گزارش تخصصی معلمان چگونگی اجرای بهینه کردن طرح ارزشیابی توصیفی

مقدمه کوتاه:نقش آموزش و پرورش با پیشرفت روز افزون علوم و تکنولوژی دگرگون شده است به طوریکه امروزه وظیفه اصلی نظام آموزشی کشف و پرورش استعدادها و تواناییهای دانش آموزان برای شرکت در فعالیتهای سازنده اجتماعی است بر این اساس ارزشیابی نیز یکی از ارکان مهم آموزش و پرورش و بخش جدایی ناپذیر آن خواهد بود . چرا که ارزشیابی تنها به امتحان پایانی یک پایه یا دوره تحصیلی محدود نمی گردد بلکه به عنوان وسیلهای برای هدایت مستمر یادگیری دانش آموزان و مقاصد گوناگون همراه با فرآیند آموزش وپرورش در جهت تحقق هدفهای آن به کار می رود . لذا ارزشیابی برای یادگیری ، همگام با یادگیری و در خدمت یادگیری به عنوان یکی از مهمترین وظایف معلمان است زیرا تعیین میزان موفقیت آنان در برنامه ریزی و پیش بینی فرصتهای مناسب و هدایت فرایندهای یاددهی – یادگیری از یک سو و حصول اطمینان از دستیابی دانش آموزان به اهداف پیش بینی شده ازسوی دیگر با انجام این وظیفه ی معلم تحقق می پذیرد. ارزشیابی ازنظر (گی- 1991 ) : یک فرایند نظام یافته ( سیستماتیک برای جمع آوری ، تحلیل و تفسیر اطلاعات است تا تعیین شود که آیا هدفهای مورد نظر تحقق یافته اند یا در حال تحقق یافتن هستند و به چه میزانی. ارزشيابي فرايندي مستمر و كاملا عملي است كه از 4 مرحله اصلي جمع آوري شواهد،تغيير شواهد،و استفاده از نتايج تشكيل شده است و اين 4 مرحله به صورتي پويا با يكديگر در ارتباط هستند.ارزشیابی موسوم به توصیفی طرحی برای ارزشیابی پیشرفت تحصیلی دانش آموزان دوره ابتدایی است که یکی از ویژگیهای آن اعلام نتایج ارزشیابی به صورت توصیفی است بر اساس این طرح معلم با به کارگیری روشها و ابزارها ی متنوع به دنبال اطلاعاتی استکه بر اساس آن بتواند درباره بهبود یادگیری دانَ اموزان و بهینه سازی روشهای تدریس خود تصمیم گیری کرده و اقدامات ضروری به اجرا درآورد به عبارت دیگر مهمترین ویژگی ارزشیابی در این طرح جهت گیری اصلاحی آن است زیرا این فرصت را به معلم و دانش آموز می دهد که برای تحقق اهداف و انتظارات آموزشی در موقع مناسب تغییرات لازم رادر فعالیتهای یاددهی– یادگیری به عمل آورند. بر اساس این طرح دانش آموزان در فرایند آموزش به طور پیوسته مورد ارزشیابی قرار می گیرند و معلم با به کارگیری ابزار های مختلف اطلاعات مورد نیاز را جمع آوری و ثبت کرده و با استفاده از نتایج آن و با در نظر گرفتن اهداف و انتظارات آموزشی درباره ی وضعیت فرد داوری کرده و به طور مستمر به دانش آموز – اولیاء باز خورد می دهد و آنهارا در جریان نقاط قوت و ضعف کارشان قرار داده و توصیه های لازم را ارائه می دهد. گزارش رسمی وضعیت تلاش، موفقیت و پیشرفت تحصیلی – تربیتی دانش آموزان از طریق کارنامه ای شامل باز خورد های توصیفی مورد نیاز همراه با مقیاسهای رتبه ای ( خیلی خوب ، خوب ، قابل قبول ، نیازمند تلاش و آموزش بیشتر ) به جای مقیاس ( 20- 0 ) به افراد ذینفع ( دانش آموز، اولیاء و …. ) منعکس می گردد.

بیان وضعیت موجود

اینجانب ……….. … مدت ….. سال سابقه تدریس در آموزش و پرورش هستم. امکانات مدرسه در حد محدود بوده و وسایل آموزشی به ندرت دیده می شد . والدین اغلب کشاورز و دامدار بو دند و در ابتدای سال تحصیلی فرصتی برای رسیدگی به امور تحصیلی فرزندشان نداشتند . دانش آموزان در حالی که مشتاق به نظر می رسیدند ازامکانات زیادی برخوردار نبودند با توصیف چنین شرایطی تصمیم گرفتم در حد امکان از تمام امکانات برای رشد و پیشرفت دانش آموزان استفاده نمایم و تحولی در امر ارزشیابی بوجود آورم. حدود سه ماه از شروع سال تحصیلی گذشته بود. پس از چندین جلسه تدریس . درباره پیشرفت دانش آموزان نگرانی هایی احساس کردم . به نظر می رسید بعضی ازدانش آموزان در فعالیت های کلاسی شرکت جدی نداشتند و نمی توانستند درس های تدریس شده قبلی را بخوانند بنا به اهمیت موضوع تصمیم گرفتم با انجام مطالعات بیشتر و تحول در ارزشیابی سطح دانش و معلومات دانش آموزان را بالا ببرم.

