جایگاه بیماریهای صعب العلاج در عیوب فسخ نکاح و عیوب مجوز فسخ نکاح و بررسی آرای فقهای شیعه و سنی

این پایان نامه در مورد فسخ نکاح و با عنوان تحلیل فقهی و حقوقی فسخ نکاح با موضوعیت بیماریهای جدید و لاعلاج می باشد.فسخ از جمله علت‌های انحلال نکاح می‌باشد که یکی از اسباب قانونی آن عیوب جسمانی موجود در هر یک از زوجین است .

در متون فقهی امامیه، میان عیوب ویژه مردان و زنان تفاوت بسیار است؛ یعنی وجود چهار عیب در مرد موجب فسخ است: جنون، خصاء، جبّ و عنن و عیوبی که در زن موجب فسخ برای مرد می‌گردد؛ عبارت است از: قرن، جذام، برص، افضاء، جنون، اقعاد، کوری و نابینایی از هر دو چشم، تقریباً در تمامی‌متنون فقهی از نهایه شیخ طوسی تا کتاب‌های فقیهان معاصر به همین ترتیب مطلب نقل شده است.

به باور فقهای اهل سنت هر عیبی موجب فسخ نکاح نیست وصرفاً عیوبی موجب فسخ می‌گردد که با اغراض اصلی ازدواج منافات داشته باشد و یا منجر به زیانی شود که برای طرف مقابل قابل تحمل نباشد البته در تعداد این عیوب و شمار آن بین ایشان اختلاف است: ابوحنیفه و ابویوسف هدف ازدواج را حفظ نسل می‌دانند و عیوب ناسازگار با توالد و تناسل همچون عنن، جبّ و خصاء را موجب فسخ نکاح می‌دانند از طرفی مالکیان سیزده عیب را برشمرده اند که موجب فسخ نکاح می‌گردد. مع الوصف جمهور فقهای اهل سنت معتقدند که عیوب موجب فسخ نکاح حصری است و صرفاً تعدادی از عیوب موجب فسخ نکاح می‌گردد.

بررسی مواد قانونی مدنی در باب عیوب مجوز فسخ نکاح به ویژه مواد 1121، 1122 و 1123 بیانگر این مطلب است که مقنن در تهیه و تصویب مقررات مذکور از نظر مشهور فقه شیعه تبعیت کرده و صرفاً عیوب خاصی را مجوز فسخ نکاح برای هر یک از زوجین دانسته است. قانون گذار به اتکای منبع اقتباس قانون و اعتماد به اصراری که فقها در متون فقهی بر ظاهر روایات منقوله دارند، مقرراتی را وضع کرده که ظاهراً با ضروریات اجتماعی و مصالح خانوادگی و عاطفی انسان حاضر سنخیت ندارد خاصه امراض صعب العلاج و مهلکی که جسم و روان انسان را در قرن حاضر مورد تهدید قرار می‌دهد در تقسیم بندی قانون گذار جایگاهی ندارد و با تتبّع در متون فقهی و قانونی نمی‌توان جایگاهی برای آنها یافت؛ از طرفی رویه قضائی نیز از تسرّی عیوب مجوز فسخ نکاح بر مصادیق مشابه و آن دسته از عیوبی که مانع امکان معاشرت و استمتاع در یکی از زوجین است سخت خودداری نموده و سابقه‌ای از اجتهاد قضایی در خصوص موضوع در دسترس نیست.

فهرست مطالب
چکیده: 1
الف) مقدمه: 3
ب) بیان مسئله: 7
ج) اهمیت و ضرورت انجام تحقیق: 9
د) سوالات تحقیق: 9
ه‍) مرور ادبیات وسوابق مربوطه: 9
و) جنبه جدید بودن و نوآوری در تحقیق: 13
ز) فرضیه‌های تحقیق: 13
ح) اهداف مشخص تحقیق: 14
ط) تعریف واژه‌‌ها و اصطلاحات فنی و تخصصی: 14
ی) روش شناسی تحقیق: 14
ک) سامان دهی: 15

فصل اول ـ کلیات (تعاريف، مبانی و مفاهيم) 16
1 ـ 1 ـ فسخ نکاح: 17
1 ـ 1 ـ 1 ـ فسخ از لحاظ لغوی: 17
1 ـ 1 ـ 2 ـ فسخ در معنای اصطلاحی (حقوقی): 17
1 ـ 2 ـ طلاق: 18
1 ـ 3 ـ فرق‌های طلاق با فسخ: 18
1 ـ 4 ـ انواع عیوب موجب حق فسخ نکاح: 21
1 ـ 4 ـ 1 ـ عیوب ویژه مرد: 21
1 ـ 4 ـ 1 ـ 1 ـ خصاء: 21
1 ـ 4 ـ 1 ـ 2 ـ عنن: 21
1 ـ 4 ـ 1 ـ 3 ـ جب: 21
1 ـ 4 ـ 2 ـ عیوب ویژه زن: 22
1 ـ 4 ـ 2 ـ 1 ـ قرن (عفل): 22
1 ـ 4 ـ 2 ـ 2 ـ افضاء: 22
1 ـ 5 ـ اختلال واژینیسموس: 23
1 ـ 6 ـ تأثیر اختلال واژینیسمون در فسخ نکاح: 23
1 ـ 7 ـ بیماری ایدز (HIV): 23
1 ـ 8 ـ بیماری لوپوس: 24
1 ـ 9 ـ بیماری سیفلیس: 24
1 ـ 10 ـ بیماری MS: 24
1 ـ 11 ـ نشوز: 24
1 ـ 12 ـ ناشز: 25
1 ـ 13 ـ ناشزه: 25
1 ـ 14 ـ مفهوم اختلال جنسی و تفکیک آن از انحراف جنسی: 25

