مقدمه
مرتبط كردن آموزش و تربيت نيرو با نياز كار و اشتغال ، يكي از وظايف اساسي هنرستانهاي فني و حرفه اي و كاردانش است. اين آموزش فني و حرفه اي است كه تفاوتها را در بين دانش آموزان بوجود مي آورد، استعدادها را شكوفا كرده و قابليتهاي شخصي را كامل مي كند. بنابراين آموزش فني و حرفه اي و كاردانش وسيله اي براي فرد در طول زندگي، براي نيل به پيشرفت، راهي براي حل مشكلات شغلي و يكي از ابعاد هويت فردي در زندگي اجتماعي است.آموزش هاي تئوري در كشور ما قوي و پرشمار است به نحوي كه در دانش نظري پيشرفت فوق العاده اي داشته ايم، اما به موازات آن نتوانسته ايم نيروي انساني را براي كسب مهارتهاي لازم كه بتوانند اين دانش را به كار و ثروت تبديل كنند، آموزش دهيم. بنابراين با توجه به حسن نيت رهبر معظم انقلاب نسبت به هنرستانها و تاكيد وزير محبوب آموزش و پرورش جناب آقاي حاج بابايي بر شناخت بيشتر اولياء و دانش آموزان از هنرستانهاي فني و حرفه اي و كاردانش و نقشي كه فارغ التحصيلان هنرستاني در كاهش بيكاري و افزايش اشتغال زايي در جامعه دارند، ضرورت دارد كه اطلاعات كاملتري از هنرستانها داشته باشيم.
مزيت هاي ادامه تحصيل دانش آموزان در هنرستانها نسبت به دبيرستانها
1- تنوع رشته هاي مختلف هنرستانها نسبت به رشته هاي دبيرستان ( 454 رشته مهارتي و فني )
2- يادگيري همزمان آموزشهاي تئوري و عملي
3- امكان ادامه تحصيل در مقاطع بالاتر با شرايط آسانتر
4- فرصت ادامه تحصيل براي دانش آموزاني كه در بعضي از دروس پايه اي (رياضي و...) ضعيف مي باشند
5- وجود بازار كار مناسب براي دانش آموزان هنرستاني حتي قبل از فارغ التحصيل شدن
6- آشنايي دانش آموزان هنرستاني كه چطور مي توان علم و آموزش هاي تئوري را به ثروت و درآمد تبديل كرد
7- بالا بودن روحيه تعاون و همكاري دانش آموزان هنرستاني به خاطر انجام كارهاي گروهي در كارگاه ها در زمان تحصيل
8- با انجام كارهاي عملي اعتماد به نفس دانش آموزان هنرستاني به مراتب بالاتر از دبيرستاني است
9- اميد به آينده در صورت عدم ورود به دانشگاه در دانش آموزان هنرستاني بالاتر از دبيرستاني است
10- بالا بودن قدرت تصميم گيري در دانش آموزان هنرستاني بخاطر اينكه در طول دوره تحصيل با شرايط مختلف كاري روبرو مي شوند
11- با گذرانده واحد كارورزي دانش آموزان هنرستاني٬ آمادگي بيشتري براي ورود به بازار كار دارند
12- دانش آموزان هنرستاني در آينده يك توليدكننده هستند تا مصرف كننده
13- يك دانش آموز هنرستاني استفاده بهينه از انرژي را بيشتر درك ميكند
14- يك دانش آموز هنرستاني اهميت ساخت يك كارخانه يا كارگاه هاي توليدي را بيشتر درك ميكند
15- يك دانش آموز هنرستاني استقلال يك كشور را بهتر مي تواند رقم بزند
16- يك دانش آموز هنرستاني مفهوم توسعه صنعتي را بهتر درك مي كند
17- حضور دانش آموزان هنرستاني در كارگاه هاي عملي باعث شادابي و افزايش روحيه در آنان ميشود
18- كم شدن يك سال زمان تحصيل از مزاياي ديگر دانش آموزان هنرستاني است
19- دانش آموزان هنرستاني يك سال زودتر وارد دانشگاه ٬ بازار كار ٬ اجتماع و ... مي شوند
20- شانس قبولي بيشتر دانشگاه بخاطر هم سطح بودن اكثر دانش آموزان ورقابت كمتر دانش آموزان هنرستاني نسبت به دبيرستانها
21- تنوع بيشتر دروس در هنرستانها كه باعث خستگي و دلزدگي كمتر دانش آموزان مي شود
22- بيشتر ساعات درسي هنرستانها عملي مي باشد
23-به علت عملي بودن دروس وعلاقه دانش آموزان به كار عملي٬ ميانگين معدل در زمان فارغ التحصيلي بالاتر از ميانگين معدل ورودي است
24- در هنرستانها خلاقيت ها و استعدادهاي دانش آموزان شكوفا مي شود
