گزارش تخصصی بررسی نقش پاداش در فرایند آموزش در میزان سطح یادگیری دانش آموزان در ارزشیابی

مقدمه کوتاه :

از آنجا که از طریق رفتارهای تشویق آمیز کلامی وغیر کلامی مادی وعنوی فردی وگروهی مستقیم وغیر مستقیم مربی بیش از هر چیز به یک نیاز هم نوجوانان یعنی نیاز به محبت متعلق وتوجه پاسخ داده می گردد. شاید برای عده ای تصور اینکه بتوان در مدرسه ای از تشویق استفاده کرد کمی دشواراست اما واقعیت این است که می توان در سنگر مدارس شاهد حضور با شکوه معلم و مدیران وشاگردانی بود که با سرمایه از محبت وچهره های متبسم ومصصم در تلاش هستند که در کارهای خود موفق بوده اند. پس باید رنگ مدرسه ای یادآور زیبائیها ونیکوئیها باشد. چرا که هم انسانها بالاخص نوجوانان محبت پذیر می باشند. ولذا نیاز به محبت از اساسی ترین نیازهای هر انسان می باشد. تشویق نیروها واستعدادهای دانش آموزان را به کار می اندازد واستقامت آنها را در کارها زیاد می نماید وموجبات سرعت در کارهای بدنی را فراهم می نماید ودر کارهای فکری موجب سعی وکوشش بیشتری می گردد تشویق وتقویت رفتار مثبت کودکان سبب شکل گیری عادات مطلوب در آنان می گردد.ما شاهد بیشترین مؤثرترین وپایدارترین اثر در رفتار آنان هستیم . استفاده ازروش تشویق ومحبت یکی از روشهای تربیتی بسیار مؤثر ونشانه صدر ونقش مطمئنه داشتن فرد است. خدای تعالی رمز پیروزی پیامبر اکرم (ص) رادر همین شرح صدور محبت ورزی پیامبر به امت خود می داند : به موجب لطف ورحمت الهی برایشان اموزشی نجواه وبا انان مشورت کن ( وبه آنان شخصیت بده ) کودک اگر از لحاظ درسی واخلاقی در سطح غیر قابل قبولی باشد باید نقطه مثبتی در وضع رفتار وظاهر او یافت وازآن بعنوان جای پای برای تشویق وی استفاده کرده مثلا ممکن است دستهایش لطیف واز آن بعنوان جای پای برای تشویق وی استفاده کرده مثلا ممکن است دستهایش لطیف ویا موی سرش اصلاح شده ومرتب باشد همچنین ممکن است به تمیزی کفشهایش اهمیت بده ویا دفتر وکتاب خودرا خوب نگه داری کند. به هر حال باید از همان نقطه مثبت و روزنه کوچک نوری به زندگی تحصیلی کودک تابیده شخصیت قابل قبولی از او ساخت وزندگی جدیدی را برایش پی ریزی کرد. سرگرمیها وعلائق کودک نیز نباید از نظر معلم و مدیر دور نماید وقتی دانش آموزی را تنبیه می کنیم . نه تنها به هیچ یک از نیازهای خطری واساسی او پاسخ نمی دهیم بلکه تعادل حیاتی اش را برهم زده او را با تجربه ناخوش آیندی که همواره ازآن گریز دارد مواجه می کنیم ولو اینکه بطور موقت رفتار مطلوب آن را کنترل کرده باشیم رسول خدا پایه رفتار با کودکان و نوجوانان را بر محبت استوار کرده وسفارش می نماید که آنان را گرامی بداریم وبا جایزه ای که امکان وفایش هست انان را تشویق نمائیم.

بیان وضعیت موجود

اینجانب ……….سال سابقه خدمت در آموزش و پرورش دارم. و هم اکنون در آموزشگاه …. متوسطه اول در سمت مدیریت در خدمت دانش آموزان هستم. با توصیف چنین شرایطی تصمیم گرفتم در حد امکان از تمام امکانات برای رشد و پیشرفت دانش آموزان استفاده نمایم و تحولی در امر ارزشیابی بوجود آورم. حدود سه ماه از شروع سال تحصیلی گذشته بود. پس از چندین جلسه تدریس . درباره پیشرفت دانش آموزان نگرانی هایی احساس کردم . به نظر می رسید بعضی ازدانش آموزان در فعالیت های کلاسی شرکت جدی نداشتند و نمی توانستند درس های تدریس شده قبلی را بخوانند بنا به اهمیت موضوع تصمیم گرفتم با انجام مطالعات بیشتر و تحول در ارزشیابی سطح دانش و معلومات دانش آموزان را بالا ببرم.

