کاربرد مدیریت دانش شخصی توسط اعضای هیات علمی دانشگاه‌ بیرجند

روانشناسی،علوم تربیتی واجتماعی
دانلود پایان نامه کارشناسی ارشد علوم تربیتی گرایش برنامه ریزی درسی کاربرد مدیریت دانش شخصی توسط اعضای هیات علمی دانشگاه‌ بیرجند در حوزه فعالیتهای آموزشی و پژوهشی آنان چکیده مدیریت دانش شخصی به عنوان راهبردی مهم در بهبود کمی و کیفی فعالیت های اعضای هیأت علمی و کاربرد مؤثرتر و کارامدتر دانش در محیط های دانشگاهی توجه اندکی از سوی جامعه علمی کشور را به خود جلب کرده است. پژوهش حاضر با هدف تعیین نحوه کاربرد مدیریت دانش شخصی توسط اعضای هیأت علمی دانشگاه بیرجند در حوزه فعالیت های آموزشی و پژوهشی آنان انجام شده است. در این پژوهش، مدیریت دانش به عنوان مجموعه ای از فرایندها شامل شکل گیری، سازماندهی، تبادل و کاربرد تعریف می شود که دانش را برای بهینه سازی و نیل به اهداف و رسالت های دانشگاه مورد استفاده قرار می‏دهد. روش این پژوهش، پیمایشی و جامعه آماری آن اعضای هیأت علمی دانشگاه بیرجند بودند. تعداد نمونه 149 نفر بود که با استفاده از روش تصادفی طبقه ای نسبتی انتخاب و مورد پرسش قرار گرفتند. ابزار جمع آوری داده ها پرسش نامه محقق ساخته بسته پاسخ و باز پاسخی با 77 گویه بوده که ضریب پایایی آن با استفاده از آلفای کرونباخ 92/0 به دست آمده است. نتایج تجزیه و تحلیل داده ها نشان داد که ارتباط بین سابقه کار و دو مؤلفه مدیریت دانش، یعنی سازماندهی و تبادل دانش به لحاظ آماری در سطح 1% معنی دار بود اما در مؤلفه های شکل گیری و کاربرد دانش این ارتباط معنی دار نبود. در تمامی مؤلفه-های مدیریت دانش، اعضای هیأت علمی با مدرک تحصیلی دکتری میانگین نمره بالاتری نسبت به اعضای هیأت علمی کارشناسی ارشد داشتند اما بررسی سطح معنی داری آزمون برای هر یک از مؤلفه ها نشان داد این برتری تنها برای تبادل و انتشار و کل مدیریت دانش در سطح 1% معنی دار بود. هم چنین یافته های پژوهش نشان داد اعضای هیأت علمی که دانشجوی تحصیلات تکمیلی دارند در همه مؤلفه های مدیریت دانش (به جز تجزیه و تحلیل) و کل آن نسبت به گروهی که دانشجوی تحصیلات تکمیلی ندارند از میانگین نمره بالاتری برخوردارند ولی این تفاوت به لحاظ آماری تنها در مؤلفه تبادل و انتشار و کل مدیریت دانش در سطح 1% معنی دار بود. تفاوت در شکل گیری دانش (تولید) و میزان مدیریت دانش نیز در بین اعضای هیأت علمی دانشکده های مختلف در سطح 1% معنی دار بود اما در سایر مؤلفه های مدیریت دانش تفاوت معنی داری به لحاظ آماری بین اعضای هیأت علمی دانشکده های مختلف دانشگاه بیرجند وجود نداشت. هم چنین یافته های پژوهش نشان داد که گر چه اعضای هیأت علمی دانشگاه بیرجند در مؤلفه های شکل گیری و سازماندهی دانش با میانگین نمره بالاتر از 3 در مقیاس لیکرت از وضعیت مناسبی برخوردار بودند ولی در مؤلفه هایی مانند تبادل و انتشار، خصوصاً در روش های گروهی، با میانگین نمره کم