بررسی اعتبار تولیدات علمی ایران بر پایه ارزش استنادی آنها: نمونه مورد مطالعه مقاله‌های انگلیسی زبان حوزه شیمی در سال2010

هدف: هدف از پژوهش حاضر بررسی اعتبار مقالات ایرانی حوزه شیمی در سال 2010 میلادی بر پایه ارزش استنادی آنها می‌باشد. ارزش استنادی بر اساس شاخص‌های بسامد متنی استناد، سهم استناد متنی و جایگاه استنادی محاسبه شده است.

روش: پژوهش حاضر به روش تحلیل استنادی صورت گرفته است. گردآوری داده‌ها به روش تحلیل استنادی با رویكرد تحلیل بافتار صورت گرفته و برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از آمار توصیفی و آزمون همبستگی اسپیرمن استفاده شده است.

یافته‌ها: در این پژوهش از روش نمونه گیری هدفمند استفاده شده است و 955 مقاله استناد کننده به 517 مقاله ایرانی مورد بررسی قرار گرفته است. این مقالات 1434 استناد متنی به مقالات ایرانی داده اند كه 155 مورد (برابر با 16 درصد) ازآنها خود‌استنادی است. در شاخص سهم استناد متنی 74/66 درصد از مقالات دارای كمترین مقدار سهم استناد متنی و26/33 درصد نیز مقادیری بین 1 تا بیش از 6 را به خود اختصاص دادند. یافته‌ها، همچنین، نشان داد در شاخص جایگاه استنادی، 5/91درصد از مقالات دارای كمترین مقدار و درصد ناچیزی از مقالات نیز مقادیری بین 1/1 تا بیش از 5 را بدست آورده‌اند. همچنین، 68/61 درصد از مقالات ایرانی استنادهای خود را از بخش‌های مقدماتی مقالات استنادكننده بدست آورده‌اند. یافته‌ها بیانگر آن است که استناد پیش‌بین مناسبی برای بسامد متنی استناد و جایگاه استنادی است. بسامد متنی استناد نیز پیش‌بین مناسبی برای جایگاه استنادی است اما بعد از حذف خوداستنادی چنین رابطه‌ای مشاهده نگردید. ضریب تاثیر مجلات استنادكننده نیز با هیچكدام از شاخص‌های مورد بررسی رابطه معناداری ندارد.

نتیجه‌گیری: با آن كه ایران به لحاظ میزان رشد تولیدات علمی جایگاه بالایی در میان كشورهای جهان دارد اما بررسی ارزش استنادی مقالات حوزه شیمی ایران نشان داد بیشینه مقالات از كمترین ارزش استنادی برخوردار بوده­اند. یافته‌ها، همچنین، نشان داد اگر در سامانه ارزیابی پژوهشی كشور به ارزیابی دقیق­تر و عینی­ترمقالات مورد نیاز باشد، بهتر است ارزیابی‌های كیفی حاصل از شاخص‌های ارزشگذاری شده را جایگزین ارزیابی كمی و سطحی مبتنی بر شمارش ساده استناد نمود.

 كلیدواژه: استناد،ارزش استنادی، بسامد متنی استناد، سهم استناد متنی، جایگاه استنادی، شیمی، ایران

فهرست مطالب

فصل اول : مقدمه

1-1. کلیات................................................ 2

1-2-بیان مساله.............................................. 3

1-3. ضرورت و اهمیت پژوهش................ 5

1-4. اهداف پژوهش..........6

1-4-1. هدف کلی....................................... 6

1-4-2. اهداف جزیی..............................................6

1-4-3. اهداف فرعی ................................ 7

1-5. پرسش‌های پژوهش............................... 7

1-5-1. پرسش های فرعی....................... 8

1-6. تعاریف مفهومی ..................... 8

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش

2-1. مبانی نظری....................................... 11

2-1-1. مقدمه..................................... 11

2-1-2. تولید علم............................. 11

2-1-3. شاخص های کمی و کیفی علم................... 12

2-1-3-1. استناد............12

2-1-3-2. انواع استناد در مطالعات تحلیل استنادی................ 14

2-1-4. رفتار استنادی..................... 15

2-1-4-1. نظریه‌های رفتار استنادی................ 16

2-1-4-1-1. نظریه هنجاری استناد ...... 17

2-1-4-1-2 . رهیافت ساختار اجتماعی رفتار استنادی........ 18

2-1-4-1-3. نظریه چند بعدی استناد....... 19

2-1-4-1-4. سایر تحلیل ها.......... 21

2-1-5. پیچیدگی انگیزه های استناد...... 22

2-1-6. انگیزه های عدم استناد.......... 23

2-1-7. روش‌های بررسی انگیزه‌های استناد..... 24

2-1-7-1. بررسی رفتاراستنادی بر اساس میزان استفاده ازمنابع مورد استناد............ 27