شناسایی مسئله :

اسکینر روانشناس رفتارگرا چنین عقدیده دارد که تنبیه شدید کودکان ونوجوانان در قبال انجام رفتار نا مطلوب ممکن است موقتا به حذف آن رفتار در کودک بینجامد ولی در بیشتر مواقع به بروز رفتارهای جبرانی انتقام جویانه وضد اجتماعی می گردد ویا مشکلات هیجانی دیگری را به بار می آورد تنبیه هایی که معلم و مدیران بر کودکان روا می دارند از یک طرف مشکلات عاطفی وا ختلافات رفتاری را موجب می گردد واز طرف دیگر رابطه معلم و مدیر شاگرد آشفتگی ایجاد کرده وامکان بازسازی وترمیم آن را مشکل ودر مواقعی دور از دسترس می سازد. در چنین شرایطی کودک تصور منفی را که از معلم و مدیر تنبیه گر دارد ممکن است به معلم و مدیران دیگر محیط آموزش وحتی فضای فیزیکی مدرسه …. دهد. معلم و مدیران پرخاشگر وهیجانی که از عهده کنترل رفتار خودشان بر نمی آیند با تنبیه های شدید ومکرر آثار سوء در سازگاری شاگردان خود خواهند گذاشت ومقاومت آنها را در یادگیری دروس برخواهند انگیخت با توجه به مسائلی که گذشت می خواهیم بدانیم که چه نوع تشویق اثر مثبت داد و چه نوع آن اثر منفی وآیا تشویق تنها راه موفقیت یک دانش آموزاست ؟ تشویق باید چگونه باشد آیا به نوع واندازه کاری که انجام داده می گردد بستگی دارد ؟ آیا واقعا تشویق بیش از روشهای دیگر مانند تنبیه بر پیشرفت تحصیلی دانش اموزان تاثیر دارد؟ تشویق در منزل واز طرف والدین موثرتر است یا از طرف اولیاء مدرسه ؟ آیا از طریق تشویق می توان از نروی یک فرد حداکثر فایده را برد و تمام خواسته خود را بدست آنها (دانش آموازان) برآورده ساخت ؟ و آیا تشویق فردی موثرتر یا تشویق گروهی ؟جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعاتدر احادیث صحیح ومعتبر چنین امده است : هیچیک از شما نمی تواند عنوان مومن را ( بمفهوم واقعی آن ) احراز کند مکر آنگاه که نسبت به برادر ایمانی خود همان چیزی را بخواهد که درباره خود نیز بدان احسان علاقه ومحبت کند.معلم و مدیر باید شاگردان خود را به علم ودانش تشویق نماید وفضائل ومزایای علم وعلما را به آنان تذکر دهد ویادآور گردد که علما ودانشمندان وارثان انبیاء وپیمبران ودر پایگاههائی بلند وفرازنده ودرخشان جای دارند پایگاههای که مورد شک انبیاء وشهدا وجانبازان راه خدا می باشد. باید معلم و مدیر اینگونه سخنان شوق آفرین را که در ملی آیات واخبار و آثار اشعار وامثال بچشم می خورد وبازگو کننده فضائل ومنازل ومقامات والای علم است بگوش آنها برسانند معلم و مدیر باید از عواملی که او را در تشویق شاگردان به علم و دانش مدد می نماید استفاده نماید و به آنها گوشزد کند باید نسبت به مسائل دنیوی به امکانات وبا اندازه کفایت قناعت وسنبده کنند تا ازاین طریق بتواند آنها را از انگیزه دنیا ثرانی که موجب دل مشغولی و پریشانی خاطر آنها می گردد … مداردباید درباره شاگردان خواهان اموری باشد که نسبت به آنها در خور احساس علاقه ودوستی می نماید، واز هر گونه شر وبدی که برای خویش نمی پسند برای شاگردان نیز نپسندد زیرا اینگونه مواسات و برابر اندیشی به شاگردان خلی از کمال ایمان معلم و مدیر وحسن رفتار وبرداری و نمایانگر روح تعاون و همبستگی معلم و مدیر نسبت به آنان باشد.