تأثیر شوری خاک و كود فسفر بر جذب فسفر و ویژگیهای رشد گیاه ذرت

تأثیر شوری خاک و كود فسفر بر جذب فسفر  و ویژگیهای رشد گیاه ذرت

از جمله مشكلات اساسی كه همواره مانع بزرگ پیشرفت كشاورزی در جهان بوده، شوری آب و خاك است. تحقیقات محدودی در زمینه­ی تأثیر متقابل کوددهی و شوری بر عملکرد گیاهان در کشور انجام شده است. برای بررسی تأثیر سطوح مختلف فسفر بر عملكرد گیاه ذرت در خاك­های شور منطقه­ی اردبیل، آزمایشی با 10 سطح شوری (75/0=1S، 20/1=2S، 29/2=3S، 30/3=4S، 25/4=5S، 11/5=6S، 19/6=7S، 80/8=8S، 88/10=9S، 00/14=10S دسی­زیمنس بر متر) و فسفر در 5 سطح (0= 1P، 50= 2P، 100= 3P، 200= 4P، 400= 5P كیلوگرم در هكتار) به صورت فاكتوریل و در قالب طرح بلوك­های كامل تصادفی در 3 تكرار در شرایط گلخانه‌ای اجرا گردید. نمونه­های خاک از 45 نقطه­ی مختلف دشت زرناس اردبیل تهیه شد. پس از تعیین خصوصیات خاک، تعداد 10 نمونه خاک با ویژگی­ها و شوری مختلف برای انجام آزمایش انتخاب گردید. فاكتور فسفر از منبع فسفات دی آمونیوم تأمین گردید. نتایج نشان داد كه با افزایش سطح فسفر، شاخص­های رشد (ارتفاع گیاه، قطر ساقه، تعداد و سطح برگ و شاخص كلروفیل برگ­ها)، وزن تر و خشك بخش هوایی و ریشه­ی گیاه به طور معنی­داری افزایش یافتند در حالی كه با افزایش سطح شوری به طور معنی­داری كاهش یافتند. اثر متقابل شوری و فسفر بر شاخص كلروفیل برگ و وزن تر و خشك بخش هوایی و ریشه­ی گیاه ذرت در سطح احتمال 1درصد معنی­دار بود در حالی كه بر سایر شاخص­های رشد معنی­دار نبود. تأثیر شوری بر EC و pH خاك پس از برداشت در سطح احتمال 1 درصد معنی­دار بود در حالی كه تأثیر فسفر و اثر متقابل شوری و فسفر بر EC و pH خاك معنی­دار نبود. شوری و فسفر بر فسفر قابل جذب خاك پس از برداشت و غلظت فسفر بخش هوایی و ریشه تأثیر معنی­داری داشت.