25- توجه مسئولين نظام بيشتر٬ سرمايه گذاري روي هنرستانها است
25 – طبق آمار رسمي ( وزير آموزش و پرورش ) 90 در صد فارغ التحصيلان ديپلم هنرستاني مشغول به كارهستند ولي 70 درصد فارغ التحصيلان دانشگاهي نظري بيكار مي باشند
26- دانش آموزان هنرستاني بعد از فارغ التحصيلي مي توانند از وام هاي خود اشتغالي استفاده و وارد بازار كار شوند
27- دانش آموزان هنرستاني حداقل مي توانند احتياجات خود وخانواده را برآورده نمايد
28- دانش آموزان هنرستاني از بدو ورود به كلاسهاي اختصاصي و كارگاهي در ذهن خود شغل آينده را پيش بيني كرده و براي آينده در زمان تحصيل برنامه ريزي مي نمايند
29- علم و فن آوري در هنرستانها باعث بروز شغل هاي جديد در جامعه مي شود
30- كارفرمايان و شركتها و .. يكي از شرايط استخدامي را تجربه كاري و كارهاي عملي در نظر ميگيرند كه دانش آموزان هنرستاني از اين امتحان سربلند بيرون مي آيند
31- مراكز آموزش عالي در دانشگاهها نمي توانند تمامي مهارتهاي لازم را بصورت كامل در زمان تحصيل به دانشجويان ارائه نمايند ولي دانش آموزان هنرستاني با توجه به مستمر بودن آموزش مهارتها در زمان تحصيل با اعتماد به نفس و روحيه بيشتري وارد بازار كار ميشوند
مزيتهاي ادامه تحصيل دانش آموزان در هنرستانها نسبت به دبيرستان
32- هنرستانها عامل مهمي در ايجاد تحول كمي و كيفي و طراحي توليدات مورد استفاده صنايع داخلي با طرح هاي ابداعي خود ميتوانند باشند
33- دروس نهائي دانش آموزان هنرستاني نسبت به دبيرستاني كمتر است
34- دانش آموزان هنرستاني با حداقل امكانات مي توانند حداكثر كارايي و درآمد زايي را داشته باشند
35- دانش آموزان هنرستاني بدليل اينكه بايستي در كارگاها نظم و دقت كافي را داشته باشند لذا نظم پذيري بالاتري دارند
36- دانش آموزان هنرستاني نقش بسيار مهمي در كاهش بيكاري و افزايش اشتغال زايي دارند
37- دانش آموزان هنرستاني خود باوري بالاتري دارند
38- توانايي دانش آموزان هنرستاني به رفع نياز خود و اطرافيان
39- در صورتي كه تصميم به تغيير در رشته تحصيلي داشته باشند به راحتي مي توانند عمل كنند
40- از مشخصات بارز در دانش آموزان هنرستاني قانع بودن و نداشتن غرور كاذب و راحت تر برخورد كردن با مشكلات روزمره است
41- دانش آموزان هنرستاني چون همزمان با انجام كاربه سرعت بازخورد كار خود را مي بينند انگيزه براي كار و موفقيت قويتر مي شود
42- اميد بيشتر به استقلال شغلي و مالي در سنين پائين در دانش آموزان هنرستاني
43- پيشرفت هركشور به پيشرفت صنعت بستگي دارد كه دانش آموزان هنرستاني يكي از نقش آفرينان و تاثير گذاران صنعت هر كشوري محسوب ميشوند
و ...
هدف ازايجادشاخه كاردانش :
هدف ازايجادشاخه كاردانش ،تربيت نيروي انساني ماهردرسطوح نيمه ماهر،ماهر،استادكاري،سرپرستي براي بخش هاي مختلف صنعت،كشاورزي،خدمات،واحرازآمادگي نسبي دانش آموزان براي ادامه تحصيل دررشته هاي خاص علمي كاربردي است.طراحي واجراي آموزش هاي شاخه كاردانش باعنايت به آئين نامه همكاري وزارتخانه ها،سازمانها،مراكزآموزشي وتوليدي دراجراي نظام جديدآموزش متوسطه ازطريق توافقنامه هايي باهمكاري وهماهنگي دستگاه هاي متولي آموزش مهارتي انجام مي شود.
فراز و نشيب هاي آموزشهاي فني وحرفه اي و كاردانش در مدارس ايران
قدمت آموزش هاي فني و حرفه اي از زمان تاسيس نخستين هنرستان در سال 1305 در ايران به حدود 90 سال مي رسد اما هنوز كيفيت آموزش اين شاخه نتوانسته سطح توقعات طراحان آن را برآورده كند هر چند در سال هاي اخير تلاشهايي براي رشد كمي و كيفي اين آموزش ها صورت گرفته است.