2-1-8. نتیجه گیری....................................... 30

2-2. پیشینه تحقیق................................... 32

2-2-1. مقدمه.................................... 32

2-2-2. تولید علم در ایران....................... 33

2-2-2-1. اثرگذاری علم ایران............... 35

2-2-2-2. تولید علم ایران در حوزه شیمی........... 36

2-2-2-2-1. اثرگذاری مقالات ایران درحوزه شیمی........ 38

2-2-3. ارزش استنادها به آثارایرانی به طور كلی و در حوزه شیمی ............. 39

2-2-4. بررسی ارزش استنادها درجهان..... 40

2-2-4-1. سنجش ارزش استنادی بر پایه نوع استناد.... 40

2-2-4-2. سنجش ارزش استنادی بر پایه جایگاه استناد ..... 44

2-2-4-3. سنجش ارزش استنادی بر پایه بسامد متنی استناد.......... 47

2-2-5. بررسی انگیزه های استناد.............. 48

2-2-6. بررسی انگیزه‌‌های عدم استناد.................. 49

2-2-7. خود استنادی...................... 49

2-2-8. نتیجه گیری........................... 51

فصل سوم: روش شناسی پژوهش

3-1. مقدمه............................... 55

3-2. روش پژوهش................................ 55

3-3. جامعه پژوهش .................... 55

3-4. منبع و ابزار گردآوری داده ها........... 56

3-5. روش گردآوری داده ها........ 57

3-5-1. تولیدات علمی ایران................... 57

3-5-2. استنادها به مقالات ایران........... 57

3-6 . تعاریف عملیاتی................... 58

3-7. ابزار تجزیه و تحلیل داده ها................... 60

3-8. روش تجزیه وتحلیل داده‌ها................... 60

3-8-1 . روش محاسبه شاخص‌ها.............. 60

3-8-1-1. شاخص بسامد متنی استناد ................ 60

3-8-1-2. شاخص سهم استناد متنی.... 61

3-8-1-3. شاخص جایگاه استنادی ...... 61

3-8-1-3-1. ارزش‌گذاری مقالات بر اساس شاخص جایگاه استنادی........ 62

3-8-1-4. ضریب تاثیر مجلات استنادكننده ...... 63

3-8-1-5. كنترل متغیر خوداستنادی در نتایج پژوهش .............. 63

 فصل چهارم: یافته ها

4-1. مقدمه............................................. 65

4-2. یافته های توصیفی.................................. 65

4-3. بررسی رابطه‌ی میان فراوانی استناد وبسامد متنی استناد ............ 67

4-4. وضعیت سهم استناد متنی مقالات ایرانی حوزه شیمی ............. 69

4-5. بررسی رابطه‌ی میان فراوانی استناد و سهم استناد متنی............... 70

4-6. وضعیت مقالات ایرانی به لحاظ شاخص جایگاه استنادی......... 70

4-7. بررسی رابطه‌ی بین فراوانی استناد و ارزش جایگاهی استناد ..... 73

4-8. بررسی رابطه‌ی بین بسامد متنی استناد و ارزش جایگاهی استناد........ 74

4-9. مقالات برتر.......................... 75

4-9-1. رتبه بندی مقالات برتر به لحاظ سهم استناد متنی....... 75

4-9-1-1. رتبه بندی نویسندگان ایرانی به لحاظ شاخص سهم استناد متنی ....... 77

4-9-2 . برترین مقالات به لحاظ شاخص استناد ........... 79

4-12-3. برترین مقالات به لحاظ شاخص بسامد متنی استناد.......... 81

4-9-3-1. نویسندگان برتر به لحاظ شاخص بسامد متنی استناد.......... 83

4-9-4. مقالات برتر به لحاظ شاخص جایگاهی استناد.......... 84

4-9-5. برترین مقالات در چهار شاخص مورد بررسی.......... 86

4-10. رابطه میان ارزش سهم استناد متنی مقالات ایرانی و ضریب تاثیر مجلات استناد كننده 88

4-11. رابطه میان جایگاه استنادی مقالات ایرانی و ضریب تاثیر مجلات

استناد كننده .................. 88

4-12. رابطه میان فراوانی استناد مقالات ایرانی و ضریب تاثیر مجلات استناد كننده ...... 89