شناسایی مسئله

در راستاي تحولات كيفي و كمي آموزش و پرورش، يكي از طرح هاي مهمي كه در تعدادي از مدارس مقطع ابتدايي كشور جاي خود را باز كرده و به گونه اي جديد و بسيار متفاوت از نظام ارزشيابي سنتي متكي برنمره تعليم و تربيت كودكان را در ابعادي هم جانبه تحت پوشش خود قرارداده است. روش جديد ارزشيابي كيفي – توصيفي است كه هماهنگ و همسو با تغييرات محتواي كتب درسي مي‌باشد. اينك به اختصار در مورد اين طرح مهم توضيح خواهيم داد. سال‌هاست كه در نظام آموزش و پرورش ما تنها چيزي كه نشان دهنده ي پيشرفت تحصيلي و تربيتي دانش آموزان بوده، وجود نمره هايي است كه در كارنامه ي تحصيلي آنها به چشم مي خورد. به راستي وجود اين همه عدد در كارنامه ها، ليست ها و زير اوراق امتحاني دانش آموزان چه چيزي را به نشان مي دهد و چه چيزي را ثابت مي كند؟ آيا نمره ها توانسته اند باز خوردي مثبت و سازنده به اوليا، دانش آموزان و خود معلمان ارايه دهند؟ به طوري كه نقاط ضعف و قوت يادگيري را مشخص كرده و در جهت تقويت يا رفع آن بكوشند. (مرادي ، 1385)راستي اخذ نمره ي بيست نشانگر آن است كه يك دانش آموز در يك موضوع درسي هيچگونه صنفي نداشته و يادگيري در او به خوبي صورت گرفته است، پس چرا شاهد وجود دانش‌آموزاني هستيم كه نمره‌هاي عالي گرفته اند ولي از انجام بسياري از مهارت هاي پايه و ابتدايي عاجزند؟ و ده ها سؤال ديگر كه ما را به تفكر وا مي دارد.در اين روش جديد به تلاش كوشش و موفقيت كودكان هر چند هم اندك باشد احترام خاصي گذاشته مي شود در قدم اول كارهاي خوب (قوت) آنها را بازگو مي كنيم. يا مي نويسيم، در قدم دوم ضعف ها را و در قدم سوم راه حل هاي پيشنهادي براي رفع نقاط ضعف ها را به او باز خورد مي دهيم و اين باز خورد بسيار كامل، سازنده و پويا است (ارزشيابي مستمر) اينجاست كه ارزشيابي در خدمت يادگيري قرار مي گيرد نامي از امتحانات كلاسي و ساليانه باقي نمي ماند و ترسي و اضطراب ناشي از ديو امتحان جاي خود را به فرشته ي مهرباني، عشق و اميد مي دهد و يك انگيزه ي دروني جهت يادگيري بهتر و عميق تر در كودكان نمايان مي شود و شعار سنتي «امروز در مدرسه چندگرفته ايد؟» جاي خود را به «امروز در مدرسه چه آموخته‌ايد؟»مي‌دهد و عملاً با طرح اين سؤال كودكان آموخته‌هاي خود را در منزل و در جامعه به خاطر مي آورند و مرور مي‌كنند. بنابراين ديگر هيچ كودك معصومي به خاطر گرفتن نمره كم تنبيه نمي‌شود يا به علت فشار والدين و تمسخر همكلاس هاي خود و اطرافيان تحت فشار روحي و رواني قرار نمي‌گيرد و عواقب ناخوشايندي كه بارها شاهد آن بوده‌ايم به وقوع نخواهد پيوست. بلكه در يك محيط آرام و به دور از تنش هر كس مي‌تواند راه پيشرفت خود را طبق استعداد خدادادي خويش و در بستر مناسبي كه ما معلمان فراهم مي‌كند ادامه دهد. همانطور که می دانید ارزشیابی کیفی به دنبال تبدیل کردن فرایند سنجش و ارزشیابی به یک موقعیت یادگیری برای دانش آموزان است تا از طریق سنجیده شدن و مورد ارزشیابی قرار گرفتن برای آنان رعب آور ، اضطراب انگیز و تنش زا نباشد لذا معلمان نیز با استفاده از ابزارها و روشهای مناسب ، عملکرد دانش آموزان را به صورت پیوسته و همراه با فرایند رشد مورد توجه قراردهند و باکمک شناخت کافی از جریان یادگیری ، زمینه مناسبتری را برای آنان فراهم کنند. برخی از مهمترین اهداف ارزشیابی کیفی عبارتست از : • افزایش بهداشت روانی محیط یاددهی –یادگیری با ارائه باز خورد های کیفی ابعاد جزئی این هدف عبارتند از : 1. کاهش اضطراب و تنش ناشی از شرکت در امتحانات پایانی ومکرر 2. کاهش