تحلیل دلایل سرقت و ارائه راهکارهای پیشگیری

فقه،حقوق،الهیات
دانلود پایان نامه كارشناسی ارشد رشته حقوق گرایش جزا و جرم شناسی تحلیل دلایل سرقت و ارائه راهکارهای پیشگیری چكیده سرقت یكی از جرایم شاخص در هر جامعه ای بوده و با توجه به لطمه زدن به اموال و شیوه های همراه با خشونت آن همیشه ناامنی را در پی داشته و برای كاستن این گونه جرایم می طلبد علل و انگیزه آن مشخص گردد. هدف كلی پژوهش شناسایی عوامل و انگیزه موثر بر سرقت در شهر مشهد می باشد، این پژوهش از نوع كاربردی و به منظور گردآوری داده ها از پرسشنامه استفاده شده و همچنین به تعدادی از پرونده های مرتكبین این جرم مراجعه گردیده است. در این پژوهش با بررسی وضعیت های مختلف افرادی كه مرتكب جرم سرقت شده اند این نتیجه حاصل می شود كه گزینش ارتكاب بزه سرقت از سوی هر یك از این افراد پی آمد شرایط گوناگون فردی و اجتماعی است كه ممكن است هر فردی را به این نتیجه نامیمون برساند. و عمدترین انگیزه در ارتكاب جرم سرقت، كسب مال است. اصولاً انگیزه در ارتكاب جرم سرقت موثر نبوده ولی در تحمل كیفر و تعیین نوع و میزان مجازات موثر می باشد. البته تاثیر انگیزه را در جرمی مانند سرقت كه هم دارای مجازات حدی و هم دارای مجازات های تعزیری است باید به دو گروه تقسیم كرد و میان این دو گروه تفكیك قایل شد. مراحل تحقیق این موضوع را روشن می كند كه بین متغیر هایی مانند محیط اجتماعی نامناسب، وضعیت بد خانوادگی، فقر مادی، دچار شدن به سوء مصرف مواد مخدر، بیكاری با ارتكاب جرم سرقت رابطه معناداری وجود دارد. هر چند ممكن است این رابطه شدت و ضعف داشته ولی اتصال زنجیروار بیشتر این موارد به هم كاملاً رویت می شود و به سختی می توان بیان كرد كه كدام یك از این عوامل و شرایط زمینه ساز اصلی ارتكاب بزه سرقت از سوی سارقین است ولی بی شك برخی از آنها نقش پررنگ تری در این دایره علل بازی می كنند. آنچه ضروری به نظر می رسد توسل به راهكارهای پیشگیرانه به ویژه پیشگیری اجتماعی و وضعی جهت كاستن از آمار بالای این جرم می باشد. واژگان كلیدی: سرقت انگیزه پیشگیری علل ارتكاب مقدمه در تبیین علل و انگیزه سرقت نظرگاههای متفاوتی طرح شده است و این نشان دهنده عوامل متعدد در وقوع سرقت می باشد. باید دید كه سرقت از چه عوامل و علل اجتماعی و اقتصادی و یا حالات هیجانی كه آنها نیز ممكن است زائیده شرایط اقتصادی و اجتماعی باشند ناشی می گردد و یا بر اثر شرائط خاصی پدید می آیند یا بر اثر تكرار، تثبیت شده اند سرقت یك نوع رفتار خاص نیست بلكه گسترده ای از رفتارهای متعدد است. در بوجود آمدن آن یك علت وجود ندارد، بطور كلی عوامل و انگیزه های مختلفی از جمله خانواده، فقر مادی، فرهنگی و اجتماعی، بیكاری، مهاجرت و غیره در آن تاثیر گذار است پس چندین عامل به هم گره خورده موجب بروز سرقت می شود گاهی عوامل مختلف می توانند نوعی رفتار را باعث شوند و گاهی نیز انواع مختلفی از رفتارها می توانند از عوامل مشابهی ناشی گردند. این تحقیق كه جهت بررسی علل و انگیزه موثر بر سرقت به منظور ارائه راهكارهای مناسب جهت پیشگیری و مبارزه با سرقت در شهر مشهد می باشد سعی دارد عوامل و انگیزه ای كه موجب بروز سرقت در مشهد می گردد را بررسی نماید. الف – بیان مسئله یكی از قدیمی ترین جرایم اموال كه شاید از همان ابتدای پیداش مفهوم مالكیت در میان جوامع بشری به آن مبتلا بوده و معمولاً مجازا ت های سختی برای مرتكبین آن در ادیان و جوامع مختلف پیش بینی شده است جرم سرقت می باشد این جرم به دلیل سهل تر بودن ارتكاب آن ((در مقایسه با جرایمی مثل كلاهبرداری)) و محسوس بودن منفعت حاصل از آن ((در مقایسه با جرایم علیه اشخاص)) بخش اعظم جرایم ارتكابی در كشورهای مختلف را تشكیل می دهد و همین كثرت وقوع توجه خاص حقوقدانان را به آن ایجاب می كند امروزه در اكثر كشورهای جهان جرم سرقت به دلیل تنوع گوناگون آن به انواع مختلفی كه هر یك شرایط خاص و مجازات مخصوص به خود را دارد تقسیم بندی شده است كه در این مـــیان می توان به سرقت ساده، مقرون به آزار و تهدید، سرقت در شب و نظایر آن ها را نام برد. اما در خصوص انتخاب جرم سرقت بعنوان موضوع تحقیق باید بگوییم در درجه اول نبود تحقیقی كامل كه به جنبه های جرم شناسی این جرم بپردازد و هم ایجاد راهی تازه برای محققین، قضات و وكلاء باز نماید تا با برخورد با این جرم از دیدگاه خشك حقوق جزا به یك نگرش جرم شناسانه و نگاه به علل جرم كه در نهایت در تعیین میزان مجازات و دفاع از حقوق مجرمین و بزه دیدگان موثر باشد تغییر دیدگاه دهند و در درجه دوم اهمیت و مرتبه این جرم در جدول جرایم در جامعه به ویژه جامعه آماری مورد نظر تحقیق چه از لحاظ تعداد زیاد مجرمین و چه از نظر بار روانی آن برای جامعه ما را بر آن داشت تا تحقیق را بر این مبنا استوار نماییم. همچنین سرقت از باسابقه ترین جرایم بشری است كه در جامعه های مختلف به شیوه های گوناگون دیده می شود این پدیده در طول زمان دستخوش دگرگونی ها و تغییرات زیادی شده اما تنها چیزی كه از بدو پیدایش و شكل گیری آن تا كنون ثابت مانده، زشتی و مذمت ماهیت آن است با گذشت زمان، شیوه ها و روشهای سرقت نوع اموال و اشیاء مسروقه و وسایل و ابزار مورد استفاده برای ارتكاب آن تغییر یافته است به تعبیر دیگر چون در عصر ما موارد و وسایل گوناگون سرقت و گرایش به آن تغییر یافته، مقابله با آن نیز دشوارتر شده است. (حسینی 1390، 69) فهرست مطالب چكیده ......................................................................................................................... 1 مقدمه .......................................................................................................................... 2 الف – بیان مسئله ..................................................................................................... 