مقدمه کوتاه
جوانی و نوجوانی ، بهار عمر و هنگام شكوفايى آن و آغاز فراز و نشيب‌هاى روحى و جسمى و رسيدن به رشد است. در اين دوره كمكم شخصيت انسان شكل مىگيرد و پرسش‌هاى فكرى و فرهنگى بسيارى در ذهن دانش آموز پيدا مىشود. (بلر، 137(ص)، ص (ص)3) روزهاى دانش آموزى لبريز از زيبايى، نشاط، احساسات، لذت‌هاى متنوع، تفريح و آراستگى است. از سوى ديگر، خداجويى و خدايابى و دينباورى از ويژگي‌هاى اين دوران است. با درك اين ويژگي‌ها و انرژى متراكمى كه در آنها وجود دارد و با تبيين صحيح باورها و ارزش‌هاى دينى و مذهبى، مىتوان روح ناآرام دانش آموز را آرامش و اطمينان بخشيده و او را به نجات و كمال رساند.
نهادهای فرهنگی جامعه وظيفه دارند قرآن كريم را كه تجلى‌گاه خداوند و يگانه وسيله ارتباط ميان بندگان و آفريدگار جهان است، به ميان دانش آموزان بياورند و آنان را با كتاب خدا آشنا، و انديشه و عمل آنان را با قرآن هماهنگ كنند و بدين وسيله، قرآن را از انزوا و مهجوريت خارج سازند تا فرستاده خدا در روز قيامت، لب به گلايه نگشايد: «و قال الرسول يا ربّ انّ قومى اتخذوا هذا القرآن مهجوراً»؛ (فرقان، 30) و رسول خدا گفت: پروردگارا (با اينكه هشدار دادى و فرمودى اگر مىخواهيد سربلند و عزيز باشيد، به قرآن عمل كنيد) قوم من (نه تنها آن را ترك كردند) دورى از قرآن را پيشه خود ساختند.
بهترين فرصت براى آشنایی با قرآن و معارف قرآنی، و احکام دوره دانش آموزى است؛ چرا که آنچه در اين دوره فرا گرفته شود، ماندگار و جاودان خواهد بود. حضرت امام خمینی (ره) در طول نهضت خود همواره دانش آموزان را مىستود و آنان را ارشاد و راهنمايى مىكرد و براى پيشبرد آرمان‌هاى اسلام بر آنان سرمايهگذارى مىنمود:
«شما دانش آموز‌ها اميد من هستيد، نويد من هستيد، اميد من به شما توده دانش آموز است. به شما توده محصل است. من اميد اين را دارم كه مقدرات مملكت ما، بعد از اين به دست شما عزيزان بيافتد و مملكت ما را شما عزيزان حفظ كنيد. شما دانش آموزان برومند، شما محصلين ارجمند، در هر جا از ايران كه هستيد بايد بيدار باشيد با بيدارى از حقوق خودتان دفاع كنيد». (خمینی، 1378، ج2، صص 80-7(ص))
بر اساس اهمیت موضوع دانش آموز و ارتباط با مسابقات فرهنگی و هنری، راهکارهای مربوط به حیطه وظایف وزارت آموزش و پرورش، مهمترین راهکارهای گسترش فرهنگ مسابقات فرهنگی و هنری در میان دانش آموزان بوده است .
بر همین اساس اینجانب عبدالرضا سیف معاون پرورشی مجتمع امام رضا (ع) تصمیم گرفتم هرچه بیشتر دانش آموزان این مجتمع را به مقوله مسابقات قرآنی و معارف اسلامی و احکام و همچنین مسابقات و برنامه های پرورشی راغب سازم.
شناسایی مسأله
به‌نظر مي‌رسد به‌سبب استناد به برخي آيات و روايات و نيز ادبيات اخلاقي و عرفاني، جملة يادشده به‌عنوان يکي از اصول محوري نظام تعليموتربيت رسمي کشور تلقي شده است. همين گزاره به‌عنوان اصل سوم از اصول آموزش‌و‌پرورش جمهوري اسلامي ايران آمده: «در نظام آموزش‌و‌پرورش بايد تزکيه بر تعليم تقدم داشته و از هيچ‌يک از شئون تعليموتربيت منفک نباشد» همچنين در اصل ششم آمده: «تعليموتربيت علاوه بر آموزش علوم و انتقال معلوماتي که سطح دانش و اطلاعات دانش‌آموزان را افزايش مي‌دهد، به‌جهت رشد ساير ابعاد وجودي و کشف و هدايت استعدادهاي متنوع دانش‌آموزان، بايد برنامه‌هاي متنوع، جاذب و سازنده تهيه و به مرحله اجرا گذاشته شود» در اين بخش تزکيه يا همان پرورش به‌عنوان رشد ساير ابعاد وجودي دانش‌آموزان يعني ابعاد عاطفي، اجتماعي، سياسي، مدني، اخلاقي و ديني، تعبير و آن را از آموزش (انتقال معلومات) متفاوت تلقي کرده‌اند و در‌نهايت بر اساس همين اصول، متولي خاصي براي اين فعاليتها در مدرسه و در سطوح بالاتر مديريت پيش‌بيني‌شده است که همان مربي تربيتي و ساختار معاونت پرورشي است (حسني، 1385).
