مبانی نظری گیاه عدس و تاریخ کاشت و تراکم بوته و صفات عملکردی و اجزای عملکرد گیاه

توضیحات: 58صفحه فارسی (word) با منابع کامل

تحقیق آماده با رفرنس دهی کامل فارسی و انگلیسی و پانویس ها مناسب برای پروپوزال و پایان نامه کشاورزی

خلاصه ای از کار:

- اهمیت حبوبات در تغذیه انسان

حبوبات یکی ازمهمترین منابع گیاهی غنی ازپروتئین و دومین منبع مهم غذائی انسان به شمار می رود  و در کنار غلات، نقش بسیار موثری درتغذیه انسان دارد. در کشورهائی که از نظر کمی و کیفی در فقر غذائی هستند، حبوبات اهمیت ویژه ای داشته و جزء اصلی رژیم غذائی مردم فقیر جهان محسوب
می گردد.

انرژی حبوبات معادل غلات است. از  نظر اسیدهای آمینه (بخصوص لیسین)غنی هستند. لگوم ها با توجه به داشتن ریشه های عمیق، علاوه برتحمل شرایط خشکی که جهت کشت در مناطق خشک توصیه می شود، باداشتن ویژگی تثبیت ازت، موجب بهبود حاصلخیزی خاک اعم ازخواص فیزیکی، شیمیائی و زیستی شده و نقش مهمی در پایداری نظام کشاورزی ایفا می کند. به همین خاطرحبوبات در تناوب زراعی جایگاه خاصی داشته ودامنه سازگاری وسیعی دارند. در عرضهای جغرافیائی و دامنه های حرارتی مختلف اعم از مناطق گرمسیری و سردسیری قابل کشت می باشند. این محصولات هم به طور منفرد و هم به صورت کشت مخلوط با سایر محصولات قابل کشت هستند. گیاهانی کم توقع بوده و برای کشت در نظام های زراعی کم نهاده مطلوب هستند (صادقی‌پور، 1380).

......................

- ارزش غذایی عدس

عدس بعلت داشتن پروتئین زیاد (23 تا 32 درصد) و سهل‌ الهضم بودن و ارزش غذایی خوب، در بین سایر حبوبات از اهمیت خاصی برخوردار می‌باشد و بخش عمده‌ای از رژیم غذایی مردم تنگدست را تشکیل داده و به همراه نخود و باقلا بعنوان گوشت مردم فقیر شناخته شده و اغلب جایگزین گوشت می‌شود. بطور متوسط حبوبات مانند عدس، مقدار پروتئینی بیشتر از دو برابر غلات تولید می‌کنند (باقری و همکاران 1376) .

....................

- اهمیت اقتصادی، سطح زیر کشت و تولید عدس

لگومها پس از غلات مهمترین گیاهان زراعی بشمار می‌روند و به تیره Fabaceae تعلق دارند. زراعت لگومهای دانه‌ای سریعترین راه افزایش تولید پروتئین در کشورهای در حال توسعه آسیا، آفریقا و آمریکای لاتین است. سطح زیر کشت جهانی حبوبات 54/64 میلیون هکتار و تولید کل آنها 6/43 میلیون تن می‌باشد و متوسط عملکرد جهانی آنها 856 کیلوگرم در هکتار است که اکنون هدف، افزایش این عملکرد به 1500- 1000 کیلوگرم در هکتار می‌باشد. سطح زیر کشت عدس در دنیا  بیش از 2 میلیون هکتار و کل تولید آن 3/2 میلیون تن است (هانیسگی،1380). پروتئین حبوبات از نظر اسیدآمینۀ لیزین غنی است ولی از نظر ترکیبات گوگرددار مثل اسیدآمینه میتونین فقیر است، به همین دلیل ترکیب غلات- حبوبات غذای کاملی است. مصرف سرانه حبوبات از 64 به 40 گرم در روز کاهش یافته است (هوتین، 1376)

................

- گیاه‌شناسی عدس

عدس (Lens culinaris) از جنس Lens و متعلق به خانواده لگومینوزه (بقولات) است نام لاتین این گونه اولین بار توسط مدیکوس در سال 1787 منتشر شد (هوتین، 1376).