2 ب- اهمیت و ضرورت پژوهش ................................................................................... 4 ج- پیشینه و سابقه پژوهش ......................................................................................... 5 د- اهداف پژوهش ..................................................................................................... 5 ه- محدودیتها و مشكلات در راه پژوهش ....................................................................... 5 و- فرضیه های پژوهش ............................................................................................ 6 ز- روش پژوهش .................................................................................................... 7 ح- سازمان پژوهش ................................................................................................. 7 بخش اول:كلیات ، مفاهیم و مبانی نظری پژوهش سرقت فصل اول : تحلیل و بررسی جرم سرقت .............................................................. 9 1-1- تعریف سرقت .................................................................................................... 9 1-1-1- سرقت در لغت ................................................................................................................. 9 1-1-2- سرقت در فقه .............................................................................................................. 10 1-1-3- سرقت در حقوق ............................................................................................................. 12 1-2- تحلیل جرم سرقت ............................................................................................... 12 1-2-1- جایگاه سرقت در میان جرایم .................................................................................................12 1-2-2- عناصر متشكله جرم سرقت ................................................................................................... 14 1-2-2-1- عنصر قانونی .......................................................................................................................... 14 1-2-2-2- عنصر مادی ........................................................................................................................... 15 1-2-2-3- عنصر روانی ........................................................................................................................... 16 1-2-3- انواع سرقت ...................................................................................................................... 17 1-2-3-1- سرقت مستلزم حد به معنی اخص .................................................................................................. 18 1-2-3-2- سرقت های تعزیری .....................................................................................................................18 فصل دوم : انگیزه ارتكاب جرم ...................................................................... 26 2-1- جایگاه انگیزه ................................................................................................... 26 2-1-1- مفهوم و ماهیت انگیزه ...................................................................................................... 26 2-1-2- انگیزه مجرمانه در حقوق كیفری اسلام ..................................................................................27 2-1-3- نگرش اندیشمندان حقوق جزا و مكاتب در خصوص انگیزه ........................................................ 28 2-2- تاثیر انگیزه ....................................................................................................... 29 2-2-1- تاثیر انگیزه در تحقق جرم ....................................................................................................29 2-2-3- تاثیر انگیزه مجرمانه در تحمل كیفر ..................................................................................... 30 2-2-3- تاثیر انگیزه در مسئولیت كیفری .......................................................................................... 32 فصل سوم : جرم شناسی سرقت ..................................................................... 34 3-1- كلیات جرم شناسی ............................................................................................... 34 3-1-1- تعریف جرمشناسی و موضوعات آن ...................................................................................... 34 3-1-2- مفاهیمی در علل سنجی جرایم ...............................................................................................36 3-1-2-1- علت .................................................................................................................................... 36 3-1-2-2- شرط ..................................................................................................................................... 37 3-1-2-3- انگیزه ................................................................................................................................... 37 3-1-2-4- عامل ..................................................................................................................................... 38 3-1-3- مرور برخی از مكاتب و نظریه های جرم شناسی ......................................................................... 