تربيت 'تكنسين درجه دو 'براي فارغ التحصيلان هنرستان هاي شاخه فني و حرفه اي و 'كارگر ماهر' براي فارغ التحصيلان شاخه كاردانش و ورود به بازار كار از جمله توقعات طراحان اين آموزش ها در مدارس ايران بوده است.
باوجود آنكه ايجاد اين شاخه ها در نظام آموزش متوسطه، آماده كردن جوانان براي ورود به بازار كار بوده اما اين آمادگي براي برخي از فارغ التحصيلان و در شماري از رشته هاي تحصيلي شاخه هاي فني و حرفه اي و كاردانش محقق نشده است.
تجهيز نبودن كارگاه هاي هنرستان ها و فراز و فرودهاي ناشي از تغييرات فناوري و پيچيدگي در محل كار، هنوز در كيفيت ارايه آموزش هاي اين مراكز سايه افكنده است تا شماري از فارغ التحصيلان همچنان براي ورود به بازار كار با مشكل روبرو شوند.
تعيين ظرفيت آموزش هاي فني وحرفه اي بدون نگاه به ظرفيت هاي جذب و توسعه از جمله ايرادهاي آموزش اين شاخه ها محسوب مي شود به طوريكه درسال 1358 شمار دانش آموزان فني و حرفه اي نسبت به كل دانش آموزان دوره متوسطه - با احتساب نوبت دوم - 2/21 درصد بوده كه با حذف نوبت دوم هنرستان ها اين نسبت به 16 درصد كاهش يافت.
براساس آمار اين نسبت تا سال 71 كاهش داشته كه ميانگين آن به 3/13درصد رسيد، پس از اين سال در يك مسير شتاب دار، اين سهم به 38 درصد رسيد.
به باور كارشناسان، تنوع و شمار رشته هاي تحصيلي، كاهش تدريجي سرانه هاي دانش آموزان فني وحرفه اي در مقايسه با تعداد كل دانش آموزان و افزايش بهاي تجهيزات وماشين آلات نشان مي دهد كه آموزش هاي فني وحرفه اي با افول روبرو بوده است.
مدارس كاردانش كه پس از انقلاب در كشور تاسيس شده نيز با وضعيت مشابه و شايد نامناسب تر از هنرستان هاي فني و حرفه اي روبرو بوده است. به باور كارشناسان، اين مدارس هر چند با تعدد و تنوع رشته هاي تحصيلي توانست به سلايق مختلف تقاضاهاي آموزشي پاسخ دهد اما در ارايه كيفيت آموزشي به موفقيت زيادي دست نيافته اند.
كارگاه هاي شاخه هاي فني و حرفه اي و كاردانش از مهم ترين بخش هاي آموزش اين شاخه ها محسوب مي شود. هر چند در سال هاي اخير تلاش هايي براي تجهيز اين كارگاه صورت گرفته اما بنظر مي رسد هنوز امكانات اين بخش ها با استانداردهاي بين المللي فاصله داشته باشد.
با اين حال فارغ از كيفيت آموزش در اين شاخه ها،يكي از دغدغه هاي اصلي و اساسي دانش آموزان پايه اول متوسطه، انتخاب رشته تحصيلي آنان است كه در واقع با اين انتخاب آينده شغلي خود را رقم مي زنند و در سايه انتخابي درست و بجا مي توانند، آينده شغلي خود را بسازند.
هر چند شاخه هاي فني و حرفه اي و كاردانش تمام تلاش خود را براي تربيت هنرجويان توانمند براي حضور در بازار كار انجام مي دهند اما به نظر مي رسد كه تبليغات و فرهنگ سازي لازم براي ترغيب دانش آموزان براي ادامه تحصيل در اين شاخه صورت نگرفته است.
يكي از اهداف و سياست هاي كلي وزارت آموزش و پرورش، توسعه كمي و كيفي رشته هاي فني و حرفه اي و كاردانش است تا از اين طريق زيرساخت هاي لازم براي اشتغال جوانان در كنار افزايش دانش آنان فراهم شود.وزارت آموزش و پرورش هر چند در اين زمينه گام هايي برداشته اما تا رسيدن به نقطه مطلوب فاصله زياد وجود دارد.
يكي از مزيت هاي شاخه فني و حرفه اي اين است كه هنرجويان آن در كنار افزايش دانش، زودتر از دانش آموزان رشته هاي ديگر وارد بازار كار مي شوند. استقبال از رشته هاي فني و حرفه اي هر ساله با سير صعودي مواجه است و استقبال بيشتر دانش آموزان و همچنين والدين نسبت به اين رشته ها، نيازمند تبليغات و فرهنگ سازي است. از مشكلات مهم و اساسي رشته هاي فني و حرفه اي، نحوه هدايت تحصيلي دانش آموزان است. متاسفانه مشاوران تحصيلي در پايه اول دبيرستان به خوبي دانش آموزان را براي انتخاب رشته هاي تحصيلي مشاوره نمي دهند و دانش آموزاني كه داراي معدل هاي پايين هستند را به رشته هاي فني و حرفه اي و كاردانش هدايت مي كنند با اين تصور كه تحصيل در اين رشته ها سهل و آسان است.