تر از 2 عملکرد رضایت بخشی نداشتند. واژگان کلیدی: آموزش عالی اعضای هیأت علمی مدیریت دانش شخصی مقدمه دانش و مدیریت آن همیشه برای توسعه و پیشرفت در طول تاریخ اساسی و ضروری بوده است. این واقعیت به همراه تأثیر متقابل و پیچیده نیروهای اجتماعی، اقتصادی و فناوری اهمیت دانش و مدیریت آن را تحکیم می نماید. از آن جایی که دانش همیشه قدرت است، امروزه هیچ تغییری در خصوص اهمیت دانش ایجاد نشده است اما تغییر در مورد چگونگی مدیریت دانش ناشی از اطلاعات انبوه و سرعت بخشیدن به تولید دانش، حتمی و ضروری است. تغییرات عمیق در دنیای ما نشانگر نیاز به تغییر شکل دانش محور نظام های کنونی در هر بخش و ایجاد فضاها و ساختارهای جدید است. اقتصاد و جامعه دانش محور نو ظهور، دانش را به عنوان پربارترین منبع و یادگیری را به عنوان پربارترین فرایند اقتصادی برجسته می کند. در نتیجه مبنای سرمایه از سرمایه های ملموس سنتی به یک سرمایه نا ملموس مانند نوآوری در کاربرد مؤثر دانش و منابع سرمایه انسانی تبدیل می شود (گورباز ، 2008). اگر چه امروزه دانش به عنوان یک منبع ارزشمند و راهبردی و نیز به عنوان یک دارایی مطرح شده است، ولی ارائه محصولات و خدمات با کیفیت مناسب و اقتصادی بدون مدیریت و استفاده صحیح از این منبع ارزشمند امری سخت و در مواردی غیر ممکن است (میتال2، 2008). از نظر نوناکا3 دانش مفهومی چند وجهی با معانی چند لایه است و یکی از منابع بسیار مهم و ارزشمندی محسوب می شود که به کسب و حفظ قابلیت رقابتی بودن و مزیت های سازمان ها کمک می کند و فقط آن دسته از سازمان هایی در این مسیر رقابت حرکت خواهند کرد که بتوانند مفهوم پیچیده دانش را به خوبی مدیریت کنند (قربانی زاده، 1387، ص144). بنابراین مدیریت دانش، در دنیای تجاری رقابتی می تواند موفقیت و پیشرفت سازمان را تضمین کند. مدیریت دانش اقدامی است که به واسطه آن دانش به شکلی قابل استفاده در دسترس قرار گرفته و مورد بهره برداری واقع می شود. به بیان دیگر، «مدیریت دانش» به این سؤال پاسخ می دهد که «چگونه می توانیم آن چه را که از قبل می دانیم، به پایگاه دانش مفید تبدیل کنیم؟» (قربانی زاده، 1387، ص 145). از طرف دیگر، از آن جایی که مدیریت دانش تبدیل به ابزاری کلیدی در محیط رقابتی کسب و کار شده است، این شاخه نو ظهور علمی سعی در یافتن جایگاه خود در زمینه های آموزشی و پژوهشی دارد. نقش مهم دانشگاه به عنوان نهادی برای تفکر انتقادی، جایی که دانش به عنوان منبع ایجاد ارزش گسترش می یابد و به طور وسیعی در سراسر سازمان منتشر می شود، قابل انکار نیست در عین حال لازم است فرهنگ خلاقیت ایجاد شده و دانش از طریق روش های آموزش و یادگیری انتقال داده شود چرا که هدف هر دانشگاه تدارک محیطی است که در آن کارکنان و دانشجویان، مهارت ها، درک و ارزش های مشترک برای تحصیلات دانشگاهی را گسترش می دهند. هدف عمده دانشگاه پرورش فارغ التحصیلانی شایسته است که باید دارای