عفو متهمان و محکومان در قانون مجازات اسلامی جدید از منظر فقه و حقوق

هدف از این پایان نامه بررسی ماهیت عفو متهمان و محکومان در قانون مجازات اسلامی جدید از منظر فقه و حقوق می باشد.گر چه در جوامعِ مختلف، متداول ترین واکنش در برابر مجرم، مجازات بوده است، اما این واکنش همیشه اهداف مجازات را که مهمترین آنها اصلاح و تربیت بزهکار بوده است، برآورده نساخته، به همین جهت نهاد عفو نیز از گذشته در کنار مجازات مطرح بوده و افرادی که مرتکب جرم می شدند در مواردی و با شرایطی مورد عفو قرار می گرفتند.

در عصر حاضر نیز با وجود نهادهایی همچون آزادی مشروط و تعلیق مجازات و سایر نهادهای مشابه، نهاد عفو همچنان جایگاه خود را حفظ کرده است. در قوانین قبل از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران، اَقسام عفو و شرایط اِعمال هر یک در قانون مجازات عمومی بیان شده بود؛

ولی در قوانین مصوّب پس از انقلاب اسلامی با توجّه به پذیرفته شدن ولایت مطلقه فقیه در قانون، دگرگونی هایی در قوانین مختلف و از جمله در خصوص عفو عمومی پدید آمد و سئوالاتی را درخصوص مبنای فقهی عفو، مرجع اعطا کننده عفو عمومی و میزان اختیارات این مرجع پدید آورد که در این تحقیق به بررسی این موضوع خواهیم پرداخت که آیا عفو عمومی در حیطه اختیارات رهبری است یا قوه مقنّنه و یا هر دو و حدود اختیارات مرجع معطی عفو به چه میزان است. در نهایت خواهیم گفت که در حقوق موضوعه ایران، عفو اعم از عمومی و خصوصی در اختیار مقام معظم رهبری است؛ لیکن با تفویض بخشی از اختیارات خود به مجلس شورای اسلامی، صلاحیت خود را بدین گونه اعمال می نماید.

فهرست مطالب
بخش اوّل: کلیّات. 1
فصل اوّل: مبانی و مفاهیم عمومی
مبحث اوّل: ماهیّت عفو.
گفتار اوّل: عفو در کتب لغت عربی.
گفتار دوّم: عفو در لغت فارسی
گفتار سوّم: عفو در قرآن کریم.
گفتار چهارم: جایگاه اخلاقی و دینی عفو
گفتار پنجم: عفو در سخن فقهاء.
گفتار ششم: مفهوم و جایگاه حقوقی عفو (عفو در سخن حقوقدانان)
مبحث دوّم: سابقه تاریخی عفو در حقوق ایران.
مبحث سوّم: ارکان عفو
گفتار اوّل: صیغه.
گفتار دوّم: عفو کننده (عافی)
گفتار سوّم: عفو شونده (معفو عنه) .
گفتار چهارم: موضوع عفو.
مبحث چهارم: جایگاه عفو در حقوق اسلامی.
گفتار اوّل: مبانی عفو در حقوق اسلام.
گفتار دوّم: مستندات فقهی جواز عفو در حقوق اسلام.
بند اوّل: آیات.
بند دوّم: روایات
بند سوّم: اجماع
بند چهارم: عقل.

فصل دوّم: عفو عمومی.
مبحث اوّل: مبنا و ماهیّت عفو عمومی
مبحث دوّم: ارکان عفو عمومی
مبحث سوّم: انواع عفو عمومی.
گفتار اوّل: عفو عمومی مطلق
گفتار دوّم: عفو عمومی مقیّد.
گفتار سوّم: عفو عمومی واقعی.
گفتار چهارم: عفو عمومی شخصی
گفتار پنجم: عفو عمومی خاص.
مبحث چهارم: آثار عفو عمومی.
گفتار اوّل: تعقیب
گفتار دوّم: محکومیت کیفری
گفتار سوّم: عفو عمومی و قواعد تکرار جرم
گفتار چهارم: عفو عمومی و قانون آمره.
گفتار پنجم: قلمرو عفو عمومی.
گفتار ششم: تأثیر عفو عمومی بر حقوق اشخاص

فصل سوّم: عفو خصوصی.
مبحث اوّل: مبنای حقوقی عفو خصوصی
مبحث دوّم: عفو خصوصی در حقوق موضوعه ایران
گفتار اوّل: عفو خصوصی در قوانین جزایی قبل از پیروزی انقلاب اسلامی.
گفتار دوّم: عفو خصوصی در قوانین جزایی پس از پیروزی انقلاب اسلامی.
مبحث سوّم: شرایط اعطای عفو خصوصی.
مبحث چهارم: تشریفات اعطای عفو خصوصی.
مبحث پنجم: ویژگی های عفو خصوصی
مبحث ششم: عفو خصوصی و قانون آمره.
مبحث هفتم: مقام اعطا کننده عفو خصوصی.
مبحث هشتم: استفاده کنندگان از عفو خصوصی.
مبحث نهم: آثار عفو خصوصی.
مبحث دهم: قلمرو عفو خصوصی
مبحث یازدهم: عفو خصوصی و حقوق اشخاص ثالث.
مبحث دوازدهم: عفو خصوصی و انتقادات وارده بر آن از سوی علمای حقوق
مبحث سیزدهم: وجه تمایز عفو عمومی از عفو خصوصی.