عدس‌ها متعلق به طایفه Viciceae هستند که خود دارای 5 جنس Lens، Vicia، Pisum، Lathyrus و Vavilovia می‌باشد. این‌ها همگی از یک خزانه ژنی بوده و قادرند براحتی با هم تلاقی شوند (هانسیگی و همکاران،1380).

...................

- سابقه کشت عدس

عدس از قدیمی‌ترین منابع غذایی گیاهی بشر است و سابقه کشت و کار آن به قدمت تاریخ کشاورزی است و همزمان با گندم بوده است. عدس هم در قرآن (سوره بقره آیه 61) و هم در انجیل نام برده شده است. وجود بقایای دانه‌های عدس در مقابر مصری به 2300 سال قبل از میلاد مسیح می‌رسد (مجنون حسینی، 1372). این گیاه بومی جنوب غربی ترکیه و ترکستان است (هانسیگی و همکاران، 1380)

................

- اهمیت کشت و کار عدس

عدس بعلل زیر قادر است در کشاورزی نوین نقش عمده‌ای را ایفا نماید:

1- ورود در برنامه‌های تناوب زراعی، بدلیل تثبیت ازت باعث حاصلخیزی خاک می‌شود و برای محصولات پس از خود سودمند است. در تناوب با غلات در مزرعه عدس می‌توان با استعمال علف‌کش بر علیه گرامینه، علفهای هرز را به نحوی کنترل نمود و همچنین بیماری‌های ریشه‌ای را در غلات کاهش داد (هوتین، 1376).

2- سازگاری نسبتاً خوب با اقلیم‌های خشک و نیمه خشک، بطوریکه در مناطق گرم و خشک در پائیز و در نواحی سردسیری، اواخر زمستان تا اوایل بهار کشت می‌شود.

3- طول دوره رشد نسبتاً کوتاه، 70 تا 100 روز و امکان کشت آن بعنوان محصول دوم بعد از غلات.

4- ارزش غذایی خوب کاه آن در تغذیه دام که بمراتب ارزش غذایی بهتری از کاه غلات دارد و علوفه خوبی برای پرواربندی می‌باشد (احمد، 1997).

.................

- موارد استفاده

...................

- آب و هوای مناسب کاشت عدس

در شرایط آب وهوایی ایران امکان کشت گیاه عدس به هر دو صورت دیم و آبی وجود دارد و با توجه به تنوع ارقام این گیاه در قاره آسیا و نیز در ایران، امکانات انتخاب در آن برای بهبود عملکرد و سایر صفات زراعی وجود دارد (رافضی، 1375).

.............

- فتوپریود و درجه حرارت

این گیاه جزو گیاهان روز بلند است که بطول روشنایی 14 ساعت یا بیشتر احتیاج دارد، واریته‌های بی‌تفاوت (روزخنثی) نیز در بین آنها دیده می‌شود. عدس‌هایی که در شرایط روز کوتاهی کشت می‌شوند، رشد رویشی بیشتری خواهند داشت. نوسانات در طول روشنایی، درجه حرارت روز و شب می‌تواند روی فنولوژی و ساختمان گیاه، گلدهی، تشکیل غلاف و میزان محصول اثر بگذارد. عدس گیاه مخصوص مناطق معتدله سرد تا نواحی خشک و گرم است، در ارتفاعات و مناطق گرم تا 2000 متری از سطح دریا کشت می‌شود (محمودی، 1383).

..............

- جوانه‌زنی

.............

- نیاز آبی

................

- نیازخاکی و کودی

.................

- عملیات زراعی

................

- بررسی تنوع ژنتیکی عملکرد عدس

...............

- تثبیت بیولوژیکی ازت

یک زراعت عدس که 2 تن دانه تولید کند حدود 100 کیلوگرم ازت، 28 کیلوگرم فسفر و 78 کیلوگرم پتاس در هکتار جذب می‌کند. تحت شرایط تلقیح بذر با ریزوبیوم بصورت طبیعی 85 درصد کل نیاز ازت از طریق تثبیت ازت تأمین می‌گردد (مجنون حسینی، 1372؛ هانسیگی و همکاران ، 1380؛ هوتین، 1376).

................