بايد انتخاب رشته ها و نيازسنجي جامعه با مديريت صحيح صورت گيرد، والدين نيز بايد نسبت به رشته هاي فني و حرفه اي آشنايي داشته باشند تا با تحصيل فرزندان خود در شاخه هاي فني و حرفه اي و كاردانش مخالفت نكنند. بايد تصور عمومي جامعه نسبت به اين رشته ها تغيير كند، گفت: اين تغيير بايد در آموزش و پرورش و با توجيه مشاوران تحصيلي آغاز شود.
بسياري از رشته هاي تحصيلي بيش از ظرفيت موجود جامعه در يك رشته، دانش آموز و يا دانشجو پذيرش مي كنند در حالي كه اين فارغ التحصيلان بايد جذب بازار كار شوند.
رشته هاي كامپيوتر و حسابداري از رشته هايي است كه در جامعه متقاضي بسياري دارد و از سويي ديگر بازار كار در اين زمينه اشباع شده است اين در حالي است كه در برخي از رشته ها از جمله معماري و طراحي، با كمبود نيروي متخصص مواجه هستيم و در اين زمينه تبليغات لازم صورت نگرفته است.
براساس برنامه چهارم توسعه بايد 4/44 درصد از دانش آموزان سال هاي دوم و سوم متوسطه در هنرستان هاي فني و حرفه اي و كاردانش جذب مي شدند كه تا كنون 38 درصد از اين برنامه تحقق يافته است.
برنامه هاي جدي در وزارت آموزش و پرورش براي افزايش هنرجويان هنرستان هاي صورت گرفته است به ويژه در بخش نيروي انساني كه در اين زمينه 9 هزار نفر نيروي متخصص فني از طريق آزمون استخدامي وزارت آموزش و پرورش جذب اين وزارتخانه شدند.
در صورت تصويب تغيير نظام آموزشي كشور( شش، سه - سه) در شوراي عالي انقلاب فرهنگي و يا مجلس شوراي اسلامي، دوران تحصيل هنرجويان فني و حرفه اي و كاردانش از 11 به 12 سال افزايش مي يابد.
:با تغيير نظام آموزشي و افزايش يك سال ديگر به دوران تحصيل هنرجويان هنرستان ها، علاوه بر افزايش كيفيت آموزشي هنرجويان، بازار كار از آنان به راحتي استقبال خواهد كرد.
با تغيير نظام آموزشي ساعت هاي آموزش مهارتي نيز به دو هزار و 700 ساعت خواهد رسيد كه نزديك به استاندارد است.
هنرستان ها در مسير كاربردى كردن آموزش و درآمدزايى
آموزش هاى فنى و حرفه اى رسمى از جمله آموزش هايى است كه بسيارى از كشورهاى توسعه يافته و همين طور در حال توسعه براى تربيت نيروى كار متخصص و ماهر از آن بهره مى گيرند تا جايى كه اين آموزش ها در برخى كشورها هرم شغلى را از شكل مخروطى به شكل تخم مرغى تغيير داده است، به اين معنى كه بيشترين جايگاه هاى شغلى را تكنسين هاى آموزش ديده از طريق مراكز فنى و حرفه اى رسمى اشغال كرده اند.
در كشور ما نيز گسترش اين آموزش ها در برنامه چهارم توسعه مورد تأكيد قرار گرفته و مقرر شده است تا پايان برنامه چهارم ۱۹/۲ درصد دانش آموزان پايه هاى دوم و سوم دبيرستان را هنرستان هاى فنى و حرفه اى زير پوشش بگيرند كه اين امر بنا به عوامل مختلف تا به امروز محقق نشده است. البته براى ترغيب دانش آموزان براى ورود به اين آموزش ها و همين طور ايجاد انگيزه در بين هنرجويان آن، برنامه هاى متعددى همچون كاربردى كردن و درآمدزايى آموزش هاى فنى و حرفه اى تدارك ديده شده است كه بزودى اجرا مى شود.
براساس قانون تا پايان برنامه چهارم توسعه بايد ۴۴/۲ درصد دانش آموزان پايه هاى دوم و سوم دبيرستان آموزش هاى فنى و حرفه اى و كاردانش را فرا بگيرند، در اين ميان سهم آموزش هاى فنى و حرفه اى ۱۹/۲ درصد است، برهمين اساس تاكنون بايد اين سهم به ۱۷/۸ درصد مى رسيد كه اين امر محقق نشده و ۲/۳ درصد نسبت به برنامه مصوب عقب است.