رقابت های نامناسب برای کسب نمرات بالاتر 3. کاهش فشار والدین و مسئولین آموزشی بر دانش آموزان برای کسب نمرات ممتاز 4. افزایش علاقه به یادگیری • کمک به رشد همه جانبه دانش آموزان با افزایش شناخت آنان از طریق ابزارهای مختلف • تاکید بر اهداف آموزش و پرورش از طریق توجه به فرایند یادگیری به جای تاکید بر محتوا • تقوت فرهنگ جامعه ( معلم ، اولیاء و مسئولین ) در زمینه ی سنجش و ارزشیابی و چگونگی مواجهه با نتایج آن • فراهم نمودن زمینه ی مناسب برای حذف فرهنگ بیست گرایی ابعاد جزئی این هدف عبارتند از : 1. کاهش حساسیت والدین و دانش آموزان به نمره 2. ارائه ی باز خورد توصیفی دقیق با استفاده از شواهد و مستندات به دانش آموزان و والدین ، درباره ی وضعیت تحصیلی و تربیتی دانش آموزان • فراهم نمودن زمینه ی مناسب برای اجرای روش های سنجش و ارزشیابی فرایندی به جای آزمونها و امتحانهای مقطعی / پایانی ابعاد جزئی این هدف عبارتند از : 1. کاهش نقش ارزشیابی های پایانی در تعیین سر نوشت تحصیلی دانش آموزان 2. کاهش میزان افت تحصیلی دانش آموزان از طریق افزایش اختیارات شورای مدرسه در راستای جهت گیریهای اصلاحی وجبرانی • بهبود کیفیت فرایند یاددهی – یادگیری با سنجش و ارزشیابی تکوینی ابعاد جزئی این هدف عبارتند از : 1. دوام و پایداری یادگیری 2. توجه به اهداف سطوح بالاتر حیطه شناختی به خدمت گرفتن ارزشیابی در ارتقاء و اصلاح فرایندهای یاددهی یادگیری طراحي ارزشيابي با تعيين اهداف شفاف استفاده از نتايج و تصميم گيري آموزشيجمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات• استفاده از کتابهای ارزشیابی توصیفی آموزش و پرورش • استفاده از اینترنت و سایتهای مربوطه • استفاده از نظرات مدیران و معلمین مدارس• طرح مربوطه در تمام مدارس مقاطع ابتدایی شهرستان البرز مطابق دستورالعمل اعلامی آموزش و پرورش در حال اجراست • فراهم نمودن زمینه مناسب و لازم برا ی اجرای روشهای سنجش و ارزشیابی فرایندی به جای آزمونها و و امتحانات مقطعی آخر دوره • تغییر در مبنای تصمیم گیری برای ارتقاء و تکرار پایه • بالابردن توانایی ابراز وجود بیشتر دانش آموزان با استفاده از شیوه های مشارکتی برای یادگیری . • تاکید بر اهداف آموزش وپرورش از طریق توجه به فرایند یادگیری به جای تاکید برمحتو • به خدمت گرفتن ارزشیابی در ارتقاء بهبود و اصلاح فرایند های یادگیری – یاددهی • مشارکت دادن دانش آموزان در فرایند ارزشیابی1. فراهم آوردن محیط مناسب برای رشد فکری دانش آموزان 2.نظارت بر علاقه و اشتیاق دانش آموزان به یادگیری و سوق دهی مناسب به آن 3.ایجاد انگیزه و تشویق دانش آموزان در جهت ارتقاء پیشرفت تحصیلی 4.و…. که از اهداف تحقیق به شمار می آید و وجود آسببها و کاستیهای موجود نظام ارزشیابی تحصیلی که در آن متاسفانه امتحان خود تبدیل به هدف گردیده نه وسیله ، باعث گردیده که معایبی به شرح ذیل بر آن مترتب گردد که به طور خلاصه به آن اشاره می گردد : 1. حافظه پروری و کم توجهی به حیطه ها و سطوح مختلف یادگیری 2.تحمیل اضطراب نامطلوب به دانش آموزان 3.افزایش تکرار پایه های تحصیلی 4.کم توجهی به بهداشت روانی محیط یاددهی – یادگیری 5. حاکمیت امتحانهای پایانی و توجه اندک به تلاش و پیشرفت همه جانبه دانش آموزان در طول سال. 6..شرایط جدید و نیازهای نوین همه و همه ضرورت تغییر نظام ارزشیابی سنتی( 20- 0 ) را می رساند امید اینکه با مداومت در کار و اخذ نظرات کارشناسان آموزشی و رفع معایب احتمالی به فلسفه اصلی آموزش و پرورش که همانا تعلیم و تعلیم به معنی واقعی کلمه است رسید .