فصل پنجم: بحث،نتیجه گیری و پیشنهادات

5-1. مقدمه.......... 91

5-2. آیا رابطه معنی‌داری میان فراوانی استناد به مقالات شیمیدانان ایرانی و بسامد متنی استناد آنها وجود دارد؟ 91

5-3. وضعیت مقالات ایرانی حوزه شیمی به لحاظ شاخص سهم استناد متنی چگونه است؟.. 94

5-4. آیا رابطه معنی داری میان فراوانی استناد به مقالات ایرانی و سهم استناد‌ متنی آنها وجود دارد؟ 97

5-5. فراوانی استناد به مقالات ایرانی به لحاظ ارزش جایگاه استنادی آنها چگونه است؟.......... 98

5-6. آیا رابطه معنی‌داری میان فراوانی استناد به مقالات ایرانی و ارزش جایگاه استنادی آنها وجود دارد؟ 102

5-7. آیا رابطه معنی‌داری میان بسامد متنی استناد به مقالات ایرانی و ارزش جایگاه استنادی آنها وجود دارد؟ 104

5-8. برترین مقالات ایران در شاخص های مورد بررسی این پژوهش کدامند؟........ 105

5-9. آیا رابطه معنی‌داری بین سهم استناد متنی مقالات ایرانی و ضریب تاثیر مجلات استناد کننده به آنها وجود دارد؟ 107

5-10. آیا رابطه معنی‌داری بین ارزش جایگاه استنادی مقالات ایرانی و ضریب تاثیر مجلات استناد کننده به آنها وجود دارد؟ 108

5-11. آیا رابطه معناداری بین فراوانی استناد به مقالات ایرانی و ضریب تاثیر مجلات استناد کننده به آنها وجود دارد؟109

5-12. نتیجه گیری.................... 111

5-13. پیشنهادهای كاربردی............... 113

5-14. پیشنهادهایی برای پژوهش‌های آینده........... 114

منابع و مآخذ

منابع فارسی... 116

منابع انگلیسی....... 119

پیوست ها

پیوست 1 : فروانی مقالات و ضریب تاثیر مجلات استناد کننده به مفالات ایرانی که دارای جایگاه‌های مورد نظرپژوهش حاضر هستند........ 125

پیوست2: نتایج تحلیل شاخص‌های پژوهش در سطح نویسنده..... 132

پیوست 3: جدول رتبه بندی نویسندگان بر اساس فراوانی خود استنادی و سهم استناد متنی

آنها..133

فهرست جدول‌ها

جدول 4- 1. وضعیت استناد به مقالات ایرانی به لحاظ شاخص‌های استنادی.. 65

جدول 4-2. نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن میان فراوانی استناد و بسامد متنی استناد 68

جدول 4-3. فراوانی مقالات بر اساس مقادیر سهم استناد متنی.. 69

جدول 4-4. دسته‌بندی مقالات بر پایه مقادیر ارزش جایگاهی استناد 71

جدول4-5. وضعیت مقالات ایرانی بر حسب جایگاه استنادی آنها قبل و بعد از حذف خوداستنادی 72

جدول4-6. نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن میان فراوانی استناد و شاخص جایگاهی استناد 73

جدول4-7. نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن میان بسامد متنی استناد و شاخص جایگاهی استناد 74

جدول 4- 8. ده مقاله برتر به لحاظ شاخص سهم استناد متنی.. 77

جدول4-9. ده نویسنده برتر ایرانی از لحاظ شاخص سهم استناد متنی 79

جدول4-10. فراوانی مقالات بر اساس مقادیر استناد. 80

جدول4-11. ده مقاله برتر به لحاظ شاخص استناد. 81

جدول4-12. فراوانی مقالات بر اساس مقادیر بسامد متنی استناد. 82

جدول 4- 13 : ده مقاله برتر به لحاظ شاخص بسامد متنیاستناد 83

جدول 4- 14. ده نویسنده برتر به لحاظ شاخص بسامد متنی استناد 84

جدول 4-15. ده مقاله برتر به لحاظ شاخص جایگاهی استناد. 85

جدول4-16. برترین مقالات در شاخص‌های مورد بررسی.. 86

جدول4-17. دسته بندی مقالات ایرانی بر اساس ضریب تاثیر مجلات استنادکننده 87

جدول 4-18 . نتایج آزمون همبستگی اسپیرمن میان شاخص جایگاهی استناد و ضریب تاثیر مجلات استناد‌ کننده 89