بررسی همبستگی و روابط رگرسیونی بین صفات مختلف سیب زمینی

 

برای تعیین روابط رگرسیونی بین صفات مختلف سیب­زمینی با عملکرد و همبستگی بین صفات،  آزمایشی در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در مؤسسه تحقیقات اصلاح وتهیه نهال و بذر کرج در سال 1391 اجرا شد. تیمارهای آزمایشی شامل 28 کلون مختلف سیب­زمینی با زمان رسیدگی متفاوت به همراه ارقام آگریا، مارفونا، ساتینا، ساوالان، کایزر و بورن بودند. صفات تعداد ساقه اصلی، ارتفاع بوته، قطر ساقه اصلی، تعداد روز تا غده دهی، متوسط تعداد غده در بوته، وزن متوسط غده، اندازه غده، عملکرد کل، عملکرد قابل­فروش، درصد ماده خشک، وزن مخصوص، درصد نشاسته، نسبت درصد قند احیا، رنگ گوشت و فرم غده بررسی شد. نتایج نشان داد که بین کلون­ها برای اکثر صفات بررسی شده در سطح 1%، اختلاف معنی­داری وجود داشت. بررسی همبستگی به روش ضریب همبستگی اسپیرمن نشان داد که دامنه همبستگی بین صفات مرتبط با کیفیت، بین 998/0 و 397/0- بوده که بیشترین همبستگی، بین میزان وزن مخصوص و درصد نشاسته و کم­ترین همبستگی، بین درصد ماده خشک و نسبت درصد قند احیا ثبت شد. بررسی همبستگی به روش ضریب همبستگی پیرسون  نشان داد که دامنه همبستگی بین صفات کمی، بین 958/0 و 33/0- بوده که بیشترین همبستگی، بین عملکرد کل غده و عملکرد قابل­فروش و کم­ترین همبستگی بین عملکرد قابل­فروش و تعداد روز تا غده­دهی ثبت شد. صفت عملکرد قابل­فروش و میزان نشاسته با عملکرد کل به­ترتیب بیشترین (958/0) و کم­ترین (101/0) همبستگی را داشت. همبستگی صفت تعداد روز تا غده­دهی با عملکرد کل و عملکرد قابل فروش منفی بود(33/0-). نتایج بررسی روابط رگرسیونی به سه روش Forward، Backward و Stepwise انجام شد، نشان داد که نتایج حاصل از هر سه روش یکسان بوده و از بین صفات بعد از برداشت در سطح 1% فقط صفت وزن غده وارد مدل شد و به دنبال آن در سطح 5% رنگ گوشت و شکل غده نیز وارد مدل شدند همچنین از بین صفات قبل از برداشت، ارتفاع بوته و تعداد روز تا غده­دهی وارد مدل گردیدند. بیشترین اثر مربوط به وزن غده (58/52 درصد) و کمترین اثر مربوط به شکل غده (51/5 درصد) بوده است. 

کلمات کلیدی : روابط رگرسیونی، سیب زمینی، کلون، وزن مخصوص، همبستگی.

 

فهرست مطالب

 

 

عنوان

صفحه

 

1- مقدمه..........................................................................................................................................

1

 

1-1- تاریخچه (خاستگاه و پراکنش سیب­زمینی).............................................................................

3

 

1-2- ترکیبات غده سیب­زمینی.........................................................................................................

4

 

1-3- سطح زیر­کشت، میزان تولید و عملکرد سیب­زمینی کشور......................................................

6

 

1-3-1- سطح زیر­کشت...................................................................................................................

6

 

1-3-2- میزان تولید ........................................................................................................................

7

 

1-3-3- عملکرد در هکتار...............................................................................................................

8

 

1-4- تولید جهانی سیب­زمینی..........................................................................................................

8

 

1-5- سطح زیر­کشت جهانی............................................................................................................

9

 

1-6- مصرف سیب­زمینی..................................................................................................................

10

 

1-7 - گیاه شناسی............................................................................................................................

11

 

1-8- مورفولوژی سیب­زمینی...........................................................................................................

12

 

1-8-1- ریشه...................................................................................................................................

12

 

1-8-2- استولون..............................................................................................................................

13

 

1-8-3- ساقه....................................................................................................................................

13

 

1-8-4- برگ....................................................................................................................................

13

 

1-8-5- غده.....................................................................................................................................

