عوامل موثر در بررسی وضعیت مسكن
در بررسی وضعیت مسكن باید موارد زیر را مد نظر قرار داد:
1- استفاده كندگان كه شامل فرد، خانوار، خانواده گسترده یا گروهی كه در واحدهای مسكونی زندگی می كنند می شود. اینها مصرف كنندگان نهایی فرآیند مسكن هستند كه زندگی شان از شرایط مسكونی كه در آن زیست می كنند، تأثیر می پذیرد.
2- منابعی كه در وضع مسكن مورد بررسی دخیل است. ساخت فیزیكی خود منزل منابع مالی و سازمانی،مكانی و تسهیلاتی از قبیل زیربنا، تسهیلات عمومی، برنامه های مربوطه فعالیتهای عمومی كاركنان اجتماعی و غیره را شامل میشوند.
3- فعالیت ها: اجزای اساسی هستند كه “كنش متقابل بین استفاده كننده واحد مسكونی” از طریق آنها انجام می گیرد. مسكن به این دلیل فراهم می شود كه فعالیتهای معینی را میسر می سازد برخی از این فعالیتها به كاركرد مسكن به منزله سرپناه مربوط می شود مانند خوابیدن، قسمتی از كاركرد مسكن به عنوان محل و مكان مطرح است مانند رفتن به محل كار و بخشی به رشد اجتماعی و روانی فرد مربوط می شوند مانند رفتن به مدرسه ، ملاقات با دیگران و ...
4- پیامدها: فعالیتهایی كه به وسیله استفاده كنندگان در محیط سكونتشان انجام می گیرد، هم برای استفاده كنندگان و هم برای وضع مسكن پیامدهایی به دنبال دارد: این تأثیرات میتواند مثبت باشد مانند دستاوردهای فردی یا اصلاح محیط فیزیكی، همینطور هم میتواند منفی باشد، مانند كاهش سلامتی یا فساد محیط، همچنین فعالیتها و پیامدها به میزان زیادی به خصوصیات،آرزوها و نیازهای استفاده كننده بستگی دارد. بنابراین در بررسی شاخصهای اجتماعی استفاده كننده به عنوان مبنا در نظر گرفته می شود.
بررسی ابعاد كیفی نیاز مسكن
1) بررسی كیفی فضای ساخته شده با توجه به جنبه های مؤثر در رشد سلامت و بهداشت و آسایش جسمانی
2) بررسی كیفی محیط مصنوع جنبه های مؤثر در رشد معنوی و روحی و روابط عمومی.
هفت شاخص كیفیت مسكن مناسب در محلات شهری
مفهوم مسكن علاوه بر مكان فیزیكی، كل محیط مسكونی را نیز در بر می گیرد كه شامل تمامی خدمات و تسهیلات ضروری مورد نیاز برای بهزیستن خانواده و طرح های اشتغال، آموزش و بهداشت افراد است. در واقع تعریف و مفهوم عام مسكن یك واحد مسكونی نیست بلكه كل محیط مسكونی را شامل میشود. به عبارت دیگر مسكن چیزی بیش از یك سرپناه صرفاً فیزیكی است و تمامی خدمات و تسهیلات عمومی لازم برای بهزیستن انسان را شامل می شود و باید حق تصرف نسبتاً طولانی و مطمئن برای استفاده كننده آن فراهم باشد.
دریافت رابطه توسعه پایدار و شهرسازی و اجزای متشكله آن منجمله مسكن و مقولات متعدد مربوط به آن، موضوعی اساسی است. در واقع شناسایی ویژگیهای شهر پایدار یا محیط پایدار در اقلیم و فرهنگ خاص،موضوعی است كه عدم پرداختن به آن، امكان توفیق در برنامه ریزی برای جزئیات آنرا تقلیل می دهد. پرداختن به شاخصه های مسكن به عنوان كلیدی ترین ابزار برنامه ریزی وتشكیل دهنده، شالوده اصلی آن را میتوان از حساسترین مراحل برنامه ریزی دانست. عرصه مسكن به منظور تأمین رشد اجتماعی علاوه بر خود واحد مسكونی، محیط پیرامون آن را نیز در بر می گیرد.
نیاز به مسكن دو بعد كمی و كیفی دارد؛ در بعد كمی نیاز به مسكن، شناخت پدیده ها و اموری را شامل میشود كه به فقدان سرپناه و میزان دسترسی به آن مربوط میشود كه در واقع درجه پاسخگویی به نیاز، بدون در نظر گرفتن كیفیت آن مورد نظر است. در بعد كیفی مسائل و پدیده هایی مطرح میشوند كه به بی مسكنی، بدمسكنی و تنگ مسكنی ارتباط دارند و آنچه مطرح است، نوع و شكل نیاز است.
شاخص های كیفیت مسكن
به طور كلی عواملی در مسكن وجود دارد كه كیفیت را تعریف می كنند. اینگونه وامل در مقیاس محله به شرح زیر هستند:
1- فرم مطلوب مسكن
2- استحكام مسكن
3- امنیت مسكن
4- ایمنی، راحتی و میزان دسترسی و نیز فاصله مناسب ساكنان به تسهیلات و خدمات كالبدی محله
5- دسترسی به طبیعت و فضاهای سبز باز
6- تأمین تجهیزات و تأسیسات (زیرساختها) مورد نیاز مسكن
7- همجواری مسكن با كاربری های سازگار
این عوامل هفتگانه از مهمترین معیارها و شاخصها در تعریف و تبیین كیفیت مناسب مسكن هستند كه توجه به آنها در ساخت و ساز، انجام تمامی فعالیتهای زندگی ساكنان را به سهولت كارایی مطلوب امكان پذیر ساخته و كمكی در جهت یافتن جهات زندگی پایدار شهری و ساخت و شكل مناسب برای شهر و مناطق شهری محسوب می شوند.
معماری