- تراکم  و نقش آن در زراعت

دستیابی به یك عملكرد خوب مستلزم تولید یک محصول خوب می باشد. تراكم مناسب ضمن استفاده كامل از مواد غذائی و رطوبت، به خوبی با علفهای هرز رقابت می كند. حد مطلوب تراكم كاشت بسته به شرایط محیطی و تیپ گیاه فرق می كند. یكی از روشهای مؤثر در مورد بالا بردن كارائی استفاده از بارندگیها در فصل زراعی، انتخاب تراکم مناسب است. بطور كلی تراکم كاشت تاثیر اساسی بر رشد گیاه دارد، زیرا نوع شرایط محیطی را كه در مراحل مختلف رشد، گیاه با آن مواجه خواهد شد تعیین خواهد كرد . (محمودی، 1383).

................

- تاریخ کاشت و نقش آن در زراعت

رعایت تاریخ کشت برای جلوگیری از تخریب خاک و بستر کشت مناسب توسط عملیات به موقع ماشین آلات از رشد و تکثیر به موقع تعدادی از آفت ها جلوگیری می کند و یکی از عوامل موثر در سالم سازی محیط کشت به شمار می رود . زیرا با تغییر دادن زمان کاشت می توان بعضی از آفت ها را کنترل کرد .

عدس علاوه بر تثبیت نیتروژن هوا و مناسب ساختن آن برای گیاه میزبان و محصولات بعدی، در تناوب با غلات باعث شکستن سیکل آفات و بیماری های غلات که در اثر سیستم های تک کشتی بوجود می آیند، می شود و از این طریق باعث پایداری در سیستم های زراعی غلات می گردد (سارکر و همکاران، 2002).

......................

- تاثیر تاریخ کاشت بر عملكرد و صفات گیاهان زراعی

تغییر تاریخ كاشت باعث تغییر طول روز، دمای حداكثر و حداقل رطوبت نسبی و سایر شرایط محیطی در طول فصل رشد گیاه شده و بر طول دوره رشد، مراحل فنولوژیك و در نهایت بر عملكرد كمی و كیفی گیاه تاثیر می گذارد. اصولا برای هر محصولی زمان كاشت مطلوبی وجود دارد كه به تاخیر افتادن آن موجب كاهش عملكرد می گردد (سرمدنیا، 1369).

انتخاب تاریخ کاشت مناسب به علت ضرورت استفاده حداکثر از عوامل محیطی طی فصل رشد، حائز اهمیت است. تاریخ کاشت مطلوب از محلی به محل دیگر  و در یک محل نیز از ژنوتیپی به ژنوتیپ دیگر متفاوت است. کاشت عدس در زمان مناسب باعث استقرار بهتر گیاه پیش از فرا رسیدن دماهای محدودکننده رشد، می‌شود (ساركر و همکاران، 2002 ). 

..............

- تاثیر تاریخ کاشت بر عملكرد و اجزای عملکرد

گلوی (1372) با بررسی اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر عملکرد و اجزای عملکرد عدس در منطقه مشهد، مشاهده کرد که تأخیر در کاشت عدس بهاره، بدلیل افزایش سریع درجه حرارت در آخر فصل رشد، باعث کاهش طول دوره زایشی، عملکرد دانه، تعداد غلاف در بوته و تعداد دانه در غلاف گردید.

مروی در سال 1374 در منطقه نیشابور، با بررسی اثر تاریخ کاشت بر روی عدس نتیجه گرفت که در کاشت زود هنگام، عملکرد دانه در هکتار، تعداد غلاف و دانه در بوته و وزن صد دانه بیشتر از تاریخهای کاشت دیگر بود.

یزدی صمدی و پیغمبری در سال 1383 در بررسی سه ساله اثر تاریخ کاشت و تراکم بوته بر صفات مهم زراعی عدس در منطقه کرج، دریافتند که حداکثر محصول و وزن صد دانه از تاریخ کاشت اول یعنی اواسط آذر و حداقل محصول از تاریخ کاشت آخر، یعنی اواسط بهمن ماه حاصل گردید.