بخش دوّم: قوه مقنّنه و عفو عمومی.
فصل اوّل: عفو عمومی و مرجع اعطا کننده آن در حقوق موضوعه ایران.
مبحث اوّل: اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها و مرجع وضع قانون در حقوق ایران
گفتار اوّل: مفهوم اصل قانونی بودن جرایم و مجازات-ها.
گفتار دوّم: امکان استدلال به اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها در نظام کیفری ایران
گفتار سوّم: نتیجه اصل قانونی بودن جرایم و مجازات ها برای قوه مقنّنه.
مبحث دوّم: عفو عمومی در قوانین قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران
گفتار اوّل: عفو عمومی در قوانین قبل از پیروزی انقلاب اسلامی ایران.
گفتار دوّم: عفو عمومی در قوانین پس از پیروزی انقلاب اسلامی.
مبحث سوّم: ادلّه عفو محکومان در حقوق موضوعه
گفتار اوّل: قانون اساسی.
بند اوّل: بررسی بند 11 اصل 110 قانون اساسی
الف: جواز یا عدم جواز عفو بدوی توسط رهبری.
ب: شمول یا عدم شمول عفو مذکور در بند 11 اصل 110 قانون اساسی نسبت به عفو عمومی.
بند دوّم: اختیار عفو عمومی با صرفنظر از بند 11 اصل 110 قانون اساسی.
گفتار دوّم: قوانین عادی
مبحث چهارم: مقام اعطا کننده عفو عمومی در حقوق ایران
مبحث پنجم: تشخيص عفو عمومي و خصوصي
مبحث ششم: ماهیّت عفو اعطایی قوه مقنّنه (منع قضا یا رفع اثر از قضا).
گفتار اوّل: عفو عمومی؛ الغاء نصّ قانونی و اباحه فعل (منع قضا)
گفتار دوّم: عفو عمومی؛ نادیده گرفتن جرم، نه اباحه فعل (رفع اثر از قضا)
گفتار سوّم: عفو عمومی به صورت نادیده گرفتن جرم یا اباحه فعل.

فصل دوّم: قلمرو اختیارات ولی امر و قوه مقنّنه در عفو عمومی
مبحث اوّل: قلمرو اختیارات ولی امر در عصر غیبت.
مبحث دوّم: قلمرو اختیارات ولی امر از دیدگاه قانون اساسی.
بند اوّل: قلمرو اختیارات رهبری در قانون اساسی قبل از بازنگری (مصوّب 1358)
بند دوّم: قلمرو اختیارات رهبری در قانون اساسی پس از بازنگری (مصوّب 1368).
مبحث سوّم: قابلیّت تفویض اختیارات از سوی ولی فقیه.

فصل سوّم: حدود اختیارات رهبری و قوه مقنّنه در عفو محکومین
مبحث اوّل: عفو محکومین در حدود
گفتار اوّل: تبیین مفهوم.
گفتار دوّم: جایگاه عفو در حدود.
بند اوّل: انواع حقوق در اسلام
بند دوّم: مقام صالح برای اعطای عفو در اسلام
گفتار سوّم: تأثیر عفو ولی فقیه بر کیفر حد.
مبحث دوّم: تبیین عفو محکومین در قصاص و دیات.
گفتار اوّل: عفو در قصاص و دیات.
بند اوّل: مفهوم قصاص و جایگاه آن.
الف- مفهوم قصاص
ب- ماهیّت قصاص و بررسی اختیارات حاکم و قوه مقنّنه در عفو آن.
بند دوّم: دیه و ماهیّت آن.
الف- مفهوم دیه
ب- ماهیّت دیه و بررسی اختیارات حاکم در عفو آن.
گفتار دوّم: تعزیر جانی پس از عفو صاحب حق و حق خصوصی متضرر از جرم
بند اوّل: حق حاکم اسلامی در تعزیر جانی
بند دوّم: عفو و تعارض اختیارات حاکم و حقوق خصوصی متضرر از جرم.
مبحث سوّم: عفو محکومین در مجازات های تعزیری
گفتار اوّل: مجازات تعزیری و بازدارنده
بند اوّل: تعزیر و انواع آن
الف- مفهوم تعزیر.
ب- انواع تعزیرات.
بند دوّم: مجازات های بازدارنده
گفتار دوّم: اعمال تعزیرات و عفو آنها.

نتیجه گیری

منابع و مآخذ.