14

 

1-8-6- گل آذین، میوه و گل..........................................................................................................

14

 

1-9- اهداف اجرای این طرح..........................................................................................................

14

 

2- بررسی منابع................................................................................................................................

16

 

2-1 تنوع صفات زراعی در گیاه سیب­زمینی......................................................................................

17

 

2-2 - خصوصیات فیزیکوشیمیایی غده...........................................................................................

21

 

2-3 – همبستگی بین صفات............................................................................................................

27

 

2-4- وراثت­پذیری عمومی...............................................................................................................

32

 

2-5- روابط رگرسیونی.....................................................................................................................

34

 

2-6- تجزیه به عامل­ها.....................................................................................................................

35

 

3 – مواد و روشها ..........................................................................................................................

36

 

3-1- موقعیت جغرافیایی و وضعیت اقلیمی محل اجرای طرح........................................................

37

 

3-2- نمونه­برداری خاک...................................................................................................................

37

 

3-3- تیمار و طرح آزمایشی.............................................................................................................

37

 

3-4- کاشت.....................................................................................................................................

38

 

3-4-1- عملیات تهیه و آماده­سازی زمین.........................................................................................

38

 

3-4-2- تهیه بذر..............................................................................................................................

38

 

3-5- داشت ....................................................................................................................................

38

 

3-5-1-  آبیاری................................................................................................................................

38

 

3-5-2- مبارزه با علف­های هرز......................................................................................................

38

 

3-5-3- خاک­دهی پای بوته.............................................................................................................

39

 

3-5-4- مبارزه با آفات و بیماری­ها..................................................................................................

39

 

3-6- برداشت...................................................................................................................................

39

 

3-7- مراحل نمونه­برداری و اندازه­گیری­ها.......................................................................................

39

 

3-7-1- گروه­بندی فرم غده.............................................................................................................

39

 

3-7-2- نحوه اندازه‌گیری وزن مخصوص.......................................................................................

40

 

3-7-3- نحوه طبقه­بندی کلون­ها بر اساس ماده خشک غده ............................................................

40

 

3-7-4- نحوه محاسبه درصد نشاسته...............................................................................................

41

 

3-7-5- نحوه محاسبه درصد نسبی قند احیا....................................................................................

41

 

3-7-6- نحوه محاسبه روز تا غده­دهی.............................................................................................

41

 

3-7-7- نحوه محاسبه عملکرد کل غده............................................................................................

41

 

3-7-8- نحوه محاسبه عملکرد قابل فروش غده .............................................................................

42

 

3-7-9- نحوه کدبندی رنگ گوشت................................................................................................

42

 

3-7-10- نحوه محاسبه توارث­پذیری عمومی صفات......................................................................

42

 

3-8- تجزیه آماری داده­ها.................................................................................................................

43

 

3-8-1- نحوه تجزیه خوشه­ای (­کلاستر)..........................................................................................

43

 

4 - نتایج و بحث ............................................................................................................................

44

 

4-1 – قطر ساقه، تعداد ساقه اصلی و ارتفاع بوته............................................................................

45

 

4-2- متوسط تعداد غده در بوته، وزن غده و تعداد روز تا غده­دهی................................................

48

 

4-3 – عملکرد غده، عملکرد قابل فروش، فرم غده و رنگ گوشت................................................

52

 

4-4 – درصد ماده خشک، وزن مخصوص، درصد نشاسته و نسبت درصد قند احیا.......................

56

 

4-5- وراثت­پذیری عمومی صفات....................................................................................................

60

 

4-6- همبستگی بین صفات..............................................................................................................

62

 

4 – 7 – تجزیه خوشه­ای داده­ها (­کلاستر­)......................................................................................

65

 

4 – 8 – تجزیه به عامل­ها................................................................................................................

68

 

4 – 9 – تجزیه رگرسیون.................................................................................................................

73

 

نتیجه گیری ......................................................................................................................................

75

 

پیشنهادات..........................................................................................................................................

77

 

منابع و مآخذ.....................................................................................................................................

78

 

Abstract.....................................................................................................................................

88

 

فهرست جداول

عنوان

صفحه

جدول 1-1 - ترکیبات عمده غذایی در 100 گرم سیب­زمینی (صورتی زنجانی، 1380).................

6

جدول 1-2- برترین کشورهای تولید کننده سیب­زمینی در جهان (فائو، 2011)..............................