39 3-1-3-1- مكتب كلاسیك ............................................................................................................................ 39 3-1-3-2- مكتب اثباتی (تحققی) .................................................................................................................. 40 3-1-3-3- مكتب شیكاگو (نظریه زیست بوم انسانی) ......................................................................................... 40 3-1-3-4- نظریه معاشرت ترجیحی ...............................................................................................................41 3-1-3-5- نظریه یادگیری اجتماعی ............................................................................................................... 41 3-1-3-6- نظریه نابهنجاری (آنومی) ............................................................................................................. 42 3-1-3-7- نظریه فشار ............................................................................................................................... 42 3-1-3-8- نظریات فرهنگی و خرده فرهنگی .................................................................................................... 43 3-1-3-9- نظریه كنترل اجتماعی .................................................................................................................. 43 3-2- بزه دیده شناسی سرقت ........................................................................................ 44 3-2-1- مفهوم بزه دیده .................................................................................................................. 44 3-2-2- سرقت و بزه دیده ............................................................................................................... 44 3-2-2-1 نقش بزه دیده در اجرای حد .......................................................................................................... 44 3-2-2-2- سرقت و نقش بزه دیده .............................................................................................................. 45 3-2-3- جبران خسارت بزه دیده ...................................................................................................... 45 3-2-3-1- شیوه های جبران خسارت ......................................................................................................... 46 3-2-3-2- شیوه های پرداخت غرامت ..........................................................................................................46 فصل چهارم : پیشگیری از جرم ..................................................................... 48 4-1- كلیات و مفاهیم پیشگیری ...................................................................................... 48 4-1-1- تعریف و ماهیت پیشگیری ................................................................................................... 48 4-1-1-1- تعریف لغوی ........................................................................................................................... 48 4-1-1-2- معنای اصطلاحی .......................................................................................................................49 4-1-2- انواع پیشگیری از جرم ........................................................................................................ 50 4-1-2-1- پیشگیری های متداول ................................................................................................................ 51 4-1-2-2- پیشگیری های جدید ................................................................................................................... 52 4-1-3- اهمیت و ضرورت پیشگیری از جرم ......................................................................................55 4-2- پیشگیری از منظرهای مختلف ................................................................................ 55 4-2-1- پیشگیری از منظر قرآن ........................................................................................................55 4-2-2- پیشگیری از منظر قوانین ......................................................................................................58 4-2-3- پیشگیری از منظر لایحه پیشگیری از جرم ................................................................................ 59 بخش دوم:تحلیل و بررسی داده های آماری و ارائه راهكارهای پیشگیرانه فصل اول : وضعیت فردی و خانوادگی ............................................................. 62 1-1- عوامل فردی ...................................................................................................... 62 1-1-1- ساختار جنسی و سن مجرمین ............................................................................................... 62 1-1-2- مشخصات جسمی و سلامت .................................................................................................. 65 1-1-2-1- وضعیت جسمانی ..................................................................................................................... 67 1-1-2-2- وضعیت روانی ....................................................................................................................... 