کلید واژه­ها: ذرت، شاخص­های رشد، شوری، عملكرد، فسفر

فهرست مطالب

فصل اول :مقدمه و مروری بر تحقیقات گذشته. 1

1-1- مقدمه. 1

1-2- مروری بر تحقیقات گذشته. 5

1-2-1- شوری.. 5

1-2-1-1- تنش شوری.. 5

1-2-1-2- انواع تنش شوری.. 5

1-2-1-3- اهمیت توجه به تنش شوری.. 6

1-2-2- خاك شور 7

1-2-2-1- وسعت شوری در جهان و ایران.. 8

1-2-3- علل شوری.. 9

1-2-3-1- علل پیدایش خاك­های شور در ایران.. 10

1-2-4- اثرهای مخرب شوری.. 10

1-2-5- تعریف تحمل شوری.. 12

1-2-6- اهمیت استفاده از گیاهان متحمل شوری.. 13

1-2-6-1- انواع گیاهان از نظر تحمل شوری.. 13

1-2-6-2- مكانیسم­های تحمل تنش شوری.. 13

1-2-6-3- خلاصه راهكارهای تحمل شوری در مراحل مختلف رشدی هالوفیت­ها 16

1-2-7- اثر شوری بر  جنبه­های فیزیولوژیكی.. 16

1-2-8- فسفر. 17

1-2-9- مقدار و اشكال فسفر خاك... 18

1-2-9-1- مقدار فسفر در خاك... 18

1-2-9-2- اشكال فسفر در خاك... 18

1-2-10- تغییرات میزان فسفر خاك... 19

1-2-10-1- برداشت به وسیله­ی گیاه 20

1-2-10-2- تحرك فسفر خاك... 20

1-2-11- فسفر در گیاه 21

1-2-11-1- نقش فسفر در گیاه 22

1-2-11-2- نشانه­های كمبود و بیش­بود فسفر در گیاه 22

1-2-12- اهمیت اقتصادی ذرت... 24

1-2-13- مبدأ، تكامل و پراكنش ذرت... 24

1-2-14- گیاهشناسی ذرت... 25

1-2-15- مورفولوژی و فیزیولوژی ذرت... 28

1-2-15-1- سیستم ریشه­ای.. 28

1-2-15-2- ساقه. 28

1-2-15-3- برگ... 29

1-2-15-4- گل­آذین.. 30

1-2-15-5- دانه. 30

1-2-16- اكولوژی ذرت... 31

1-2-16-1- پراكندگی جغرافیایی.. 31

1-2-16-2- خاك... 31

1-2-16-3- دما 32

1-2-16-4- رطوبت... 32

1-2-16-5- نور 33

1-2-17- شاخص­های رشد. 33

1-2-17-1- تعریف رشد. 33

1-2-17-2- شاخص سطح برگ (LAI): 34

1-2-17-3- ماده­ی خشك (DM): 35

1-2-17-4- میزان كلروفیل.. 35

1-2-18- تأثیر شوری بر رشد و عملكرد ذرت... 36

1-2-19- تأثیر فسفر بر رشد و عملكرد ذرت... 38

1-2-20- اثر متقابل شوری و فسفر بر رشد و عملكرد ذرت... 39

فصل دوم: مواد و روش­ها 40

2-1- موقعیت جغرافیایی منطقه­ی مورد مطالعه. 40

2-2- زمان و محل اجرای طرح.. 41

2-3- طرح آزمایشی.. 41

2-4- فاكتورهای آزمایشی.. 41

2-5- مطالعات تحقیق.. 41

2-5-1- مطالعات پایه. 41

2-5-1-1- تهیه­ی نمونه خاك و اندازه­گیری برخی خصوصیات آن.. 41

2-5-1-1-1- نتایج تجزیه خصوصیات شیمیایی و فیزیكی نمونه خاك­های مورد آزمایش.... 43

2-5-1-1-2- آماده سازی خاک و پر کردن گلدان­ها 44

2-5-1-2- عملیات زراعی.. 44

2-5-1-2-1- نحوه­ی اندازه­گیری صفات مورد بررسی.. 45

2-5-2- مطالعات آزمایشگاهی.. 46

2-5-2-1- آزمایش­های خاك... 46

2-5-2-2- آزمایش­های گیاه 49

2-5-2-2-1- آماده سازی نمونه­های گیاهی.. 50

2-5-2-2-2- اندازه­گیری وزن خشک بخش هوایی و ریشه. 50

2-5-2-2-3- تعیین فسفر بخش هوایی و ریشه. 50

2-6- تجزیه های آماری.. 51

فصل سوم: نتایج و بحث... 52

3-1- شاخص­های رشد گیاه ذرت... 52

3-1-1- ارتفاع گیاه 53

3-1-2- قطر ساقه. 55

3-1-3- تعداد و سطح برگ... 57

3-1-4- شاخص كلروفیل برگ... 60

3-2- وزن تر و خشك بخش هوایی و ریشه­ی  گیاه ذرت... 65

3-2-1- وزن تر بخش هوایی و ریشه. 65

3-2-2- وزن خشك بخش هوایی و ریشه. 67

3-2-3- اثر متقابل شوری و فسفر وزن تر و خشك بخش هوایی و ریشه. 70

3-3-EC ، pH و فسفر خاك پس از برداشت و غلظت فسفر بخش هوایی و ریشه­ی  گیاه ذرت... 77

3-3-1-EC  خاك پس از برداشت... 77

3-3-2- pH خاك پس از برداشت... 78

3-3-3- فسفر خاك پس از برداشت... 80

3-3-4- غلظت فسفر بخش هوایی و ریشه­ی گیاه ذرت... 83

3-4- نتیجه­گیری كلی.. 87

3-5- پیشنهادات... 88

منابع.. 74

فهرست اشکال

شكل 1: تأثیر شوری (a) و فسفر (b) بر ارتفاع گیاه ذرت .....46

شكل 2: تأثیر شوری (a) و فسفر (b) بر قطر ساقه­ی گیاه ذرت ......47

شكل 3: تأثیر شوری (a) و فسفر (b) بر تعداد برگ گیاه ذرت ......49

شكل 4: تأثیر شوری (a) و فسفر (b) بر سطح برگ گیاه ذرت .......50

شكل 5: تأثیر شوری (a) و فسفر (b) بر شاخص كلروفیل برگ گیاه ذرت ....52

شكل 6: تأثیر شوری (a) و فسفر (b) بر وزن تر بخش هوایی و ریشه­ی گیاه ذرت ...56

شكل 7: تأثیر شوری (a) و فسفر (b) بر وزن خشك بخش هوایی و ریشه­ی گیاه ذرت ...58

شكل 8: تأثیر شوری (a) و فسفر (b) بر EC خاك پس از برداشت .....65

شكل 9: تأثیر شوری (a) و فسفر (b) بر pH خاك پس از برداشت ...66

شكل 10: تأثیر شوری (a) و فسفر (b) بر فسفر خاك پس از برداشت .69

شكل 11: تأثیر شوری (a) و فسفر (b) بر غلظت فسفر بخش هوایی گیاه ذرت ...71

شكل 12: تأثیر شوری (a) و فسفر (b) بر غلظت فسفر ریشه­ی گیاه ذرت ..72

فهرست جداول

جدول (2-1): موقعیت جغرافیایی نمونه خاك­های مورد آزمایش ....35

جدول (2-2): خصوصیات شیمیایی و فیزیكی نمونه خاك­های مورد آزمایش ...35

جدول (3-1): نتایج تجزیه واریانس تأثیر شوری و فسفر بر شاخص­های رشد گیاه ذرت ...............44

جدول (3- 2): مقایسه­ی میانگین­های اثر متقابل شوری و فسفر برای شاخص كلروفیل برگ .53

جدول (3-3): نتایج تجزیه واریانس تأثیر شوری و فسفر بر وزن تر و خشك بخش هوایی و ریشه­ی گیاه ذرت .54

جدول (3- 4): مقایسه­ی میانگین­های اثر متقابل شوری و فسفر برای وزن تر بخش هوایی ....60

جدول (3- 5): مقایسه­ی میانگین­های اثر متقابل شوری و فسفر برای وزن تر ریشه .....61

جدول (3- 6): مقایسه­ی میانگین­های اثر متقابل شوری و فسفر برای وزن خشك بخش هوایی .....62

جدول (3- 7): مقایسه­ی میانگین­های اثر متقابل شوری و فسفر برای وزن خشك ریشه ......63

جدول (3-8): نتایج تجزیه واریانس تأثیر شوری و فسفر بر EC، pH، فسفر خاك، فسفر بخش هوایی و ریشه­ی گیاه ذرت .64