به گفته مسئولان آموزش هاى فنى و حرفه اى وزارت آموزش و پرورش، نبود برنامه ريزى منسجم و سياست هاى كلان در اين باره و همين طور كمبودها و مشكلات موجود در تأمين منابع نيروى انسانى و امكانات و تجهيزات آموزش هاى فنى و حرفه اى، موجب عقب ماندن از برنامه چهارم توسعه شده است.
* كتابچه اى حاوى اطلاعات درباره رشته هاى فنى و حرفه اى در اختيار دانش آموزان قرار مى گيرد
در سال هاى اخير گام هاى مثبتى براى برون رفت از مشكلات آموزش هاى فنى و حرفه اى برداشته شده است، استخدام نيروى انسانى جديد، سفارش تربيت دبير به دانشگاه شهيد رجايى و نوسازى تجهيزات و فضاهاى آموزشى از جمله آنهاست، اما عوامل ديگرى همچون افزايش ظرفيت پذيرش دانشگاه ها و تعداد صندلى هاى آن در عقب ماندن برنامه هاى فنى و حرفه اى از قانون مصوب دخيل است، به اين معنى كه افزايش صندلى هاى دانشگاه دانش آموزان را ترغيب مى كند تا ورود به دانشگاه را سهل و آسان تر بيابند و توجه به رشته هاى فنى و حرفه اى كمتر شود البته اين در حالى است كه افزايش پذيرش بيشتر در رشته هاى علوم انسانى و غيرفنى اتفاق افتاده است، در حالى كه اگر بسيارى از اين دانش آموزان رشته هاى فنى و حرفه اى را فرا گرفته بودند امكان يافتن شغل براى آنها افزايش مى يافت.
آگاهى و اطلاع رسانى كافى درباره رشته هاى فنى و حرفه اى در بين خانواده ها، دانش آموزان و جامعه رخ نداده است، البته پيش نويس كتابچه اى شامل معرفى ۴۲ رشته فنى و حرفه اى و همين طور دو رشته جديد انيميشن و مكاترونيك آماده شده است كه در آن علاوه بر معرفى رشته ها، توانمندى ها، ظرفيت ها و جايگاه شغلى اين رشته ها در كشور نيز مدنظر قرار گرفته است. اين كتابچه قبل از ثبت نام براى سال تحصيلى جديد در اختيار تمامى دانش آموزان اول دبيرستان قرار مى گيرد تا آنها را در انتخاب رشته كمك كند.
براساس آمارهاى رسمى كشور ۶۴ درصد از نيروى كار كشور تحصيلاتى كمتر از ديپلم دارند، در حالى كه مى توان با ورود دانش آموزان به دوره هاى آموزش فنى و حرفه اى تركيب نيروى انسانى از نظر سطح مهارت و تحصيلات را در سال هاى آينده تغيير داد.
هرم شغلى در بسيارى از جوامع در حال توسعه و پيشرفته از شكل مخروطى (در رأس مدير، در ميانه مهندس، تكنسين و كارگر ماهر و در پائين ترين سطح، كارگر ساده) به شكل تخم مرغى (سهم سطوح ميانى يعنى تكنسين هاى فنى و حرفه اى از همه بيشتر است) تغيير يافته است اما اين تغيير در جامعه ما بسيار اندك رخ داده است، در حالى كه مى توان با افزايش پوشش آموزش هاى فنى و حرفه اى حركت به سمت وضع شغلى تخم مرغى شكل را تسريع كرد.
* فعاليت هنرستان هاى خصوصى
پيشنهاد ورود رشته هاى نمايش، پشتيبانى صحنه و انيميشن را به بخش خصوصى (هنرستان هاى غيردولتى ارائه كرديم كه با تصويب اين پيشنهاد، مراكز غيردولتى) از سال تحصيلى جديد در اين رشته ها هنرجو خواهند پذيرفت. البته بايد هنرستان هاى غيردولتى، نيروى انسانى متخصص و مطابق با استاندارد، تجهيزات و امكانات لازم را در اختيار داشته باشند تا اجازه فعاليت به آنها داده شود.
نظارت بر عملكرد اين هنرستان ها نيز طى تفاهم نامه اى با همكارى وزارت آموزش و پرورش و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى اعمال مى شود.
طراحى دروسى مانند كارآفرينى، خود اشتغالى، خلاقيت و نوآورى و تغيير در محتواى برخى از دروس با هدف آماده سازى هنرجويان براى ورود به عرصه هاى شغلى و مديريتى، پيشنهاد شده و در دستور كار قرار گرفته است. همين طور طرح كاربردى كردن آموزش در هنرستان ها از طريق توأم كردن آموزش و توليد مدنظر قرار گرفته است كه امسال به صورت آزمايشى اجرا مى شود.