فصل دوم ـ فسخ نکاح، بررسی مبانی فقهی و حقوقی آن در بیماریهای جدید 26
2 ـ 1 ـ بررسی جایگاه فقهی موضوع: 27
2 ـ 1 ـ 1 ـ دیدگاه فقه شیعه: 27
2 ـ 1 ـ 2 ـ دیدگاه اهل سنت: 30
2 ـ 2 ـ بررسی جایگاه حقوق موضوع: 30
2 ـ 2 ـ 1 ـ طلاق: 33
2 ـ 2 ـ 2 ـ طلاق به درخواست زوج: 33
2 ـ 2 ـ 3 ـ طلاق به درخواست زوجه: 34
2 ـ 2 ـ 4 ـ تخلف از شرط صفت: 35
2 ـ 2 ـ 5 ـ تدلیس: 37
2 ـ 2 ـ 6 ـ امتناع از نزدیکی با شوهر: 39
2 ـ 2 ـ 7 ـ نشوز: 39
2 ـ 3 ـ عیوب در زنان و مردان: 41
2 ـ 3 ـ 1 ـ اقوال فقها پیرامون فسخ نکاح به سبب عیوب: 43
2 ـ 3 ـ 2 ـ حق فسخ نکاح برای زوجین یا یکی از آن دو: 45
2 ـ 3 ـ 3 ـ نقد اقوال مذاهب پیرامون عیوب مذکور: 47
2 ـ 3 ـ 3 ـ 1 ـ اختلاف فقها بر جذام و برص: 47
2 ـ‌3 ـ 3 ـ 2 ـ اختلاف فقها بر عرج، عمی‌و افضاء: 52
2 ـ‌3 ـ 3 ـ 3 ـ نقد دو قول: 52
2 ـ 4 ـ زمان اعتبار این عیوب: 53
2 ـ‌4 ـ‌ 1 ـ قول اول- دیدگاه قانون مدنی و مذهب امامیه: 54
2 ـ‌4 ـ 1 ـ 1 ـ زمان اعتبار عیوب موجود در مرد: 54
2 ـ 4 ـ 1 ـ‌2 ـ‌ زمان اعتبار عیوب موجود در زن: 55
2 ـ 4 ـ 1 ـ 3 ـ قول دوم- دیدگاه حنفیه: 56
2 ـ 4 ـ 1 ـ 4 ـ قوم سوم- دیدگاه شافعیه و حنابله: 56
2 ـ 4 ـ 1 ـ 5 ـ قول چهارم- دیدگاه مالکیه: 56

فصل سوم ـ ادله‌ی جواز فسخ نکاح در بیماریهای 58
جدید از دیدگاه فقیهان 58
3 ـ 1 ـ حق جنسی، اختلال و انحراف در آن در قوانین موضوعه: 59
3 ـ 2 ـ اختلال و انحرافات جنسی: 60
3 ـ 3 ـ آثار حقوقی اختلالات و انحرافات جنسی در انحلال عقد نکاح: 62
3 ـ 4 ـ بررسی میدانی تأثیر اختلال و انحراف جنسی در فروپاشی خانواده: 62
3 ـ 5 ـ راه‌های سرایت بیماری ایدز: 63
3 ـ 6 ـ تأثیر اختلال واژینیسموس در فسخ نکاح: 77
3 ـ 6 ـ 1 ـ آیا زنان مبتلا به اختلال واژینیسموس را می‌توان ناشزه خواند؟ 79
3 ـ 6 ـ 2 ـ اختلال واژینیسموس و حکم فقهی آن: 80
3 ـ 7 ـ آیا عیوب مجوز فسخ نکاح، محدود و محصور هستند؟ 81
3 ـ 8 ـ بررسی مبانی فقهی حق فسخ، به استناد وجوب عیب: 83
3 ـ 8 ـ 1 ـ تعبد محض: 83
3 ـ 8 ـ 3 ـ قواعد «لاضرر» و «لاحرج»: 87
3 ـ 8 ـ 4 ـ شرط تبانی صحت: 93
3 ـ 8 ـ 5 ـ مهمترین دلایل نفوذ شرط بنایی: 94
3 ـ 8 ـ 6 ـ نقش آفرینی عرف در تشخیص موضوع: 96
3 ـ 9 ـ چالش‌های نوبه دلیل تحولات پزشکی و پیدایش بیماری‌های جدید: 97
3 ـ 9 ـ 1 ـ قابل درمان شدن برخی عیوب: 97
3 ـ ‌9 ـ 2 ـ پیدایش بیماری‌های جدید و امکان تسرّی از عیوب منصوصه: 99
3 – 10 - موافقان دلایل انحصار عیوب 105
3 – 10 - 1 – اصل لزوم نکاح 106
3 – 10 - 3 – شهرت 108
3 – 10 - 4 – حرمت قیاس 108
3 – 10 - 5 – ممنوعیت اجتهاد در برابر نصّ 108
3 – 10 - 6 – نظم عمومی و استحکام خانواده 108
3 – 11 - دلایل مخالفان انحصار عیوب 109
3 ـ 12 ـ خلاصه اقوال: 114

نتیجه‌گیری: 118
پیشنهادات: 124
استفتائات: 128

فهرست منابع و مآخذ: 137