بررسی شرایط وضعیت شهر و دولت الکترونیکی در ایران و شهرهای آن با تاکید بر اثرات شهر الکترونیک بر مدیرت شهری

هدف از این پایان نامه بررسی شرایط وضعیت شهر و دولت الکترونیکی در ایران و شهرهای آن با تاکید بر اثرات شهر الکترونیک بر مدیرت شهری بصورت کامل و جامع و با منابع جدید می باشد.

مقدمه
توسعه فناوري اطلاعات و ارتباطات در جهان با سرعت ادامه دارد و شعاع تأثير‌گذاري آن هر روز گسترش مي‌يابد به نحوي كه جهانيان را مجبور به پذيرش تغييرات بنيادي در اصول آن نموده است. رشد روزافزون و توسعه شتابان فناوري‏هاي اطلاعاتي و ارتباطاتي در عصر حاضر فرصت‏ها و تهديدهاي جديدي را پيش روي ملت‏ها و دولت‏ها قرار داده است. در اين ميان شهرها نيز از مزاياي فناوري‏هاي اطلاعاتي و ارتباطي بي‏بهره نمانده‏اند و خود را براي پذيرفتن و استفاده بهينه از فناوري‏هاي نوين آماده کرده‏اند.

در اين نوشتار سعي مي‏شود تا ابتدا با بررسي مفاهيم دولت و شهر الکترونيک، آشنايي بيشتري با کاربرد فناوري‏هاي نوين اطلاعاتي و ارتباطي در دولت‏ها و شهرها پيدا کنيم و سپس شرايط و وضعيت شهر و دولت الکترونيکي در ايران و شهرهاي آن را بررسي نماييم. به بررسي مفاهيم مديريت و خدمات شهري بپردازيم و در نهايت با ايجاد مدل تحليلي تحقيق، به بررسي اثرات شهر الکترونيک بر مديريت شهري بپردازيم.

شهر الکترونيک
اکنون پس از بررسي و کنکاش در مفهوم دولت الکترونيک مي‏توان يک قدم به جلو نهاده و کاربردهاي عملي دولت الکترونيک را در يک شهر مورد بررسي قرار داد. در واقع مي‏توان گفت که مفهوم شهر الکترونيک چيزي جدا و منفک از مفهوم دولت الکترونيک نمي‏باشد و در واقع شهر الکترونيک در طول دولت الکترونيک قرار مي‏گيرد. يعني شهر الکترونيک زاييده و حاصل پياده‏سازي دولت الکترونيک و در راستاي آن است. شايان ذکر است که در منابع و مراجع علمي موجود و در تجارب جهاني اصطلاح "شهر الکترونيک" اصطلاح آشنايي نمي‏باشد, و اين بدين مفهوم است که مفهوم شهر الکترونيک در واقع در درون دولت الکترونيک نهفته مي‏باشد.

مفهوم شهر الکترونيک
به منظور آشنايي با مفهوم شهر الکترونيک، در ادامه به ارائه برخي تعاريف موجود در مورد شهر الکترونيک مي‌پردازيم.
شهر الکترونيک عبارت است از امکان دستر‌سي الكترونيكي شهروندان به کليه ادارت، اماكن درون‏شهري و دستيابي به اطلاعات مختلف مورد نياز به صورت شبانه‏روزي، هفت روز هفته، به شيوه‌اي با ثبات، قابل اطمينان، امن و محرمانه. [جلالي، 1383، ص 47]
شهر الکترونيک شهري است که در آن بر روي فرصت‌هاي خلق شده توسط فناوري اطلاعات و ارتباطات، به منظور افزايش موفقيت و اثرگذاري بيشتر سرمايه‌گذاري شده است. [Odendaal, 2003, p3]
شهر الکترونيکي شهري است داراي ارتباطات مخابراتي و شبکه‌اي که از طرف بخش فناوري طالاعات براي انجام تبادل اطلاعات کنترل مي‌شود. . [Cohen, 2001, p2]
شهر الکترونيک عبارت است از ارتباطي هماهنگ و بر پايه شبکه براي انجام وظايف معمولي ساکنين به روش الکترونيکي که پيش از اين در مدل شهر معمولي شهر توسط خود اشخاص انجام مي‌شد. [Coucelis, 2001, p47]