با اجراى اين طرح ها، در كنار آموزش، امكان ارائه خدمات فراهم و كارآفرينى توسعه مى يابد، ضمن آن كه براى واحد هاى آموزشى و هنرجويان درآمدزايى ايجاد مى شود و انگيزه دانش آموزان براى فعاليت و آموزش افزايش مى يابد. البته اين امكان در برخى رشته ها همچون رشته هاى كشاورزى بيش از ساير رشته ها فراهم است. با اجراى اين طرح در هزينه هاى آموزش و پرورش هم صرفه جويى مى شود، به اين معنى كه با فعال شدن رشته هايى همچون جوشكارى، مى توان ميز و نيمكت هاى مورد نياز مدارس را ساخت. تجربيات جهانى نشان مى دهد آموزش هاى فنى و حرفه اى رسمى كارآمد تنها ابزارى است كه مى تواند بين استعداد و علاقه متقاضيان و نياز كنونى بازار و نيازهاى موجود براى توسعه كشور هماهنگى ايجاد كند، بنابراين لزوم گسترش اين آموزش ها در جامعه ما به خوبى احساس مى شود.
* در دو دهه گذشته هيچ استاد كار و انباردارى جذب نشده است
۳۵ درصد از نيروهاى فنى و حرفه اى حق التدريس هستند كه بايد جذب آموزش هاى فنى و حرفه اى شوند، علاوه بر اين با توجه به بازنشستگى اين نيروها و بخصوص بازنشستگى پيش از موعد و همچنين نياز بازار كار به نيروهاى متخصص و ماهر، خروج نيروها از بخش فنى و حرفه اى نسبت به ساير بخش هاى آموزش و پرورش بيشتر خواهد بود.
اين در حالى است كه براساس استانداردهاى جهانى آموزش فنى و حرفه اى براى هر ۳۰ هنرجو يك استادكار و يك انباردار بايد در هنرستان ها حضور داشته باشند، اما در ۱۸ سال گذشته هيچ انباردار و استاد كارى وارد مجموعه آموزش هاى فنى و حرفه اى نشده است.
اگر اين مشكل رفع نشود، كيفيت آموزش ها افت خواهد كرد.
امروزه اهمیت رشته های فنی و حرفه ای بر کسی پوشیده نیست ، رشته ی حسابداری یکی از رشته های قابل قبول به‌خصوص در کشور های توسعه یافته و در حال توسعه می باشد که خوشبختانه در کشور ما نسبت به سایر رشته‌های فنی و حرفه‌ای از جمعیت فارغ‌التحصیلی بیشتری برخوردار است، که این نشان دهنده‌ی توجه و اهمیت مسئولان به این رشته می باشد.
در سال گذشته وزیر کار و امور اجتماعی تاکید کردند که معضل بی‌کاری ریشه در آموزش عمومی و عالی کشور دارد و در کنار این دو، فقدان مهارت نیز به این موضوع دامن زده است
در واقع مدتی است که مسئولان و کارشناسان به این نتیجه رسید ه اند که کمبود نیروی کار ماهر از جمله مشکلات کشور بوده و پایین بودن سطح بهره وری را نیز موجب گرديده است.
به این ترتیب با وجود تعداد افراد زیادی که در سن اشتغال قرار دارند، بخش‌های مختلف اقتصادی کشور به خاطر نبود افراد ماهر و آموزش دیده در مضیقه هستند .
برنامه ریزان درسی و معلمان باید برای زندگی و کار در این دنیايی که هر لحظه در حال تغییر می باشد تمهیداتی بیندیشند. برنامه های درسی باید مملو از صحنه های ارتباط علم با زندگی ، برخورد با معماها کاوشگری و پروراندن مهارت های اندیشیدن باشد. همگام شدن برنامه های درسی و محتوای آموزشی مدارس و دانشگاه ها با نیازهای جامعه و محیط‌های کاری، از جمله روش هایی است که به افزایش مهارت نیروی کارسرعت می بخشد.
توسعه‌ي علم و فناوری، این نیاز را به‌وجود آورده که شاخص های کمی و کیفی آموزش در مدارس و دانشگاه ها به سرعت تغییر کند و بهبود یابد این در حالی است که سیستم آموزش و پرورش و آموزش عالی کشور درگیر معضلاتی است ور سیدن به این هدف را با مشکل مواجه می کند.
شاید بهتر آن است که بگوییم تعدادی از رشته های فنی و حرفه ای گرایشی خاص به شاخه های علوم تجربی دارند ، که با یافتن روابط علت و معلول بین پدیده های مورد مطالعه، نتایجی را بدست می آورند؛ در صورتی که رشته‌ي حسابداری به دلیل تنوع بسیار بالای آن با این روابط علت و معلولی فاصله‌ي بسیار دارد، زیرا مسئله‌ي حرفه ای بودن این رشته پر رنگ تر از رشته های دیگر است بنابراين بایستی نوع نگرش ما به کارگاه های این رشته با رشته های دیگر متفاوت باشد.