بر معلم و مدیر لازم وضروری است ( اهتمام خویش را در جهت اخلاقی شاگردان بکار گیرد، وآن را از اخلاق زشت وخوبیهایی ناستوده وارتکاب می سازد ویا موجب ترک اشتغالات علمی ویا اهانه ادب به دیگران می گردد جلوگیری کند. معلم و مدیر باید مراقب باشد که سخنان بیهوده از شاگردان او سرنزند واز معاشرت آنان با اشخاص نا مناسب وامثال اینگونه اعمال ناروا جلوگیری و ممانعت نماید.برای پیشگیری از سوء رفتار شاگردان وجلوگیری از ارتکاب خلاف لازم است معلم و مدیر با ایجاد تعریض وکتاب راه گشای تربیت اخلاقی شاگردان بوده وا زتخلف آنها جلوگیری کند در صورتی که ضرورت ایجاد نکند باید از آشکار گوئی وتصریح به تخلف شاگرد خود داری نماید وهواره از عامل لطف ومحبت ومهر ومودت برای ارشاد شاگردان استفاده کند و آنرا بخاطر تخلف وسوء رفتار توبیخ ننماید. چون اولا تصریح و آشکارگویی پرده هیبت وابهت استاد را ار هم دردیده و موجب جرات وجسارت شاگردان در ارتکاب خلاف وسوء رفتار وتخلفهای اخلاقی امروزند راستی باید درباره مراتب مهر ومحبت پیامبر عزیز گرامی اسلام (ص) نسبت به آن مرد اعرابی وبیابانگر اندیشید – که مسجد رابا بول وپیشاب خود آلوده کرد – ( وپیامبر مهربان بجای توبیخ ودرشتخویی از در لطف ودلسوزی وارد شد وازراه محبت این مرد صحراگرد را متوجه زشتی ونادرستی رفتارش نمود آری باید دید که رسول اکرم (ص) با معاویه بن حکم آنگاه که در اثناء غار سخن گفت – چه نوع رفتاری را پیش گرفت.نباید معلم و مدیر با شاگردان خویش رفتاری شکوهمندانه وبزرگ مابانه ای را در بیش گیرد بلکه باید فروتنی ونزمش را در برخورد با شاگردانش بکار برد خداوند متعادل به پیامبر خود می گوید : « واخض جناحک ، سمن اتمبک من المومنین »پروبال خونین را برای پیروان خود( که با پیرمرد خویش در ایمان به تواظهار علاقه می‌کند) فروهشته ساز ( ونسبت به آنان متواضع وفروتن باش) رسول خدا (ص) فرمود:« خداوند متعال به من وحی نمود ( که به شما اعلام کنم تا ) تواضع فروتنی را پیشه خود سازید » تواضع وفروتنی نسبت به تمام طبقات مردم در خور وظیفه اخلاقی هر انسان مومن ومسلمان است علیهذا باید در نظر گرفت که وظیفه معلم و مدیر نسبت به شاگردان ازاین دیدگاه چگونه است – شاگردانی که همواره در معیت معلم و مدیر بسر می‌برند وبه منزله فرزندان او هستند با توجه به این حقیقت که میان شاگردان ومعلم و مدیر و ملازمت وهمبستگی جالبی برقرار است و شاگردان در پی جوئی از دانشها ومعارف سودمند بدوتکیه می کنند ورای نظر او را ملاک ومعیار ارزیابی علوم ودانشها می دانند وعلاوه براین میان معلم و مدیر وشاگردان حقوق متقابل دیگری از قبیل : حقوق مصاحبت وهمنشینی صیانت واحترام در رفت وآمد و برخوردها وبشرافت محبت در سیستمهای راستین وعاری از هر شائبه کینه توزی ( وامثال آنها وجود دارد که این حقوق ومعیارها می تواند رابطه معلم و مدیر وشاگردانش را بطرز جالب ودلنشین سازمان بخشیدن در حدیثی از پیامبر گرامی اسلام (ص) آمده است که فرمود : معلم و مدیر و آموزگار باشید ( ودرس عشا زمزمه محبت باشد ).