سابقه و کیفیت تکوین مدیریت و بررسی نظریه های متقدم و متاخر مدیریت اسلامی

در زمینه ی مدیرت ورهبری اسلامی نیز مطالب فراوانی در منابع غنی اسلامی اعم از قرآن کریم، نهج البلاغه و احادیث وارده از رسول اکرم (ص) وجود دارد. بنابراین ضروری است با وجود اهمّیت و ضرورت بحث مدیریت، محقّقان، این شاخه از علوم انسانی را از دیدگاه دین مبین اسلام بررسی کرده و آن را در قالب الگو و مدلی جامع برای استفاده ی همه ی انسان ها در بیاورند. رهبری و مدیریت در اسلام مترادف است با ارشاد و رشد یاهدایت و رشد. قدرت رهبری همان قدرت بر هدایت و ارشاد است و قدرت مدیریت همان است که در فقه اسلامی رشد نامیده شده است (مطهری، 1364، 209).

مدیریت سابقه ای طولانی و تاریخچه ای کوتاه دارد. منظور از تاریخچه مدیریت، مدّت زمانی است که مدیریت به عنوان یک علم مطرح شده است. که آغاز آن به اوایل قرن بیستم بر می گردد. ولی سابقه مدیریت به قبل از قرن بیستم بر می گردد؛ یعنی زمانی که مدیریت به طور کلی مطرح شده است.

برخی از پژوهشگران، سابقه مدیریت را به آغاز پیدایش انسان نسبت می دهند و معتقدند که هنر مدیریت، با شکل گیری نهاد خانواده مطرح شده است. برخی نیز سابقه آن را به دوران 5000 سال قبل از میلاد مسیح نسبت می دهند. زمانی که در جامعه سومری، روحانیون از مردم مالیات می گرفتند و اراضی وسیعی را اداره می کردند و اولین آثار مکتوب در مورد محاسبات دفتر داری و کنترل در مدیریت در پرستش گاه های سومری بدست آمده است (نطقی، 1355 ،15- 14).

برخی دیگر از زمینه های تاریخی مدیریت را می توان در موارد زیر بررسی کرد: نقش مدیریت در بنای اهرام ثلاثه مصر، شیوه کنترل و ارتباطات درامپراطوری روم باستان و مدیریت مبتنی بر دموکراسی در یونان قدیم و مدیریت ایران باستان در زمان کوروش هخامنشی که علاوه بر رعایت اصول بوروکراسی بر روابط انسانی نیز تاکید داشته اند، چارچوب قانونی تجارت در شهر و نیز ایتالیا در قرن چهاردهم و مدیریت ساخت دیوار چین که مراحل برنامه ریزی، سازماندهی و کنترل فعالیت را ایجاب می نموده است.

منظور از تاریخچه مدیریت، سیر مدیریت است که از اواخر قرن نوزدهم و اوایل قرن بیستم آغاز می شود و تا این زمان ادامه دارد. در این دوران بود که رشد سریع جمعیت موجب تحول عظیمی در بخش صنایع و تولید انبوه شد. و نظریات متعددی در این دوران در حوزه مدیریت ارائه شده است. که به چند تن از این نظریه پردازان و رویکردشان درمدیریت اشاره می شود.

فهرست مطالب
1-2- اندیشمندان مدیریت اسلامی 8
2-2- منابع‌ تحقیق‌ در مدیریت‌ اسلامی‌. .8
3-2- تعاریف مدیریت 8
4-2- مهمترین اهداف مدیریت عبارتنداز: 9
5-2- مفاهیم مدیریت ورهبری اسلامی 10
6-2- اهداف مدیریت اسلامی 10
7-2- جایگاه نهج البلاغه 11
8-2- معرفی مالک اشتر 13
1-8-2- گوشه ای از زندگی مالک 13
2-8-2- معرفی مالک اشتر در کلام امیرالمؤمنین (ع).14
9-2- سابقه و کیفیت تکوین مدیریت 16
1- 9-2- چارلز باباژ 17
2-9-2- نظریه اصول گرایان (وظیفه گرایان ) 17
3-9-2- نظریه بوروکراسی وبر 17
4-9-2- نهضت روابط انسانی 18
5-9-2- نظریه تقویت رفتار 19
6-9-2- نظریه برابری 19
7-9-2- نظریه انتظار 19
8-9-2- تئوری مسیر – هدف 19
9-9-2- الگوی رهبری مشارکتی 20
10-9-2- مدل منطقی وعقلایی در تصميم گيري 20
11-9-2- نظریه عقلانی محدود و رضایتمندی 21
12-9-2- ویژگی های کمال مدیریت 22
13-9-2- نظریه سیستمی 22
1-2- نظریه پردازان مدیریت اسلامی 23
1- 1-2- نظریه های متقدم مدیریت اسلامی 24
- ندیشه غزالی طوسی 24
- اندیشه ابن خلدون 25
- ابونصر فارابی(339-259 ه.ق) 27
- ابن جماعه (733- 639 ه.ق) 28
- ابن تیمیه 29
- امام فخر رازی( 606- 536 ه.ق) 30
- ابویوسف 31
- ابن مقفع 32
- -جاحظ 33
- باقلانی مالکی ( متوفی 403 ه.ق ) 34
- ابوالحسن‌ ماوردی‌ 35
- ابوعلی سینا 36
- ابن قتیبه 38
- ابن طاهر بغدادی 38
2-1-2- نظریه های متأخر مدیریت اسلامی 39
- -نظریه رشد شهید علامه مطهری 39
- رویکرد نظری اصول گرایی 40
- رویکرد نظری اخلاق و ویژگی های مدیران اسلامی 42
- رویکرد وظایف مدیران مسلمان 43
- رویکرد تأثیر ارزش های اسلامی بر مدیریت 44

منابع