9

جدول 1-3- ده کشور دارنده بیشترین سطح زیر­کشت سیب­زمینی در جهان ( فائو، 2011)...........

10

جدول 3-1 – خصوصیات خاک مزرعه محل آزمایش از عمق صفر تا 30 سانتی­متری..................

37

جدول 3- 2- نحوه رتبه‌بندی اندازه غده‌های کلون­های مورد بررسی ............................................

40

جدول 3 – 3 – طبقه­بندی کلون­ها بر اساس درصد ماده خشك غده..............................................

41

جدول 3- 4- نحوه رتبه‌بندی رنگ گوشت کلون­های مورد بررسی در آزمایش..............................

42

جدول 4 – 1 – تجزیه واریانس مربوط به صفات قطر ساقه، تعداد ساقه اصلی و ارتفاع بوته........

46

جدول 4-2- مقایسه میانگین ارقام و کلو­ن­های مختلف سیب­زمینی درخصوص صفات قطر ساقه، تعداد ساقه اصلی و ارتفاع بوته در سطح 1% با استفاده از آزمون دانکن..........................

47

جدول 4 – 3 – تجزیه واریانس مربوط به تعداد غده، وزن غده و تعداد روز تا غده دهی.............

50

جدول 4-4- مقایسه میانگین ارقام و کلو­ن­های مختلف سیب­زمینی درخصوص صفات متوسط تعداد غده در بوته، وزن غده و تعداد روز تا غده دهی در سطح 1% با استفاده از آزمون دانکن............................

51

جدول 4 – 5 – تجزیه واریانس مربوط به عملکرد غده، عملکرد قابل فروش، فرم غده و رنگ گوشت...

54

جدول 4-6- مقایسه میانگین ارقام و کلو­ن­های مختلف سیب­زمینی درخصوص صفات عملکرد غده، عملکرد قابل فروش­، فرم غده و رنگ گوشت در سطح 1% با استفاده از آزمون دانکن.................

55

جدول 4– 7 - تجزیه واریانس مربوط به صفات درصد ماده خشک، وزن مخصوص، درصد نشاسته و نسبت درصد قنداحیا........................................................................................................

58

جدول 4-8- مقایسه میانگین ارقام و کلو­ن­های مختلف سیب­زمینی درخصوص صفات درصد ماده خشک، وزن مخصوص، درصد نشاسته و نسبت درصد قند احیا. در سطح 1% با استفاده از آزمون دانکن.....................................................................................................................................

59

جدول 4-9- میزان توارث­پذیری عمومی صفات در کلون­های مختلف و ارقام شاهد مورد مطالعه

62

جدول 4 – 10 – همبستگی بین صفات مختلف سیب­زمینی در کلون­های مورد آزمایش...............

64

جدول 4 – 11 – ماتریس مولفه­های اصلی صفات اندازه­گیری شده ..............................................

70

جدول 4 – 12 – ماتریس چرخش دهنده عامل­ها...........................................................................

70

جدول 4 – 13 – ماتریس مولفه­های چرخش یافته ........................................................................

71

جدول 4 – 14 – میزان واریانس مشترک و اختصاصی برای هر صفت..........................................

72

جدول 4 – 15 – مقادیر ویژه، درصد واریانس و واریانس تجمعی عامل­ها....................................

72

فهرست اشکال و نمودارها

عنوان

صفحه

نمودار 1-1- توزیع سطح کشت سیب­زمینی استان­های مهم تولیدکننده نسبت به کل کشور در سال زراعی 90-1389..................................................................

7

نمودار 1-2- توزیع میزان تولید سیب­زمینی استان­های مهم تولیدکننده نسبت به کل کشور سال زراعی 90-1389............................................................................. 

8

شکل 1-3 - روند تولید سیب­زمینی در کشورهای جهان طی سالهای 2007-1991...

9

شکل 1-4 -  روند سرانه مصرف سیب­زمینی در ایران و جهان در بازه 1990-2009.

11

نمودار 4 – 1 – دندروگرام تجزیه خوشه­ای براساس صفات کمی................................

66

نمودار 4 – 2 – دندروگرام تجزیه خوشه­ای بر اساس صفات مرتبط با کیفیت..............

67

نمودار 4 – 3 – دندروگرام تجزیه خوشه­ای بر اساس کلیه صفات .......................................

68

 

 

مهندسی کشاورزی