لیلیانا و ددلگا (1986) با بررسی اثر تاریخ کاشت بر روی عدس در آرژانتین، چنین نتیجه گرفتند که عملکرد دانه در بوته تحت تأثیر تاریخ کاشت قرار می‌گیرد، ولی وزن صد دانه تحت تأثیر آن قرار ندارد.

با جایگزینی كشت پائیزه-زمستانه به جای كشت بهاره و استفاده بیشتر از نزولات جوی، وضعیت كیفی و كمی عملكرد به نحو مطلوبی افزایش می یابد (مولودی، 1382).

.....................

- تاثیر تاریخ کاشت بر صفات مورفولوژیکی

با تأخیر در کاشت، طول دوره رویشی، ارتفاع ساقه و فاصله اولین غلاف از سطح زمین تحت تأثیر روزهای بلند و درجه حرارتهای بالا کاهش می ‌یابد (نخزری مقدم، 1379؛ گلوی، 1371 )

.............

- تاثیر تاریخ کاشت بر مراحل فنولوژیکی

در آزمایش بررسی برخی صفات توده های عدس مناطق گرم و خشک در ایستگاه تحقیقات کشاورزی زهک- زابل در سال زراعی 84-1383 مشخص گردید که با تأخیر در کاشت، فاصله زمانی کاشت تا 50 درصد گلدهی و 90 درصد رسیدن کاهش یافت. نتایج آمار توصیفی صفات نشان داد که بیشترین ضریب تغییرات فنوتیپی مربوط به عملکرد دانه بود (نارویی راد، 1387).

..........

-تاثیر تراکم بوته بر عملكرد و صفات گیاهان زراعی

عکس‌العمل عدس به تراکم کاشت بسته به شرایط رشد و ژنوتیپ‌های آن متفاوت است (هوتین، 1376). در ایران مقدار بذر به روش دست‌پاش برای عدس‌های ریز 30 تا 45 کیلوگرم در هکتار و برای عدس‌های درشت 35 تا 55 کیلوگرم در هکتار توصیه شده است (هوتین، 1376).

...........

- تاثیر تراکم بوته بر عملكرد و اجزای عملکرد

تراكم بوته یكی از عوامل زراعی بسیار موثر در تعیین عملكرد است، كه خود تحت تاثیر رقم و شرایط آب و هوایی قرار می گیرد. از آنجائی که حبوبات ظرفیت خود تنظیمی كمی دارند،  لذا برای حصول عملكرد بالا تراكم مطلوب گیاه یك پیش نیاز ضروری است ( كافی و همكاران، 1384).

...........

- تاثیر تراکم بوته بر صفات مورفولوژیکی

در تحقیقی که توسط موهلبار و همکارانش در سال 1995 انجام شده، اعلام گردید که در عدس، ثبات عملکرد در رنج وسیعی از تراکم گیاهی حاصل می‌شود. به این صورت که گیاهان کاهش تعداد بوته در واحد سطح را از طریق افزایش تعداد شاخه‌های جانبی جبران می‌کنند. بنابراین آنها برای عدس‌های دانه درشت، حداکثر 115 کیلوگرم در هکتار و برای عدس‌های دانه ریز، حداقل 15 کیلوگرم در هکتار بذر را برای مناطق شمالی هند توصیه  نموده‌اند.

..................

- تاثیر تراکم بوته بر مراحل فنولوژیکی

......................

- عملکرد و اجزای عملکرد

.....................

- تعداد غلاف در بوته

....................

- تعداد دانه در بوته

..................

- تعداد دانه در غلاف

..........

- وزن صد دانه

................

- عملکرد بیولوژیک

................

- شاخص برداشت

............

منابع:

1.  آقایی، م. ج.، ش. واعظی، و م. ر. شهاب، 1383. پتانسیل موجود در عدس های بومی ایران. هشتمین كنگره علوم زراعت و اصلاح نباتات ایران، 5-3 شهریور. دانشكده علوم كشاورزی دانشگاه تهران.

2.  انوار، ب.، 1372. عدس، انتشارات وزارت كشاورزی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج كشاورزی.

3.  اسدی چالشتری، س. 1378. بررسی شاخصهای تحمل به خشكی و ارزیابی لاین های عدس زراعی بومی استان آذربایجان غربی.

..................

..................

.................