68 1-1-3- میزان تحصیلات ................................................................................................................. 68 1-2- وضعیت خانوادگی ............................................................................................... 69 1-2-1- خانواده اصلی (پدری) ....................................................................................................... 69 1-2-1-1- تعداد نفرات خانواده ................................................................................................................. 71 1-2-1-2- تحصیلات والدین .................................................................................................................... 72 1-2-1-3- كنترل از سوی خانواده ............................................................................................................. 72 1-2-1-4- خصوصیات شخصیتی پدر سارق ................................................................................................. 73 1-2-1-5- وضعیت پدر یا مادر از نظر زنده یا متوفی بودن .............................................................................. 74 1-2-2- خانواده شخصی ...................................................................................................................75 1-2-2-1- تاهل ...................................................................................................................................... 76 1-2-2-2- سرنوشت و تعداد فرزندان .......................................................................................................... 77 1-2-3-3- تحصیلات همسر و ارتباط با اعضاء خانواده .................................................................................... 78 1-2-3- طلاق و علت آن .................................................................................................................... 80 فصل دوم : وضعیت اجتماعی و اقتصادی .......................................................... 83 2-1- وضعیت اجتماعی ............................................................................................... 83 2-1-1- موقعیت و وضعیت محل سكونت ........................................................................................... 83 2-1-2- نقش اعتقادات مذهبی ، دوستان و رسانه ............................................................................... 85 2-1-2-1- مذهب ....................................................................................................................................85 2-1-2-2- دوستان ................................................................................................................................. 87 2-1-2-3- رسانه .................................................................................................................................... 90 2-1-3- تابعیت و مهاجرت ............................................................................................................... 93 2-2- وضعیت اقتصادی .............................................................................................. 96 2-2-1- جرم و شرایط اقتصادی ..................................................................................................... 96 2-2-2- شغل و میزان درآمد .......................................................................................................... 97 2-2-3- وجه حاصل از سرقت ........................................................................................................ 100 فصل سوم: بررسی سرقت در نمونه های آماری ............................................. 102 3-1- بررسی سرقت................................................................................................... 102 3-1-1- سرقت در فرد و خانواده اش .............................................................................................. 102 3-1-1-1- اولین سرقت در فرد سارق ...................................................................................................... 102 3-1-1-2- نوع سابقه سرقت در فرد ......................................................................................................... 104 3-1-1-3- نقشه برای ارتكاب سرقت ........................................................................................................ 104 3-1-1-4- اولین و آخرین سرقت ............................................................................................................. 105 3-1-1-5- چگونگی قرار گرفتن در مسیر سرقت ......................................................................................... 106 3-1-1-6- سابقه سرقت در خانواده سارق ................................................................................................ 107 3-1-2- انتخاب زمان ، مكان ، سوژه ............................................................................................... 107 3-1-2-1- زمان ..................................................................................................................... 108 3-1-2-2- مكان ...................................................................................................................... 