کليات پياده ‏سازي شهر الکترونيک نيز از گام‏هاي پياده ‏سازي دولت الکترونيکي تبعيت مي‏کند زيرا همانطور که قبلاً نيز به آن اشاره شد شهر الکترونيک زاييده دولت الکترونيک است. مجري تدوين طرح ICT جزيره کيش نيازمندي‏هاي پياده‏ سازي شهر الکترونيک را به صورت زير بيان مي‏کند: [IDI, 2005, Page 8-17]
1- تدوين استراتژي مناسب
2- سازمان
3- حمايت دولتي
4- آموزش
5- زيرساخت
6- تأمين بودجه و مديريت مالي
7- قوانين
8- پشتيباني فني و مشارکت

شهر الکترونيک در خدمت مديريت شهري
حرکت به سمت جامعه اطلاعاتي، باعث تغيير روند کنوني مديريت شهرها مي‏شود. در جامعه اطلاعاتي، شهرها با توجه به عمق وظايف و پيچيدگي روابط اقتصادي، فرهنگي، اجتماعي و سياسي عصر تعاملي حاضر از اهميتي دوچنان برخوردارند. در حوزه شهري، شهرها و شهرداري‏هاي الکترونيکي يکي پس از ديگري در حال ظهور هستند و نوع ارائه خدمات شهري در حال دگرگوني و تغيير است. در جدول 3 تفاوت شهرهاي فعلي با شهرهاي الکترونيکي و ويژگي‏هاي هريک تشريح شده‏اند.

ويژگيهاي فضاهاي شهري و فضاهاي الکترونيکي
] هيون کيم،1384، ص 27 [

فضاهاي شهري٭ فضاي الکترونيکي شهري
چيرگي بر قيود زماني با کمينه کردن قيود مکاني چيرگي بر قيود مکاني با کمينه کردن قيود زماني
قلمرو شبکه
ثبات جنبش يا جريان
محصور غير محصور
مادي غير مادي
قابل رؤيت غيرقابل رؤيت
ملموس غير ملموس
واقعي مجازي (آبستره)
فضاي اقليدسي يا اجتماعي فضاي منطقي
٭ مبتني بر ساختمان‏ها، خيابان‏ها، جاده‏ها و فضاي کالبدي شهرها

شهرهاي الکترونيکي نرم ‏افزار، سخت‏افزار و پي‏بستر مورد نياز را براي دسترسي شهروندان در تمامي اوقات شبانه‏روز به خدمات دولتي و بخش خصوصي بر روي شبکه وب فراهم مي‏آورند. به عنوان مثال ادارات شهر الکترونيکي با شعار شهروند محوري بخش بزرگي از خدمات خود را در منزل شهروندان ارائه مي‏کنند. اين اقدام علاوه بر اينکه باعث کاهش رفت و آمدهاي شهري مي‏شود، زمينه ارائه خدمات مطلوب، سريع و کم هزينه را از هر مکان و در هر زمان بوجود مي‏آورد. در شهرهاي الکترونيکي به صورت تعاملي مديران مي‏توانند به راحتي از پيشنهادات و نظرات شهروندان مطلع شده و در تصميم‏سازي‏هاي مديريتي و اداره شهر از آنها استفاده کنند. ايجاد شهر الکترونيک تأثيرات بسياري را در زمينه‏هاي اقتصادي، اجتماعي، فرهنگي و سياسي براي اداره شهر و شهروندان به دنبال خواهد داشت.

در زمينه توسعه تجارت الکترونيکي، بانکداري الکترونيکي، گسترش استفاده از کارت‏هاي اعتباري، کاهش بروکراسي و روند اداري مبتني بر کاغذ، کاهش هزينه ارائه خدمات، ايجاد زمينه براي سرمايه‏گذاري داخلي و خارجي و ارتباط تجاري شهر با ساير نقاط جهان، بخشي از تأثيرات آن خواهد بود. خدمات برخط به شهروندان و مسافرين در هرجا و هر وقت، افزايش رضايتمندي شهروندان در دسترسي به خدمات دولتي و بخش خصوصي، امکان تشکيل گروه‏هاي اجتماعي برخط، رأي‏گيري برخط، امکان توزيع عادلانه امکانات به صورت يکسان در ميان شهروندان و ايجاد زمينه براي استفاده از نظرات شهروندان در مديريت شهر از جمله اثرات اجتماعي ايجاد و توسعه شهرهاي الکترونيک خواهد بود. در زمينه‏ هاي فرهنگي نيز آموزش مجازي شهروندان در موضوعات عمومي و اختصاصي، امکان انتشار رسانه‏هاي ديجيتالي براي شهروندان، استفاده از کتابخانه‏هاي ديجيتالي شهر و ساير نقاط کشور و جهان، انتشار اخبار و اطلاعاتبه هنگام در مورد شهر و ده‏ها مورد ديگر نام برد. در زمينه اجتماعي و سياسي معرفي شهر در جهان و امکان بيشتر ارتباطات بين‏المللي در جامعه اطلاعاتي، بالا بردن وجهه سياسي شهر و شهروندان برخي از تأثيرات مهم شهر الکترونيک خواهد بود.