مسئله‌ي مهم و اساسی این است که فارغ التحصیلان رشته های دیگر فنی و حرفه ای پس از فارغ التحصیلی هنگام استخدام دچار مشکل اساسی نمی شوند، چرا که کارگاه های این رشته‌ها با محیط کار سایر شرکت ها تفاوت عمده ای ندارند، اما در رشته‌ي حسابداری هنگام استخدام وضع به شکل دیگری است.
هر ساله با نزدیک شدن دانش آموزان سال اول دبیرستان به پایان سال تحصیلی وفرا رسیدن زمان تصمیم گیری در مورد انتخاب رشته سال دوم ،تردیدها ،نگرانی ها و سردرگمی خانواده ها و فرزندانشان افزایش می یابد .تعدد شاخه ها و رشته های تحصیلی درحوزه های نظری و فنی حرفه ای و کار دانش ،عدم شناخت صحیح وکافی آینده شغلی هر یک از این رشته ها واطلاع رسانی ناقص و محدود بر تردیدها و شرایط نابسامان موجود افزوده است ،به نحوی که بسیاری از خانواده ها تصمیم می گیرند پس از پایان امتحانات با مراجعه به مشاوران وبا کمک آنان فرزند خود را راهنمایی و هدایت نمایند .در این نوشتار سعی می شود با ارایه اطلاعات مفید و راهنمایی لازم در خصوص نحوه انتخاب رشته و فاکتورهایی که باید مورد توجه قرار گیرد از ابهام های موجود کاسته و زمینه شناخت و آگاهی خانواده ها و دانش آموزان سال اول در حد امکان فراهم شود .
رشته های شاخه فنی و حرفه ای و کاردانش :
شاخه فنی و حرفه ای وکاردانش در رشته های متعددی مانند الکتروتکنیک ،الکترونیک کامپیوتر ،ساختمان ، نقشه کشی معماری ،حسابداری بازرگانی ، ،صنایع شیمیایی،صنایع غذایی صنایع فلزی، ساخت ، تولید مکانیک خودرو ،متالوژی و دهها رشته دیگر در قالب زمینه های صنعت ،کشاورزی وخدمات در هنرستان های فنی و حرفه ای ودبیرستان های کار دانش دانش آموزان علاقمند راجذب می کنند.مزیت و امتیاز فنی و حرفه ای گرایش آموزش به سمت دروس عملی ،کارگاهی و تربیت کارآموزان ماهر و نیمه ماهر با رویکرد تامین نیروی انسانی مورد نیاز در بخش صنعت ،خدمات و کشاورزی است .فارغ التحصیلان رشته های فنی و حرفه ای پس از دیپلم قادرند وارد بازار کار شده و در صورت علاقه و پشتکار در رشته ی تحصیلی خود پیشرفت قابل توجهی داشته باشند .دانش آموزانی که شاخه فنی و حرفه ای را انتخاب می کنند به طور ضمنی علاقه وتمایل خود را به بازار اشتغال نشان داده ومایلند هر چه سریع تر جذب بازار وحرفه مربوط به خود شوند .رشته های فنی و حرفه ای به مقدارزیادی می توانندعلاقه کنجکاوی وحس عمل گرایی وعینی دانش آموزان راتامین ،پرورش وهدایت کنند. با توجه به حس عمومی همه دانش آموزان برای ادامه تحصل این شرایط برای فارغ التحصیلان در مرحله اول برای مقطع کاردانی فراهم شده است .فارغ التحصیلان دیپلم فنی و حرفه ای می توانند در آزمون آموزشکده ها شرکت کرده ویا با شرط معدل یا بدون کنکور از طریق دوره های کاردانی پیوسته دانشگاه آزاد یا دانشگاه جامع علمی کاربردی در مقطع فوق دیپلم ادامه تحصیل دهند .در این صورت دانشجویان فارغ التحصیل در شرایط مطلوب تری همراه با دانش ،تجربه ومهارت بیشتر جذب بازار کار شوند .آن چه که دانش آموزان باید به دقت مورد توجه قرار دهند پذیرش دانشجواز مقطع کاردانی به کارشناسی ناپیوسته و آن هم پذیرش بسیار محدود دانشجو در دانشگاه های دولتی است .به عبارت دیگر دانشگاه هایی که برای مقطع لیسانس از بین دانشجویان فوق دیپلم پذیرش دانشجو می کنند بسیار کمتر از مقطع کاردانی است .شاید یکی از تردید های عمده خانواده ها از پذیرش فرزندانشان در شاخه فنی و حرفه ای شرایط ادامه تحصیل آنان باشد که به صورت مرحله ای انجام می گیرد .