعاً آیا تولیدات ما علمی بوده؟ آیا واقعاً این رشد علمی برای کشور کارآمد بوده؟ پاسخ هر دو سؤال منفی است؛ نخست بدلیل آنکه داده‌سازی و آمارسازی در بین جامعه دانشگاهی رشد داشته و بسیاری از مقاله‌ها و پایان‌نامه‌های کارشناسی ارشد و دکتری، با هزینه به برخی افراد و مؤسسات واگذار می‌شود تا توسط آنها و در قبال دریافت وجهی نگاشته شوند.

وی ادامه داد: دوم اینکه دانشگاه‌ها به سوی آرمانها در حرکت هستند و تعداد زیادی از رشته‌های موجود دانشگاهی فقط نقش کاهش تقاضای بازار کار را بر عهده دارند و چند سالی از عمر جوان پرانرژی را در محیطی به کاری مشغول می‌‌کنند که الزاماً دردی از جامعه را حل نمی‌کند و پیوندی با نیاز مردم و صنعت کشور ندارد.

سرقت علمی و داده‌سازی؛ مهمترین آسیب در کمین رشد علمی کشور

صادقی با تأکید بر اینکه سرقت علمی و نیز داده‌سازی مهمترین آسیبی است که در کمین رشد علمی کشور قرار دارد، تصریح کرد: به‌عنوان مثال، بسیاری از افرادی که در رده مدیران میانی قرار دارند و مشغله زیاد آنها باعث می‌شود که به تحقیق و پژوهش فرصتی را اختصاص ندهند، رساله‌های دکتری و پایان‌نامه‌های ارشد خود را به سایرین واگذار می‌کنند که در این مواقع جز به داده‌سازی و یا کپی‌برداری از سایر کارها، منجر نمی‌شود.

اعمال قوانین و جریمه برای کپی‌برداری یا داده‌سازی؛ راه حل جلوگیری از آسیبهای رشد علمی کشور

وی با اشاره به راه حلهای موجود برای جلوگیری از آسیبهایی که در کمین رشد علمی کشور قرار دارند، متذکر شد: رعایت محکم و استوار قانون کپی‌برداری یکی از راه حلهایی است که باید برای جلوگیری از آسیبهای رشد علمی کشور در نظر گرفت؛ باید در این مورد ضوابط محکم و سخت‌گیرانه‌ای اعمال کرد.

این استاد دانشگاه ادامه داد: در کشورهای توسعه‌یافته نیز چنین است و جریمه‌های سنگینی برای کپی‌برداری و یا داده‌سازی اعمال می‌شود؛ اگرچه سازمانهای ما در بیان و گفتار در دفاع از تولید علم و منع داده‌سازی و کپی‌برداری، مطلوب عمل کرده و یا تدابیری اندیشیده‌اند اما در مقام اجرا بسیار ضعیف عمل کرده‌اند.

اعتقاد راسخ مدیران به استقلال علمی کشور جریان‌سازی در این حوزه را در پی دارد

صادقی با اشاره عملکرد سازمانهای علمی کشور از جمله وزارت علوم در چند سال اخیر یادآور شد: متأسفانه وزارت علوم برای پیوند دانشگاهیان با نیاز جامعه آنگونه که باید عمل ننموده است و باید بسیار بهتر از حال حاضر عمل کند؛ به نظر بنده سازمانهای علمی کشور از جمله وزارت علوم راه زیای برای رسیدن به یک شرایط آرمانی دارند.

وی متذکر شد: نگاه منطقی و دلسوزانه مدیران می‌تواند در بدنه سیستم جاری شود و تغییرات مثبتی را ایجاد کند؛ اگر مدیران ما اعتقاد راسخ به استقلال علمی و پیشرفت علمی داشته باشند، در پی آن به تدریج جریان‌سازی می‌شود و اثرات آن را به راحتی می‌توان در ارتقای جایگاه عملکردی و کاربردی دانشگاه‌ها و گره‌گشایی مشکلات جامعه مشاهده کرد.

نیروی انسانی، جمعیت مالی، شاخصه‌های ساختاری، عملکردی و بهره‌وری؛ از جمله مؤلفه‌های رشد علمی کشور

استاد دانشگاه آزاد تهران شمال به مؤلفه‌های رشد علمی کشور اشاره کرد و گفت: این مؤلفه‌ها مختلف و متفاوت است و همه آنها باید در کنار هم مورد استفاده قرار بگیرند؛ در اینجا به برخی از این مؤلفه‌ها اشاره می‌کنم؛ نخستین مؤلفه نیروی انسانی در کشور مانند تعداد محققان و شاغلان تحقیقاتی است؛ دومین مؤلفه، جمعیت مالی کشور مانند کل اعتبارات تحقیقاتی، درصد رشد اعتبارات تحقیقاتی یا درصد اعتبارات تحقیقاتی از تولید ناخالص ملی (GNP) است.

وی ادامه داد:  برخی از مؤلفه‌ها و شاخصها، ساختاری هستند؛ از جمله شاخص‏های ساختاری نیز می‌توان به تعداد مراکز تحقیقاتی یا نسبت مراکز تحقیق و توسعه به کل مراکز تحقیقاتی اشاره کرد؛ بعضی از شاخصها و مؤلفه‌ها هم شاخص‏های عملکردی هستند که از جمله آنها می‌توان به تعداد طرحهای تحقیقاتی مصوب و فعال به تفکیک بنیادی، کاربردی و توسعه‌‏ای و یا تعداد طرحهای تحقیقاتی پایان‌یافته که نتایج آن مورد استفاده قرار داده شده است، اشاره کرد.

صادقی تصریح کرد: در بخش پایانی این مؤلفه‌ها و شاخصها، شاخصهای بهره‌‏وری قرار دارند؛ از جمله این شاخصها می‌توان به نسبت تعداد مقالات منتشرشده به صد نفر محقق و یا نسبت اعتبارات تحقیقاتی به تعداد محققان و شاغلان تحقیقاتی به تفکیک اشاره کرد.

پایان/