فهرست مطالب
‏ 5
بيان مسأله 6
پيشينه تحقيق 8
اهميت و ضرورت انجام تحقيق 11
2-1- مقدمه 14
2-2- مديريت شهري 14
2-2-1- مفهوم مديريت شهري 15
2-2-2- وظايف مديريت شهري 20
2-3- ساختار مديريت شهري در ايران 23
2-3-1- سطح کلان مديريت شهري در ايران 23
2-3-2- سطح منطقه‏اي مديريت شهري 26
2-3-3- سطح محلي مديريت شهري 27
2-4- جامعه اطلاعاتي 28
2-5- دولت الکترونيک 31
2-5-1- تعريف دولت الکترونيک 31
2-5-2- سازمان الکترونيکي و دولت الکترونيکي 33
2-5-3- اهداف دولت الکترونيک 34
2-5-4- ارکان دولت الکترونيک 36
2-5-6- کسب و کار الکترونيک 41
2-6- شهر الکترونيک 43
2-6-1- مفهوم شهر الکترونيک 43
2-6-2- زندگي الکترونيک 44
2-6-3- شهروند الکترونيک 45
2-6-4- شهرداري الكترونيكي 47
2-6-5- مدل تعاملي شهر، شهروند، دولت و شهرداري الکترونيک 47
2-7- شاخصهاي ارزيابي شهر الکترونيک (آمادگي الکترونيکي) 48
2-8- زيرساخت الكترونيك 57
2-9- شهر الکترونيک در خدمت مديريت شهري 60
2-9-1- سرويس رديابي با GPS 66
2-9-2- سيستم اطلاعات جغرافيايي 67
2-9-3- سيستم حمل و نقل هوشمند 69
2-9-4- سيستم‏هاي پرداخت الکترونيکي 71
2-10- وضعيت ايران در مقايسه با شاخص‏هاي بين‏المللي 72
2-11- بررسي برترين شهرهاي الکترونيک دنيا 74
2-12- شهرهاي الکترونيک در ايران 79
2-13- وضعيت شهر الکترونيک در شهر همدان 81
2-14- نتيجه‌گيري و تحليل 85
2-14-1- تحليل وضعيت مديريت شهري 85
2-14-2- تحليل وضعيت شهر الکترونيک 87
2-15- مدل تحليل: تعامل بين کنشگران اصلي مديريت شهر در شهر الکترونيک 89

منابع 92

فهرست اشکال
شکل 1: سطوح مديريت شهري در ايران 23
شکل 2: ساختار مديريت شهري در ايران 28
شکل 3: مدل مفهومي دولت الکترونيک 33
شکل 4: مدل مفهومي كسب و كار الكترونيكي 43
شکل 5: زندگي الكترونيكي و بسترهاي مورد نياز براي ايجاد آن 45
شکل 6: شهروند الكترونيكي 46
شکل 7: نمودار ارتباطات بين دولت، شهر، شهرداري الكترونيكي با شهروند الكترونيك 48
شکل 8: مدل مفهومي ارتباطي زيرساخت الكترونيك با ساير اجزاي شهر 58
شکل 9: مدل مفهومي ارتباط زيرساخت، خدمات و شهر الكترونيكي 59
شکل 10: بسترهاي مهم زيرساخت الكترونيك 59
شکل 11: نمايي از پورتال شهر الکترونيک کيش 79
شکل 12: نمايي از پورتال شهر الکترونيک مشهد 80
شکل 13: نمايي از پورتال شهر الکترونيک همدان 82
شکل 14: تعامل بين کنشگران اصلي مديريت شهر در شهر الکترونيک 89
شکل 15: مدل تحقيق 91