تقدم رتبه‌اي تزکيه بر تعليم در مادة چهار اصول، مباني و خط‌مشي کلي وزارت آموزش‌و‌پرورش (مصوب 25/11/1366)، نيز تأکيد شده است (صفوي، 1387، ص 96).
بر همين اساس، بنده تصمیم گرفتم دانش آموزان را به علاقه مند شدن به مسابقات فرهنگی و هنری و همچنین فعالیت های پرورشی و فوق برنامه ترغیب نمایم.
اهداف
هدف از انجام این طرح علاقه مند شدن دانش آموزان به مسابقات فرهنگی و هنری و همچنین فعالیت های پرورشی و فوق برنامه می باشد.
بیان وضعیت موجود
با گذشت نه سال از رهنمودهاي مقام معظم رهبري درباره مهجوريت قرآن در آموزش و پرورش، آيا مطالبات معظم له مورد توجه لازم قرار گرفته است؟ در طول اين دو سال، چه برنامه ريزي هايي صورت گرفته و چه اقداماتي انجام شده و كدام يك از نوآوري ها امسال بايد به شكوفايي برسد؟
رهبر معظم انقلاب در روز معلم سال 1385 فرمودند: «قرآن حقيقتا در آموزش و پرورش مهجور است. انتظار اين بود كه پس از انقلاب كار كارستاني در اين زمينه صورت پذيرد. كارهايي هم شده است، اما قرآن بايد در آموزش و پرورش نهادينه شود. ما در اين زمينه نيازمند تحول اساسي هستيم.»
مهجوريت قرآن در آموزش و پرورش را مي توان از ابعاد مختلف مورد نقد و بررسي قرار داد. از جايگاه قرآن در برنامه ريزي استراتژيك و كلان آموزش و پرورش و فلسفه تعليم و تربيت، سند ملي آموزش و پرورش و سند برنامه درسي ملي گرفته تا مسائل مربوطه به حوزه اجرا، نظارت و ارزشيابي.
اغلب اوقات اصول، اهداف، رويكردها وكليات آموزش ها و فعاليت هاي قرآني مفروض گرفته مي شوند و در نتيجه نوآوري ها صرفا معطوف عوامل و اجزاي فرعي مي شود. به عنوان مثال: شناخت كامل اهداف آموزش قرآن در هر يك از دوره هاي تحصيلي و يا هدف از تشكيل دار القرآن ها در آموزش و پرورش و... مثلا هدف از آموزش قرآن در كلاس اول تا سوم ابتدايي آموزش مهارت روخواني و در كلاس هاي چهارم و پنجم آموزش روان خواني آيات كتاب درسي است و يا در دوره متوسطه اول هدف از آموزش قرآن، علاوه بر ارتقاء مهارت روان خواني قرآن كامل، آموزش درك عبارات و آيات ساده و پركار برد قرآن كريم و انس و ارتباط دائمي دانش آموزان با قرآن است.
اينجانب عبدالرضا سیف معاون پرورشی مجتمع امام رضا (ع) دارای 25 سال خدمت در آموزش و پرورش می باشم. در سال تحصیلی اخیر متوجه شدم دانش آموزان علاقه و انگیزه ای جهت شرکت در فعالیت های پرورشی ندارند و بیشتر به مسائل درسی و آموزشی بسنده می کنند. در این رابطه تصمیم گرفتم تغییراتی در برنامه های پرورشی آموزشگاه ایجاد کنم تا در جهت بهبود و پيشرفت بهتر برنامه ي اين مدرسه در سال تحصيلي جديد ، گام هاي موثرتري برداشته شود.
دانش آموزان در حالي در مسابقات قرآني و معارف اسلامي شركت مي كنند كه محتواي پيش بيني شده مسابقه را در مدرسه آموزش نمي بينند. در مقابل محتواي كتاب هاي درسي قرآن و ديني و ساير كتب كه با دقت هاي فراوان از سوي پژوهش گران دفتر برنامه ريزي و تاليف كتب درسي طراحي و متناسب با نيازها و علائق دانش آموزان در كتب درسي قرار مي گيرند، كمتر مورد مسابقه هستند. به عنوان مثال: مسابقات قرائت و حفظ قرآن كه يك فعاليت قرآني از نوع تخصصي است هيچگاه جزء اهداف كلان آموزش و پرورش نبوده و نيست و در مقابل كسب مهارت روخواني و روان خواني قرآن به عنوان اهداف اصلي آموزش قرآن در دوره ابتدايي است. چه خوب است مدير و مربي مدرسه به جاي برگزاري مسابقه قرائت و حفظ مسابقه روخواني قرآن كامل (براي كلاس هاي اول تا سوم) و روان خواني (براي كلاس هاي چهارم و پنجم) قرآن كامل برگزار كنند و يا در دوره راهنمايي به مسابقه روان خواني (ترتيل آموزشي) و درك و فهم آيات و عبارات قرآني آن هم به صورت توأمان اهميت داده شود.