این موضوع باید مورد توجه قرار گیرد که طراحان شاخه فنی و حرفه ای عمدتا این شاخه را با رویکرد اشتغال و تربیت استادکاران ماهر و نیمه ماهر و به منظور تامین نیروهای تکنسین در بخش صنعت ،خدمات و کشاورزی تاسیس نموده ومنظور آنان الزاما و ضرورتا ورود به مقاطع تحصیلی لیسانس و بالاتر نبوده است . گرچه همه دانشجویان می توانند به مقاطع بالاتر راه پیدا کنند . شاخه کاردانش نیز از لحاظ رشته های مهارتی متنوع تر از شاخه فنی و حرفه ای ارزیابی می شود ،گرچه در رشته های مشابه گرایش کاردانش ،به دروس مهارتی ،عملی و کارگاهی بوده و حتی الامکان سعی شده دروس تئوری کمتری ارایه شود .با توجه به طراحی سوالات ومنابع آزمون آموزشکده های فنی و حرفه ای که عمدتا از دروس هنرستان ها طرح می شود گرایش و علاقه دانش آموزان به هنرستان هابیشتر از دبیرستان های کاردانش می باشد ونیز به همین دلیل اکثریت هنرستان ها دانش آموزان با معدل های بالاتر را جذب می کنند .خصوصا در رشته هایی که علاقمندبیشتری دارد. داوطلبان ورود به شاخه فنی و حرفه ای نباید صرفا به نیت ورود به دانشگاه در مقطع کارشناسی وارد این شاخه شوند .هدف کسب تجربه ،مهارت و دانش لازم برای ورود به بازار کار و در صورت امکان ادامه تحصیل در مقاطع بالاتر می باشد. این موضوع در مورد دانش آموزان داوطلب ورود به شاخه نظری به نحو دیگری صدق می کند .دانش آموزان عمدتا با نیت ورود به دانشگاه هاو موسسات آموزش عالی ،شاخه نظری را انتخاب می کنند .بنابراین از بدو ورود در سال دوم باید خود را داوطلب کنکور سراسری تلقی کرده و مطالعه آنان ،منظم،هدفمند،مستمر و با برنامه ریزی اصولی و صحیح شکل گیرد .
شاخه نظری بر خلاف فنی و حرفه ای تا دیپلم کارایی وقابلیت خاصی نداشته و صرفا دانش آموز را آماده ورود به دانشگاه می کند . اگر داوطلبی وضعیت تحصیلی خود را به نحوی تنظیم کند که منجر به پذیرش اودر دانشگاهها نشود ،اگر نگوییم متضرر شده باید اذعان کرد به مقصود ونیت اصلی خود نرسیده است .بنابراین دانش آموزانی شاخه نظری را انتخاب کنند که با توجه به عملکرد گذشته خود وسوابق تحصیلی و مطالعاتی آنان موید آمادگی کافی وانگیزه لازم برای شروع و ادامه حرکت تا مقصد نهایی باشد .مسیری که همه به دشوار بودن آن اذعان داشته و مستلزم صرف وقت بسیار زیاد و تلاش و تقلای فراوان می باشد .
رشته ریاضی و فیزیک : برای ادامه تحصیل در رشته ریاضی پیش شرط لازم داشتن استعداد در زمینه ریاضی است . استعداد دانش آموزدر زمینه ریاضی را می توان از دو طریق شناخت: اول از راه آزمون استعداد که در ایران به دلیل پیچیدگی آن و دور از دسترس بودن کمتر قابل اجرا است . راه دوم: مراجعه به شواهد و قراین است که حداقل می توان به چهار علامت اشاره کرد 1-داشتن نگرش مثبت و اظهار علاقه مندی به درس ریاضی 2- سرعت پیشرفت :دانش آموزان مستعد در زمینه ریاضی مباحث آن را سریع تر و با زحمت کمتری یاد می گیرندوهر قدراین استعداد بیشتر باشد سرعت یادگیری و تسلط بر مفاهیم نیز بیشتر است .باید اشاره کرد استعداد با معلومات متفاوت است منظور از استعداد آمادگی ذاتی فرد برای یادگیری است 3- سوابق نمره ای نسبتا درخشان و مناسب در سال های تحصیلی گذشته در درس ریاضی که میانگینی بالاتر از 18 را نشان می دهندبه شرط آن که نمرات واقعی باشند . 4-ضعف عمومی در دروس حفظ کردنی، به عبارت دیگر دانش آموز مستعد در درس ریاضی معمولا نسبت به دروس حفظ کردنی روی خوش نشان نمی دهند . وبرای تسلط بر آن ها با مشکلاتی مواجه هستند .
بعضا خانواده ها به دلیل وجود رشته های متنوع دانشگاهی در رشته ریاضی مانند انواع مهندسی ها و شانس پذیرش بیشتر در دانشگاه ها و بدون توجه به میزان آمادگی فرزند خود آن ها را ترغیب به انتخاب رشته ریاضی می کنند غافل از آن که رفتن به رشته ریاضی شرط و شروطی دارد که بدون وجود آن ها موفقیت فرزندانشان با مشکلات جدی مواجه خواهد شد .