109 3-1-2-3- سوژه ..................................................................................................................... 110 3-1-3- انگیزه سرقت .................................................................................................................. 110 3-2- بررسی آماری و تاثیر اعتیاد ، مجازات و زندان بر مجرمین ....................................... 112 3-2-1- بررسی آماری سرقت در جامعه مورد پژوهش ...................................................................... 112 3-2-2- تاثیر اعتیاد بر سرقت ...................................................................................................... 115 3-2-3- تاثیر مجازات و زندان بر سارقین ....................................................................................... 119 3-3- عوامل و افراد موثر در سرقت (از نظر سارقین) ....................................................... 122 فصل چهارم : ارائه راهكارهای پیشگیرانه از سرقت ........................................ 124 4-1- راهكارهای دینی ............................................................................................... 124 4-2- راهكارهای خانوادگی ........................................................................................ 126 4-3- راهكارهای اقتصادی ......................................................................................... 128 4-4- راهكارهای طراحی محیطی ................................................................................. 131 نتیجه گیری ........................................................................................................... 133 پیشنهادات ............................................................................................................. 136 منابع و ماخذ .......................................................................................................... 139 پیوست الف ........................................................................................................... 141 پیوست ب ............................................................................................................. 144 چكیده انگلیسی ......................................................................................................... 145 فهرست جداول جدول شماره 3-1 : جبران خسارت بزه دیده ........................................................................................ 47 جدول شماره 1-2 : ساختار جنسیتی مجرمین در نمونه آماری ................................................................ 63 جدول شماره 1-3 : ساختار جنسیتی مجرمین در پرونده های مورد بررسی در پژوهش ................................... 63 جدول شماره 1-4 : وضعیت سن مجرمین در پروند ه های مورد بررسی ...................................................... 65 جدول شماره 1-5 : وضعیت جسمی مجرمین .......................................................................................... 66 جدول شماره 1-6 : وضعیت تحصیلات مجرمین ....................................................................................... 69 جدول شماره 3-7 : مقایسه جرم سرقت با سایر جرایم علیه اموال و مالكیت در شهر مشهد .............................. 113 جدول شماره 3-8 : مقایسه انواع سرقت های انجام شده در محدوده زمانی پژوهش در شهر مشهد ................... 113 جدول شماره 3-9 : مقایسه انواع سرقت های انجام شده در محدوده زمانی پژوهش در محدوده حرم مطهر رضوی 113 جدول شماره 3-10 : مقایسه جرم سرقت با جرم اعتیاد و استعمال مواد در شهر مشهد ................................. 114 جدول شماره 3-11 : نوع سرقت های انجام شده در پرونده های مورد بررسی در شهر مشهد ........................ 114 جدول شماره 3-12 : سایر آمار حاصله از پرونده های مورد بررسی .......................................................... 115 فهرست نمودارها نمودار شماره 1-1 : عنصر مادی سرقت حدی ......................................................................................... 16 نمودار شماره 1-2 : وضعیت سنی مجرمین ............................................................................................ 64 نمودار شماره 1-3 : وضعیت جسمی مجرمین ......................................................................................... 66 نمودار شماره 1-4 : وضعیت جسمی و سلامت مجرمین ............................................................................. 68 نمودار شماره 1-5 : وضعیت تحصیلات مجرمین ...................................................................................... 69 نمودار شماره 1-6 : تعداد نفرات خانواده اصلی غیر والدین ..................................................................... 71 نمودار شماره 1-7 : تحصیلات والدین سارقین ..................................................................................... 72 نمودار شماره 1-8 : وضعیت كنترل از سوی پدر و خانواده سارقین ............................................................ 73 نمودار شماره 1-9 : خصوصیات پدر سارقین ......................................................................................... 74 نمودار شماره 1-10 : وضعیت پدر یا مادر از نظر زنده یا متوفی بودن ......................................................... 