همان طور كه گفته شد علت مهجوريت قرآن در جامعه اين نيست كه افراد با قواعد روخواني و روان خواني آشنا نيستند، بلكه اشكال در اين است كه اصولا افراد با قرآن مانوس نيستند و بايد براي اين مسئله فكري كرد. يكي از راهكارهاي مهم در اين زمينه توجه به مهارت آموزي به جاي قاعده آموزي است. در جلسات موفق و معتبر قرآن كشور روش حاكم مهارت آموزي است. استاد در صدر جلسه مي نشيند و افرادي كه به حلقه انس با قرآن نشسته اند هر يك چند آيه مي خوانند و استاد اشكالات آنان را به صورت موردي و تلگرافي برطرف مي كند تذكر مي دهد. اما در مدارس و كلاس هاي قرآن اين قواعد قرآن هستند كه محور آموزش هستند، معلم ارتباط يك سويه داشته و معمولا متكلم وحده است. و آنچه كه بيش از همه مورد غفلت قرار مي گيرد اين است كه قرآن كمتر خوانده مي شود.
جمع آوری و تجزیه تحلیل اطلاعات
طي بررسي هايي كه در همان روزهاي اول سال تحصيلي در امور مدرسه به عمل آوردم و پس از مشورت با همكاران متوجه شدم كه كيفيت برنامه هاي پرورشی مدرسه از خلاقيت شور و شكوفايي لازم برخوردار نيست ، يا ساعات فوق برنامه هاي دانش آموزان بيهوده تلف مي شد و دانش آموزان ساعات حضور خود را در مدرسه آن طوري كه بايد مفيد و موثر بگذرانند ،نمي گذرانند.همچنين چون در سال هاي گذشته نيز روش ها و راهكار هايي را در جهت بهبود كيفيت مسائل پرورشی انجام داده بوديم و در اكثر موارد به نتيجه رسيده بود در سال تحصيلي اخير تصميم گرفتم مسائل و مشكلات را به صورت دقيق تري بر رسي كرده و براي پيشبرد اهداف پرورشي مدرسه آنها را ريشه كن كنم كه پس از بررسي هاي لازم و مشورت با همكاران و ديگر كاركنان آنها را شناسايي نمودم .
از جمله مسائل موجود در مدرسه :
1 – آشنا نبودن خانواده ها با مسابقات و اهمیت آنها و تعالیم معنوی
2 –عدم استفاده بهينه از روشهاي نوين پرورشی
3 – همراه نبودن اوليا در جريان آموزش و فعالیت های پرورشی
4 – حضور كم رنگ دانش آموزان در برنامه هاي پرورشي مدرسه كه از اركان مهم بود و فرصتي بسيار مناسب جهت شكوفايي استعدادهاي فطري آنها بود.(شركت در طرح هاي قرآني شرکت در مسابقات فرهنگی هنری ، شركت در نماز جماعت و اعياد و مناسبتها و مسابقات به عناوين مختلف و ...)
با توجه به پيچيدگي دنياي امروز با مشغله هاي فراوان كه خانواده ها را در گير خودش كرده بهانه اي شده است كه پدر و مادر ها آن طور كه بايد فرصت كافي را براي رسيدگي به امور تحصيلي و تربيتي فرزندان خود اختصاص ندهند و براي فرار از اين مسئله تمامي مسئوليت آن بر دوش مدرسه مي گذارند و اين كنار كشيدن در مدرسه ما نيز خود را نشان مي داد.
كلاسها آن طور كه بايد بر اساس استعدادها و علايق دانش آموزان برنامه ريزي شده بودند و بچه ها شور و اشتياق خود و انگيزه ي لازم و كافي در كلاس ها فعاليت نمي كردند كه نتيجه ي آن را در فعاليتهاي پرورشي و مناسبتها ي مدرسه با حضور و مشاركت كمرنگ آنها در اين فعاليتها شاهد بوديم و اين يعني بلا استفاده ماندن بهترين سرمايه ها يعني استعدادهاي شكوفا نشده...
طرح/ ابتکار به کار گرفته و ویژگی آن
انجمن های اولیاء و مربیان فصل مشترک همکاری های مردم و نظام تعلیم و تربیت کشورمحسوب می شوند و از این رو دارای اهمیت اند به همین دلیل جلب مشارکت های فکری وعملی اولیاء و مربیان در زمینه حل و فصل مشکلات و نیز برقراری ارتباط درست و هماهنگی میان انجمن های یاد شده با واحدهای آموزشی کشور، نیازمند شناخت اهداف انجمن اولیاء و مربیان توسط والدین است تا با علاقه مندی و انگیزه بیش تر در مدارس به همفکری بپردازند.
