بي ترديد حضرت اميرالمومنين (ع)محور قضاوتهاي اسلامي و شيعي و مهمترين چهره نظام ساز براي قضاي اسلامي است. آن حضرت در دوران حكومت نبوي، قاضي مدينه و يمن بود. قضاوت در مدينه با حضور شخص رسول خدا (ص) افتخاري عظيم است.
تاييدات مكرر رسول خدا نسبت به توانايي آن حضرت در قضاوتها، تأكيدي بر اين محوريت است. پيامبر فرمود: داناترين امت من نسبت به سنتها و قوانين قضايي علي بن ابي طالب است. و داناترين شما به روش داوري علي است و قضاوت آنگونه است كه علي حكم كند و نيز اي علي! به سوي يمن حركت كن و زبان تو را از خطا و اشتباه صيانت بخشد و همچنين سپاس خدا را كه در خاندان من كساني را قرار داد كه داوري آنها مانند داوري پيامبر است.
در زمان خلفا، بركناري آن حضرت از خلافت باعث كناره گيري از امور حكومت، از جمله قضاوت نشد و ايشان دستگاه قضايي نو پاي اسلام را هدايت و رهبري مي كرد. گاه خلفا مسايل لاينحل قضايي را به حضرت ارجاع مي دادند و گاه خود مستقيماً دخالت مي كرد و در پايان هر قضاوت، تحسين آنان را بر مي انگيخت و همگي مي گفتند زنهاي جهان از زاييدن فرزندي مانند علي عاجزند قويترين قاضي در بين ما علي است. حضرت در اين باره به مالك اشتر مي گويد: