مبانی نظری ارائه یک مدل جهت اندازه گیری پایداری زنجیره تامین

(صنعت فرش ماشینی ایران)

هدف از این پژوهش ارائه مدلی برای زنجیره تامین پایدار در صنعت فرش ماشینی ایران بصورت کامل و جامع و با منابع جدید می باشد.

چکیده:
امروزه فشارهای زیادی به شرکت ها برای توجه به مسائل زیست محیطی و مسئولیت های اجتماعی وارد شده است. با توجه به اهمیت این مسائل و اهمیت مسئله مالی برای شرکت ها، بحث پایداری زنجیره تامین مطرح گردیده است. پایداری اشاره به توجه همزمان به این ابعاد دارد. با توجه به اهمیت عملکرد زنجیره تامین، بررسی رابطه عملکرد زنجیره تامین با پایداری زنجیره تامین دارای اهمیت زیادی می باشد.

از طرف دیگر بررسی نقش توانمندسازها در این رابطه از موارد دیگری است که در مدل اصلی تحقیق به آن پرداخته می شود. هدف اصلی این تحقیق ارائه مدلی جهت تبیین رابطه توانمندسازها با عملمرد زنجیره تامین در صنعت فرش ماشینی ایران می باشد.

این تحقیق از نوع توصیفی-همبستگی می باشد. در این تحقیق بعد از شناسایی سنجه های پایداری، سنجه های عملکرد زنجیره تامین و توانمندسازهای زنجیره، با استفاده از تکنیک دلفی آن ها را مورد جرح و تعدیل قرار داده شد. درمرحله دوم پرسشنامه ای بر مبنای طیف لیکرت طراحی گردید و بین 217 شرکت داری بیش از 50 نفر کارگر در زنجیره تامین صنعت فرش ماشینی توزیع گردید. سپس سنجه های عملکرد و توانمندسازهای زنجیره با استفاده از تحلیل عاملی اکتشافی دسته بندی شدند. در نهایت با استفاده از نرم افزار آموس به بررسی مدل تحقیق پرداخته شد. با توجه به مدل نهایی تحقیق مشخص شد که توانمندسازها دارای تاثیر مستقیم روی پایداری نیستند و از طریق عملکرد روی پایداری تاثیر دارند. به عبارت دیگر عملکرد نقش میانجی را بین توانمندسازها و پایداری ایفا میکند. از بین توانمندسازها از نظر اهیمت، مدیریت دانش و اطلاعات و روابط مناسب از مابقی عوامل مهمتر بود. تفاوت اهمیت بین عوامل عملکرد زنجیره تامین و ابعاد پایداری معنادار نبود.

کلید واژه:
تحلیل عاملی(factor analysis)
زنجیره تامین پایدار (sustainable supply chain)
عملکرد زنجیره تامین (supply chain performance)
توانمندسازهای زنجیره تامین (supply chain driver)

اهمیت و ضرورت موضوع:
در اقتصاد امروزه دیگر رقابت یک شرکت در برابر یک شرکت دیگر نیست بلکه رقابت بر سر یک زنجیره بر سر یک زنجیره دیگر است . مدیریت زنجیره تامین از مواردی است که دارای اهمیت زیادی می باشد و در سال های اخیر مورد توجه زیادی قرار گرفته است. هارلند مدیریت زنجیره تأمین را مدیریت شبکه‌ای از کسب و کارهای به هم پیوسته می‌داند که در تدارک نهایی کالاها و خدمات مورد نیاز مشتریان نهایی مشارکت دارند.بررسی عملکرد زنجیره تأمین مورد توجه تعداد زیادی از محققان قرار گرفته است. درگذشته ارزیابی عملکرد بیشتر مبتنی بر هزینه/کارایی، سود محوری، دوره‌های زمانی کوتاه مدت با شاخص‌های مجزا و فردی بود در حالی که با تشدید رقابت، رویکردهای جدیدتری مطرح شده‌اند که عبارت‌اند از: ارزش محوری، مشتری محوری، دوره‌های زمانی بلند مدت و استفاده از مجموعه شاخص‌های گروهی برای ارزیابی عملکرد. با توجه به این موارد، انتخاب یک رویکرد مناسب برای ارزیابی عملکرد زنجیره مهم می‌باشد.

امروزه شرکت‌ها بایستی با چالش‌های نوین چندگانه دست و پنجه نرم کنند از جمله این که باید مشکلات مربوط به تغییرات آب و هوایی را شناسایی کنند، با اثرات منفی بحران‌های مالی و قیمت‌ها رو به رو شوند، به منافع عمومی اکولوژی از قبیل لجستیک سبز و طراحی سبز رسیدگی کنند و از پایداری محیطی و کافی بودن انرژی‌ها اطمینان حاصل نمایند. همچنین فشار مضاعفی از طریق وضع قوانین محیطی (از جمله قوانین محیط زیست اتحادیه اروپا)، رسانه‌های جمعی و به طور کلی افکار عمومی جامعه، تقاضای در حال رشد و قابل توجه مشتریان برای شفافیت و افزایش آگاهی‌های آن‌ها در خصوص شرایط ساخت و توزیع کالاها (از جمله مسائل زیست محیطی، ایمنی و حقوق بشر) بر شرکت‌ها اعمال می‌شود. این شرایط منجر به ایجاد مفهوم پایداری شده است. مفهوم مدیریت زنجیره تأمین با افزودن جنبه پایداری گسترده‌تر شده که در آن پایداری به ترکیب سه موضوع اجتماعی، محیطی و اقتصادی اطلاق می‌گردد.

به مانند مدیریت زنجیره تأمین، در رابطه با پایداری نیز تعاریف متعددی وجود داشته و متداول‌ترین آن‌ها تعریفی است که توسط کمیسیون جهانی محیط و توسعه در رابطه با توسعه پایدار ارائه شده است: «توسعه‌ای که نیازهای فعلی را برآورده کند بدون آنکه توانایی‌ نسل‌های آتی را در برآورده کردن نیازهای خود به خطر اندازد». البته پیداست که تعریف مزبور از پایداری دارای ماهیتی کلان نگر بوده و راهنمایی اندکی برای سازمان‌ها در تلاش برای دستیابی به پایداری بیشتر فراهم می‌کند. شریواستاوا پایداری را به صورت «توانایی کاهش ریسک‌های بلندمدت مربوط به کاهش منابع، نوسانات در هزینه‌های انرژی، مسئولیت محصول، آلودگی و مدیریت فاضلاب» تعریف کرده است و بالاخره اینکه سیکدار پایداری را تعادل عاقلانه بین توسعه اقتصادی، نظارت محیط زیست و برابری اجتماعی می‌داند. برای پایداری اجتماعی باید اطمینان حاصل شود که نیازهای افراد برآورده می‌شود. برای پایداری اقتصادی باید سود حداکثر شود. برای پایداری محیطی باید مصرف مواد غیرقابل تجدید حداقل شود، تولید ضایعات حداقل شود و آسیب دائمی به محیط زیست وارد نشود.

در بررسی پایداری، مدل‌هایی ارائه شده است. این مدل‌هادارای تفاوت ها و شباهت هایی هستند. ابهام در معرفی ابعاد پایداری همچنان در ادبیات مشاهده می شود. در نتیجه در این تحقیق بعد از معرفی مدل های پایداری، با جمع بندی آن ها به شناسایی ابعاد اصلی پایداری پرداخته می شود. از طرف دیگر، در مورد اندازه گیری پایداری سیستم جامع و کاملی وجود ندارد و هر یک از روش های اندازه گیری موجود دارای عیب‌هایی می باشند، در نتیجه ارائه یک روش مناسب اندازه گیری، با توجه به روش های موجود، یکی دیگر از موارد مورد بررسی این پژوهش می‌باشد. مدل‌هایی که در زمینه پایداری مطرح می‌شوند و همچنین هر کدام از توانمندسازها و شاخص‌های اندازه گیری پایداری، می‌تواند از یک صنعت به صنعت دیگر و از شرکت‌های بزرگ به شرکت‌های کوچک و همچنین از یک منطقه به منطقه‌ای دیگر با یکدیگر متفاوت باشد در نتیجه در این تحقیق ابتدا این موارد به صورت جامع و کامل مطرح می‌شود و سپس با توجه به اهمیت توانمندسازهای زنجیره تامین، عملکرد زنجیره تامین و پایداری زنجیره تامین، به بررسی مدل ارتباط توانمندسازها، عملکرد و پایداری در زنجیره تأمین در صنعت فرش ماشینی پرداخته می‌شود.

فهرست مطالب:

فصل دوم: ادبیات تحقیق
2- مقدمه: 6
1- 2- زنجیره تأمین چیست؟ 7
2-2- اندازه گیری عملکرد زنجیره: 8

جدول 1-2: تعاریف مدیریت زنجیره تأمین 7
جدول 2-2: مدل‌های ارزیابی عملکرد 9
جدول 3-2: سنجه‌های ارزیابی عملکرد زنجیره تأمین 16
جدول 4-2: توانمندسازهای زنجیره تأمین 31
3-2- توانمندسازهای زنجیره تأمین: 31
4-2- پایداری چیست؟ 37

جدول 6-2: تعاریف پایداری 38
جدول 7-2: فعالیت‌های مرتبط با پایداری 40

1-4-2- مدل‌های پایداری: 41

شکل 1-2: مدل پایداری سود سه‌گانه (TBL) 43
شکل 2-2: مدل پایداری تو در تو (آشیانه‌ای) 43
شکل 3-2: مدل پایداری مرزهای شکست 44
شکل 4-2: مدل پایداری سود سه‌گانه و جنبه‌های حامی آن (TBL + Facets) 45
شکل 5-2: مدل پایداری کفایت اقتصادی 46
شکل 6-2: مدل پایداری خانه مدیریت زنجیره تأمین پایداری 47
شکل 7-2: مدل پایداری خانه مدیریت زنجیره تأمین پایداری 48

جدول 8-2: روش‌های ارزیابی پایداری 60
جدول 9-2: شاخص‌های اندازه گیری پایداری 72
شکل 8-2: شاخص‌های اندازه گیری پایداری در بخش کشاورزی 79

جدول 10-2: نتایج تحقیقات در رابطه با رابطه مدیریت محیطی و عملکرد مالی و اقتصادی شرکت 82
جدول 11-2: رابطه مسئولیت اجتماعی موسسه و عملکرد شرکت 83

شکل 9-2 نمایی از فرش 90
2-4-2- روش‌های اندازه گیری پایداری: 48
5-2- بررسی ارتباط بین متغیرهای تحقیق 80
6-2- صنعت فرش ایران 89
7-2- جمع بندی: 94

فهرست منابع: