نماتد چغندرقند
چكیده :
نوسانات تولید متأثر از عوامل مختلفی از قبیل تغییرات اقلیمی ، آفات و بیماریها ، علفهای هرز و ... می باشد .
درمیان این عوامل ، نماتد چغندر قند علاوه بر دامنه گسترش بالا بعنوان یكی از مهمترین عوامل محدود كننده كاهش عملكرد در منطقه چناران می باشد .
متأسفانه تكنیكهایكنترل كه تا به حال مورد استفاده قرار گرفته اند، سازگاری و پایداری كافی در كاهش اثرات سوء نماتد چغندر در شرایط و فرهنگ كشاورزی منطقه به همراه نداشته اند.
یافتن ارقام مقاوم یكی از راههایی است كه هر چند تولید آن نیاز به زمان طولانی دارد ، لیكن دانشمندان اصلاح نبات مصمم به یافتن آن می باشند. دراین راستا شركت سوئدی نوارتیس نوید تولید رقم
مقاوم به نماتد به نام نماكیل (Nemakill) را داد.
با هدف بررسی مقاومت رقم نماكیل به نماتد آزمایش در ده مزرعه كه دارای آلودگی بالایی بودند ، اجرا گردید . رقم ایرانی BR1 نیز به عنوان شاهد در قطعات دارای آلودگی بالا در مجاورت آن كشت گردید.
میانگین آلودگی اولیه در مزارعی كه رقم نماكیل كشت گردید 2326 تخم و لارو در یكصد گرم خاك بود. متوسط آلودگی اولیه مزارعی كه رقم BR1 كشت شده بودند نیز 1591 تخم و لارو در یكصد گرم خاك بود.
نتایج بررسیها حاكی از وجود نكات جالب توجه و امید بخش در مبارزه با نماتد چغندر است . جمعیت نهایی آلودگی در رقم نماكیل به 960 عدد تخم و لارو در یكصد گرم خاك كاهش یافت . در حالیكه
جمعیت نهایی در رقم BR1 به 3953 تخم و لارو در یكصد گرم خاك افزایش یافته است .یعنی در رقم BR1 جمعیت تقریباً 48/2 برابر شده است . متوسط عملكرد ریشه در رقم BR1 بابر 58/15 تن در
هكتار و متوسط عیار آن 99/16 درصد بود.
متوسط عملكرد ریشه رقم نماكیل 08/19 تن در هكتار با متوسط عیار 76/17 بود. تجزیه كیفی خمیر ارقام چغندر نیز انجام گردید.
مقدار پتاسیم رقم نماكیل 8/5 و رقم BR1 برابر 97/4 میلی اكی والانت بود. مقدار سدیم رقم نماكیل 64/2 و رقم BR1 برابر 62/2 میلی اكی والانت گزارش شد.
مقدار ازت رقم نماكیل 69/3 و رقم BR1 معادل 16/4 میلی اكی والانت بود. راندمان شكر قابص استحصال (YIELD) در رقم BR1 برابر 41/8 درصد و در رقم نماكیل 94/82 درصد بود.
همچنین مقدار قند تلف شده در ملاس رقم نماكیل 03/3 و در رقم BR1 برابر 67/2 درصد بود. با توجه به اینكه متوسط آلودگی اولیه مزارع رقم نماكیل 19/46 درصد بیش از رقم BR1 بود، با این وجود
عملكرد ریشه آن 46/22 درصد بیشتر از رقم BR1 بود. قند ناخالص آن 92/27 درصد بیش از رقم BR1 و در نهایت از نظر قند خالص تولیدی 26 درصد عملكرد بیتشری نسبت به رقم ایرانی BR1 تولید نمود.
در عین حال دلایل پائین بودن عملكرد در مزارع در ذیل آمده است :
.1دریافت دیر بذر رقم نماكیل و در نتیجه تأخیر در كاشت مزارع به گونه ای كه اولین آبیاری مزارع به طور متوسط در اوایل خرداد انجام شده است . .2عدم توجه و دقت كافی كشاورزان در مزارع كشت
شده با وجود توصیه و تأكیدهای مكرر به آنها .
با این حال در بین ده مزرعه كشت شده ، دو مزرعه كه دقت و رسیدگی مناسبی داشته اند، عملكرد نیز قابل قبول می باشد . نتایج این دو مزرعه در زیر آمده است :
ریشه با عیار 4/18 تولید نمود در حالیكه رقم نماكیل این مزرعه در آلودگی اولیه 2700 تخم و لارو در یكصد گرم خاك ، عملكرد ریشه 29/29 تن در هكتار با عیار 8/18 تولید نمود. در مزرعه دیگری رقم
ایرانی در آلودگی اولیه 530 تخم و لارو در یكصد گرم خاك كشت و در نهایت عملكرد ریشه 21/31 تن در هكتار با عیار 95/16 تولید نمود. در حالیكه دراین مزرعه رقم نماكیل كه در آلودگی اولیه 960 تخم
و لارو در یكصد گرم خاك كشت شده بود عملكرد ریشه آن 51/43 تن در هكتار با عیار 12/19 درصد بود.
نتیجه این كه دراین دو مزرعه از نظر قند ناخالص بطور متوسط رقم نماكیل 14/39 درصد عملكرد بیشتری از رقم BR1 تولید نمود، با وجود اینكه آلودگی اولیه در مزارع رقم نماكیل 95/30 درصد بیشتر از BR1 بود.
نماتدها كرمهای نخی شكل و رطوبت پسندی هستند كه میتوانند در طیف زیستی وسیعی در اكثر مناطق جهان یافت شوند. نماتدها در آبهای شیرین، آبهای شور، خاك، مواد پوسیده، گیاهان، جانوران
و انسان مشاهده میشوند.
تغذیه نماتدها به اشكال متعدد از زیستگاهشان صورت می گیرد. آنها روی باكتریها و قارچها درمواد آلی مرده زندگی میكنند، به صورت شكارچی از دیگر نماتدها نیز تغذیه كرده و در بدن بسیاری از
جانوران تكامل یافته ( مانند كرمهای trichina ) و یا گیاهان به صورت انگل به سر می برند.
نماتدها در زیستگاهشان با پیچ و تاب خوردن جابجا میشوند. قبل از این نیز به اسم كرمهای زالویی نامگذاری شدهاند. گونه های خسارت زا در گیاهان به طور متوسط یك میلی متر طول دارند. این گونه
نماتدها دارای خرطوم دهانی ( استایلت ) هستند كه به وسیله آن سلولهای گیاهی را سوراخ میكنند و ضمن ترشح بزاق، جذب محتویات سلولی انجام می گیرد.
بیش از 15000 گونه نماتد شناسایی شده است كه حدود 3000 گونه با گیاهان زندگی میكنند و از این تعداد، حدود 100 گونه میتوانند خسارات قابل توجهی در گیاهان زراعی ایجاد نمایند. نماتد مولد
سیست چغندرقند ( Heterodera schachtii ) یكی از گونه هایی است كه از بیشترین اهمیت اقتصادی برخوردار است.
مهندسی کشاورزی