عوامل پیدایش و تشدید سکونتگاه های غیررسمی و ارائه راهکارهای ساماندهی و توانمندسازی آنها

برنامه توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه های غیررسمی عبارت است از مجموعه اقداماتی که به منظور ساماندهی فضایی بافت های غیر رسمی انجام می شود و شامل یک فرایند از پایین به بالا است نه یک نقطه پایینی و مشارکت همه اقشار محروم و فقیر جامعه درباره سرنوشت خود است و راهبرد اصلی این اعتقاد به مردم می باشد و اعتقاد به این مسائل می-تواند به بهترین شکل ممکن به دست مردمی که با آن بطور روزانه زندگی می کنند

و به عبارتی گروه های ذینفع حل شود.ارتقاء سطح آگاهی های اجتماعی ساکنین، ارتقاء امنیتی ساکنین، ارتقاء مشارکت مردمی در تامین خدمات زیر بنایی و اجتماعی، ارتقاء توانمندی های اقتصادی ساکنین، ظرفیت سازی در مدیریت شهری برای نظارت و کنترل و تحویل پروژه، توجه به اولویت های اهل محل در تعریف و ارائه پروژه ها، هماهنگی با دستگاه های مدیریت شهری در بخش های مختلف، مدیریت بین بخشی طرح و تهیه آن با همکاری مدیریت محلی در کل فرایند، داشتن نگاه اجتماعی و توجه به گروه های اجتماعی آسیب پذیر (کودکان – زنان- معلولان )، تقاضا مدار بودن به جای عرضه محوری طرح، برنامه گرایی به جای پروژه محوری و .... را می توان از جمله ویژگی های رویکرد توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاه های غیر رسمی برشمرد.

فهرست مطالب
مقدمه

2-1: مفاهیم و واژگان تحقیق 19
2-1-1: ساماندهي 19
2-1-2: مسكن 19
2-1-3: سكونتگاه غيررسمي 19
2-1-4: اسکان غیر رسمی 20
2-1-5: حاشیه نشینی 21
2-2: شهرنشینی و اسکان غیررسمی در کشورهای شمالی 24
2-3: حاشیه نشینی در جهان 27
2-4: شهرنشینی و اسکان غیررسمی در کشورهای جنوب 27
2-5: شهرنشینی و اسکان غیررسمی در ایران 31
2-5-1: تاریخچه حاشیهنشینی در ایران 35
2-6: اصول نظري تبيين پديدهي حاشيهنشيني 37
2-6-1: سطح كلان 38
2-6-2: سطح مياني 39
2-6-3: سطح خرد 40
2-7: علل بروز حاشیهنشینی 43
2-7-1: بحرانهای حاصل از حاشیهنشینی در کلان شهرها 43
2-8: اسکان غیررسمی در ایران 44
2-8-1: انواع سکونتگاههای غیررسمی در ایران 44
2-8-2: مهمترین و عمده ترین علل پیدایش و گسترش اسکان غیر رسمی در ایران 45
2-9: ویژگیهای سکونتگاههای غیررسمی 49
2-10: ساماندهی و ارتقاء بخشی سکونتگاههای غیررسمی 52
2-11: راهکارها و سیاستهای تکاملی ساماندهی اسکان غیر رسمی در ایران و جهان 58
2-11-1: سیاست نادیدهانگاری یا بی تفاوتی 58
2-11-2: تحول در نظام اقتصادی – اجتماعی و ساختار جامعه 59
2-11-3: سیاست تخریب و پراکنش 60
2-11-4: ساخت مسکن اجتماعی یا مسکن متعارف 61
2-11-5: ارائه زمین و خدمات 61
2-11-6: آزادسازی و تثبیت اقتصادی 62
2-11-7: سیاست توانمندسازی 63
2-11-8: ارتقای محیطی 65
2-12: راهحلهای متداول در ایران نسبت به موضوع اسکان غیر رسمی 65
2-13: مشکلات برنامهریزي سکونتگاههاي غیررسمی در ایران 67
2-13-1: مشکلات نظام تصمیمگیري 67
2-13-2: عدم وجود دیدگاه فضایی در برخورد با این نواحی 67
2-14: مولفه های اجتماعی،اقتصادی،کالبدی ومدیریتی اسکان غیررسمی 68
2-15: عوامل تاثیر گذار در تشدید اسکان غیر رسمی 69
2-15-1:طرحهای شهری 69
2-15-2 قوانین زمین شهری 69
2-15-3: شهرهای جدید 70
2-16: برنامه توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیررسمی 71
2-17: نقش و اهداف ستاد ملی توانمندسازی و ساماندهی سکونتگاههای غیر رسمی 72
2-17-1: عمدهترین دستاوردهای ملی 74
2-17-2: مشکلات فرارو 75
2-17-3: امکانات و فرصتهای پیشرو 76
2-18: ضرورت ظرفیتسازی برای ارتقای توانمندی اجتماع محلی و ارتقاءبخشی سکونتگاههای غیررسمی 77
2-18-1: مفهوم ظرفیتسازی 78
2-19: بررسي تاثير سكونتگاههاي غير رسمي بر امنيت اجتماعي 82
2-20: پیامدهاي سکونتگاههاي غیررسمی بر اقتصاد شهر (تشدید نابرابريهاي موجود) 83
2-21: اسکان غیررسمی و مدیریت شهری 83
2-22: راهکارهای ساماندهی فضای شهری 85
2-23: مهاجرت و اسكان غيررسمي 92
2-24: رابطه بين مهاجرت، بيكاري و اسكان غيررسمي 93
2-25: تجمیع زمین 95
2-26: فرآیند تجمیع زمین 97
2-27: تجمیع زمین در ایران 99
2-27-1: تجمیع در مقیاس خرد (چند پلاک) 99
2-27-2: تجمیع متوسط (تجمیع چند بخش از بلوک و یا دو بلوک) 100
2-27-3: تجمیع کلان (در مقیاس بیش از دو سه بلوک) 100
2-28: تجمیع زمین و بافتهای فرسوده شهری 103
2-29: جمعبندی از روش تجمیع زمین 104
2-30: طرحهاي تجميع 106
2-31: پيشينه و سابقه كابرد روش سازماندهي مجدد زمين در كشور ژاپن 108
2-32: مهمترين مزاياي كاربرد روش سازماندهي مجدد زمين 112
2-33: فوايد طرح سازماندهي مجدد زمين براي هر دو گروه مالكان و دولت 115
2-34: انتقادهاي بيان شده در مورد طرح سازماندهي مجدد زمين 117
2-35: مزایاي روش یکپارچهسازي (سازماندهی مجدد زمین) 118
2-36: روش تنظیم مجدد زمین در قالب یک مشارکت دو طرفه بین دولت و مردم 121
2-37: معرفي یک پروژه تعديل و تنظيم دوباره قطعات زمين 122
2-37-1: اصول پروژه 129
2-37-2: مشاركت شهروندان 133
2-37-3: سازماندهي و مديريت 134
2-37-4: مزاياي این پروژه 134
2-37-5: شروط لازم جهت اجراي پروژه تنظيم دوباره قطعات زمين 136
2-37-6: فرآيند انجام پروژه 139
2-38: نتيجه گيري 143

