اقدام پژوهی چگونه توانستم يادگيري و محفوظات اصطلاحات زيست شناسي را در دانش آموزانم بهبود ببخشم؟

بيان مسئله

زیست‌شناسی از علوم طبیعی و دانش مربوط به مطالعه جانداران زنده است. این دانش به بررسی ویژگی‌ها و رفتار سازواره‌ها، چگونگی پیدایش گونه‌ها و افراد، و نیز به بررسی برهمکنش جانداران با یکدیگر و محیط پیرامونشان می‌پردازد.زیست‌شناسی شامل موضوعات وسیعی است که دارای تقسیم‌بندی بسیاری از مباحث و رشته‌های مختلف است.از جمله مهم ترین موضوعات آن عبارت از پنج اصل به‌هم‌وابسته است که می توان آن‌ها را اساس زیست شناسی مدرن نامید. درس زیست‌شناسی به علت ساختار منحصربه‌فرد خود درسی کاملاً مفهومی است و خیلی از سؤال‌هایی که در این درس مطرح می‌شود دربرگیرنده‌ی نکته‌های برآمده از متن کتاب درسی و شکل‌های آن است و دانش‌آموز صرفاً با حفظ خط به خط کتاب درسی قادر به پاسخ‌گویی تست‌ها نیست؛ بنابراین یکی از دغدغه‌های دانش‌آموزان رشته‌ی تجربی این است که چگونه می‌توانند در درس زیست‌شناسی درصد دلخواه خود را کسب کنند. زیست شناسی علم شناخت حیات است( این لغت از کلمه یونانی بیاس به معنی زندگی و لوگاس یعنی دلیل منطقی تشکیل شده است). زیست شناسی به ویژگیها و رفتارهای موجودات، چگونگی تشکیل گونه ها و انواع موجودات و روابطی که آنها با هم دارند و به محیط زیست آنها مربوط می گردد. زیست شناسی طیف گسترده ای از رشته های علمی که اغلب رشته های علمی مستقل بحساب می آیند را شامل می گردد. روی هم رفته زیست شناسان حیات را از روی دامنه وسیعی از شاخصها مورد مطالعه قرار می دهند. در اين ميان در علم زيست شناسي اصطلاحات بسيار زيادي وجود دارد. دانش آموزان براي اينكه بتوانند چه در علم زيست شناسي و چه در كنكور و ديگر مسابقات دانش مورد قبول را كسب نمايند ناگزيرند اين اصطلاحات و مفاهيم را حفظ نمايند. بنا بر اين بنده در پي راهكاري هستم كه بتوان به دانش آموزان در جهت هرچه بهتر به خاطر سپردن اين اصطلاحات كمك نمايد.

توصيف وضع موجود

اينجانب مدت 20 سال است كه در آموزش و پرورش در حال خدمت هستم. و هم اكنون با ليسانس زيست شناسي در آموزشگاه متوسطه دوم شهرستان در حال تدريس هستم. از آنجائیکه زیست شناسی جزءدروس پایه رشته علوم تجربی می باشد ،پس تسلط و علاقه بیشتر در این درس موجب موفقیت قابل توجهی در رشته علوم تجربی می گردد ولی در غير اينصورت دانش آموزان به خاطر ترس از دروس پایه مثل زیست و فیزیک و شیمی و ریاضی ترجیح می دهند که به رشته علوم انسانی پناه ببرند از همه این حواشی بگذریم مشکل من از آنجا شروع شد که دانش آموزان کلاس سال اول من از نظر کیفی در امر يادگيري و محفوظات زيست شناسي ضعيف بودند .جلسه اول ، در کلاس درس به من با دقت نگاه می کردند به حرفهایم گوش میدادند بنابراین من بیشتر با روش سخنرانی و به صورت سنتی به تدریس می پرداختم. جلسه دوم دیدم که اکثرا یا به پنجره خیره شدند و یا صفحات جلویی کتاب را ورق می زنند بعضی ها هم به ساعتشان نگاه می کردند.،من شورو علاقه ای در آنها نمی دیدم ،اکثرا درس را به صوت طوطی وار و در حد فقط حفظ کردن به من ارائه کردند و به جای فهمیدن محتوای این کتاب و استفاده از نیروی تفکر به گذران ساعات و دقایق در کلاس می پرداختند.همچنین نسبت به انجام تکالیف و پیگیری آن در منزل و کلاس روی خوش نشان نمی دادند.برای جلسه آینده آزمون فصل اول را در برنامه کاریشان قرار دادم ومتاسفانه وقتی نمرات آزمون اول این کلاس را دیدم با نتیجه ناگواری مواجه شدم . با تحقیقاتی که انجام دادم وکتابهایی که مطالعه کردم در وضعیت قابل مشاهده فوق،دلایل زیادی را دخیل دانستم که باعث عدم انگیزه در این درس می گردد،مانند: عدم توجه به تدریس درس زیست شناسی توسط دانش آموزانبی تفاوتی دانش آموزان در برابر ارزشیابیعدم رقابت بین دانش آموزانعدم حضور فعال در حل تمرینها و فعالیتها در کلاس عدم روش تدریس مناسب توسط خود معلمکافی نبودن حجم کتاب نسبت به ساعات تدریس در هفته در تحقیقاتی که در سال1958م.BSCS(سازمان مطالعات برنامه درسی علوم زیستی)در روند آموزش درس زیست شناسی امریکا به عمل آمد اشکالات زیر را در مورد چنین مشکلی عنوان کرد: 1-استفاده از سر فصلهای مرده 2-تاکید کمتر از حد لازم به کارهای عملی 3-بی توجهی به رابطه بین علوم زیستی و سایر علوم تجربی 4-تاکید بیش از حد به زیست شناسی توصیفی روش های زیادی از لابلای کتابها و مجلات و سایتهای اینترنتی جستجو کردم و بعضی ها را که فکر میکردم در حل مساله ام کمک می کنند را جدا کردم. یکی از مهمترین روشها را در یادگیری روش مشارکتی و گروهی با دانش آموزان یافتم.در این روش،بهبود تمام ابعاد یادگیری درس زیست شناسی در دانش آموزان دیده می گردد و محققان دیگر هم متوجه شده اند که دانش آموزان در گروههای این چنینی بیش تر صحبت می کنند ،سئوالات بیش تری می پرسند و بیشتر در فعالیتهای زیست شناسی درگیر می گردند. به عبارتی ترسشان ریخته می گردد و معلم هم از به تنهایی درس دادن رها می گردد. در اینگونه یادگیری مشارکتی فرد مورد خطاب نیست بلکه گروه مورد نظر می باشد.(رهبر،1380،به نقل ا ز آرلرد) برای اصلاح روند یاددهی – یادگیری، ارزشیابی مناسب ترین ابزار است (کرم الدینی،1378) وحید نیک نام مولف کتابهای درسی زیست شناسی ،مناسبترین روشهای حل مساله اینچنینی را موارد زیر میداند:(نیک نام ،1385) 1-طراحی درس مناسب توسط مدرسان 2- فعال کردن هرچه بیشتر دانش آموزان و ایجاد انگیزه در آنان 3- طراحی کردن آزمایشات ساده و چگونگی استفاده از لوازم و ابزار آزمایشگاهی 4- استفاده از وسایل کمک آموزشی برای ارائه درس