75 نمودار شماره 1-11 : وضعیت سرپرستی در خصوص افرادی كه والدین آنها فوت نموده اند ............................ 75 نمودار شماره 1-12 : وضعیت تاهل در نمونه آماری ................................................................................ 77 نمودار شماره 1-13 : تعداد فرزندان در خانواده شخصی ............................................................................ 77 نمودار شماره 1-14 : تاثیر وضعیت سارقین در سرنوشت فرزندانشان از نظر خود سارقین ............................... 78 نمودار شماره 1-15 : میزان تحصیلات همسر مجرمین سرقت ..................................................................... 79 نمودار شماره 1-16 : میزان ارتباط با اعضاء خانواده ............................................................................... 79 نمودار شماره 1-17 : میزان وضعیت طلاق در خانواده اصلی .................................................................... 81 نمودار شماره 1-18 : وضعیت طلاق در خانواده شخصی .......................................................................... 81 نمودار شماره 1-19 : علل طلاق در خانواده شخصی ............................................................................... 82 نمودار شماره 2-20 : موقعیت منزل از نظر محل قرار گرفتن ................................................................... 84 نمودار شماره 2-21 : وضعیت محل سكونت .......................................................................................... 85 نمودار شماره 2-22 : وضعیت اعتقادی و میزان مصرف مشروب در سارقین ............................................. 87 نمودار شماره 2-23 : وضعت ایمانی دوستان .......................................................................................... 88 نمودار شماره 2-24 : حساسیت و كنترل دوستان از سوی پدر .................................................................... 89 نمودار شماره 2-25 : وضعیت چگونگی گذراندن بیشترین وقت توسط سارقین ............................................ 89 نمودار شماره 2-26 : وضعیت نوع علاقه به فیلم ها ................................................................................ 91 نمودار شماره 2-27 : تاثیر فیلم بر ارتكاب جرم سرقت .......................................................................... 92 نمودار شماره 2-28 : وضعیت تابعیت مجرمین .................................................................................... 94 نمودار شماره 2-29 : وضعیت مهاجرت .............................................................................................. 96 نمودار شماره 2-30 : شغل پدر سارق ................................................................................................. 98 نمودار شماره 2-31 : شغل سارق ..................................................................................................... 99 نمودار شماره 2-32 : درآمد سارق و پدرش ...................................................................................... 100 نمودار شماره 2-33 : چگونگی صرف وجه حاصل از سرقت ................................................................. 101 نمودار شماره 3-34 : اولین سرقت در فرد سارق ................................................................................. 103 نمودار شماره 3-35 : نوع سابقه سرقت در نمونه آماری .................................................................... 104 نمودار شماره 3-36 : اولین و آخرین سرقت ..................................................................................... 105 نمودار شماره 3-37 : چگونگی قرار گرفتن در مسیر سرقت ................................................................. 106 نمودار شماره 3-38 : وضعیت سابقه سرقت در اطرافیان سارق ............................................................. 107 نمودار شماره 3-39 : زمان سرقت از نظر روز یا شب بودن ................................................................. 108 نمودار شماره 3-40 : زمان سرقت در ساعات مختلف شبانه روز .......................................................... 109 نمودار شماره 3-41 : وضعیت وحل و موقعیت سرقت ........................................................................ 110 نمودار شماره 3-42 : انگیزه سرقت ................................................................................................ 112 نمودار شماره 3-43 :مقایسه درصد جرم سرقت با سایر جرایم علیه اموال و مالكیت در سه ماه نخست سال 92 در شهرمشهد ....... 113 نمودار شماره 3-44 : نوع مواد مخدر مصرفی از سوی سارقین ............................................................... 117 نمودار شماره 3-45 : موجبات ارتكاب جرم بواسطه اعتیاد ...................................................................... 119 نمودار شماره 3-46 : رابطه فرد با مواد مخدر ................................................................................... 119 نمودار شماره 3-47 : تاثیر مجازات در اصلاح (از نگاه سارقین) ............................................................ 121 نمودار شماره 3-48 : تاثیر زندان بر مجرمین .................................................................................... 121 نمودار شماره 3-49 : افراد مقصر در ارتكاب سرقت (از نظر سارقین) .................................................... 122 نمودار شماره 3-50 : عوامل موثر در ارتكاب جرم سرقت (از نظر سارقین) ............................................. 123