فهرست جداول
جدول ‏2 1: تحولات جمعیت شهری و روستایی ایران طی دو دهه گذشته 25
جدول ‏2 2 :بررسی علل پیدایش، سطح علتیابی ، نگرش و نحوه برخورد دیدگاهها با اسکان غیررسمی 41
جدول ‏2 3 : نگاهی گذرا به چارچوبهای نظری مرتبط با مسکن شهری 42
جدول ‏2 4 : بررسی تحولات عملکردی دولتها در رابطه با کمبود مسکن و اسکان غیررسمی 61
جدول ‏2 5 :بررسی وضعیت برنامه ریزی بخش مسکن در برنامههای عمرانی قبل از انقلاب 62
جدول ‏2 6 : بررسی وضعیت برنامه ریزی بخش مسکن در برنامههای عمرانی بعد از انقلاب 63
جدول ‏2 7 : راهكارهاي ايجاد بستر مناسب در جهت انگيزش مشاركت ساكنان مناطق اسكان غيررسمي 65
جدول ‏2 8 : مزایا و معایب روشهاي مداخله در ایران 85
جدول ‏2 9 : ارزشيابي زمين و توزيع مجدد بر اساس ارزش مربوطه 94
جدول ‏2 10 : گزينه هاي مختلف براي دريافت زمين 94
فهرست اشکال
نمودار ‏2 1 : الگوي نظري جهت تبيين حاشيه نشيني و اسكان غيررسمي 31
نمودار ‏2 2 : موارد استفاده از روش تجمیع زمین در طرحهای شهرسازی 66

فهرست اشکال
تصویر ‏2 3 : فرآیند تجمیع زمین 68
تصویر ‏2 4 : نمونهای از طرحهای بازسازی بافتهای فرسوده ـ شهر مشهد. 70
تصویر ‏2 5 : تبديل بافت قديمي و ارگانيك به ساختار منظم و مبتني بر خطوط راه آهن از طريق اجراي طرحهاي بازتنظيم زمين در يكي از شهرهاي ژاپن 74
تصویر ‏2 6 : مكانيزم تكنيك بازتنظيم زمين 75
تصویر ‏2 7 : تعديل و تنظيم قطعات زمين با كاربرد طرح سازمان دهي مجدد زمين در ژاپن 78
تصویر ‏2 8 : ايده اصلي روش سازماندهي مجدد زمين، تغيير قطعه بندي زمين است 80
تصویر ‏2 9 : تعديل و تنظيم قطعات زمين بعد از اجراي طرح سازماندهي مجدد زمين به ترتيب در طرح راما چهار و طرح مانانگ كازيلا در شهر بانكوك 81
تصویر ‏2 10 : اصلاح قطعات زمين و افزايش تسهيلات عمومي از نكات مثبت اجراي طرح سازماندهي مجدد زمين است 82
تصویر ‏2 11 : اجراي طرح سازماندهي مجدد زمين، در اكثر موارد با افزايش تراكم همراه خواهد بود. 82
تصویر ‏2 12 : قطعه بندي پلاکهاي مسکونی قبل و بعد از یکپارچه سازي اراضی 83
تصویر ‏2 13 : مکانیزم احیاي زمین براساس سیاست تنظیم مجدد زمین 86
تصویر ‏2 14 : نمونه هايي از پروژه هاي تعديل و تنظيم دوباره قطعات زمين در بانكوك 88
تصویر ‏2 15 : نمونه اي از پروژه هاي تعديل و تنظيم دوباره قطعات زمين درتايوان 89
تصویر ‏2 16 : نمونه اي از پروژه هاي تعديل و تنظيم دوباره قطعات زمين در بانكوك 90
تصویر ‏2 17 : معرفي اجزاي پروژه تعديل و تنظيم دوباره قطعات زمين 91