قدرت تحلیل، مهارت حل مشکلات و درک میان فردی به عنوان بخشی از پیشرفت های یادگیری خود باشند و بدین وسیله به آرمان ملت در ساخت جامعه ای دانش محور کمک نمایند (محی-الدین و همکاران، 2007). پژوهش های انجام شده در مورد جایگاه مدیریت دانش در دانشگاه ها و مؤسسات تحقیقاتی نشان می دهند که هر چند و در کمال تعجب، موضوعات مربوط به مدیریت دانش در دانشگاه ها تنها در سال های اخیر مورد توجه قرارگرفته است ولی در حال حاضر این موضوعات از چشم انداز غالبی در پژوهش هایی که پیوسته در این زمینه گزارش می شوند، برخوردار است (لینتر و واردن2، 2004). فهرست مطالب فصل اول: کلیات پژوهش 1-1 مقدمه 2 1-2 بیان مسأله 3 1-3 اهمیت و ضرورت پژوهش 5 1-4 اهداف 6 1-4-1 هدف کلی 6 1-4-2 اهداف جزئی 7 1-5 سؤالات 7 1-5-1 سؤال کلی 7 1-5-2 سؤالات جزئی 7 1-6 فرضیه های پژوهش 7 1-7 تعریف اصطلاحات پژوهش 8 1-7-1 تعاریف نظری 8 1-7-2 تعاریف عملیاتی 10 فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه پژوهش 2-1 مقدمه 12 2-2 تعاریف و مبانی نظری 13 2-2-1 سیر تحول مدیریت دانش 13 2-2-2 مفاهیم پایه در مدیریت دانش 14 2-2-3 مفهوم داده 14 2-2-4 مفهوم اطلاعات 14 2-2-5 مفهوم دانش 15 2-2-6 انواع دانش 16 2-3 معناسازی و دانش آفرینی 17 2-4 مفهوم مدیریت دانش 20 2-5 عوامل مؤثر در مدیریت دانش 22 2-5-1 نقش فناوری اطلاعات در مدیریت دانش 22 2-5-2 نقش فرهنگ سازمانی در مدیریت دانش 23 2-5-3 نقش مدیریت در مدیریت دانش 24 2-6 شیوه های (مؤلفه های) مدیریت دانش 24 2-7 ابعاد مدیریت دانش 27 2-7-1 مدیریت دانش سازمانی 27 2-7-2 مدیریت دانش شخصی 28 2-8 جایگاه و ضرورت به کارگیری مدیریت دانش در مؤسسات آموزش عالی 30 2-9 پیامدهای اقتصادی، فنی و اجتماعی مدیریت دانش در آموزش عالی 33 2- 10 نقش مدیریت دانش در برنامه ریزی درسی و فعالیت های آموزشی اعضای هیأت علمی 35 2- 11 مرور پیشینه پژوهش 40 2- 12 نتیجه گیری 43 فصل سوم: روش شناسی پژوهش 3-1 مقدمه 46 3-2 نوع و روش پژوهش 46 3-3 جامعه آماری، حجم نمونه و روش نمونه گیری 46 3-4 ابزار و روش های گردآوری اطلاعات 48 3-5 روایی و پایایی ابزار گردآوری اطلاعات 49 3-6 روش تجزیه و تحلیل داده ها 50 فصل چهارم: تجزیه و تحلیل یافته های پژوهش 4-1 مقدمه 52 4-2 داده های جمعیت شناختی 52 4-2-1 مدرک تحصیلی 53 4-2-2 جنسیت 53 4-2-3 رتبه دانشگاهی 54 4-2-4 دانشکده 55 4-2-5 سابقه کار 56 4-2-6 فعالیت در حوزه تحصیلات تکمیلی 57 4-3 تحلیل داده ها 58 4-3-1 ارائه اطلاعات توصیفی 58 4-3-1-1 پاسخ به پرسش 1 (شکل گیری دانش) 58 4-3-1-2 پاسخ به پرسش 2 (سازماندهی دانش) 61 4-3-1-3 پاسخ به پرسش 3 (تبادل و انتشار دانش) 62 4-3-1-4 پاسخ به پرسش 4 (کاربرد دانش) 63 4-3-2 تحلیل استنباطی داده ها 64 4-3-2-1 آزمون فرضیه اول 64 4-3-2-2 آزمون فرضیه دوم 64 4-3-2-3 آزمون فرضیه سوم 65 4-3-2-4 آزمون فرضیه چهارم 66 4-3-2-5 بررسی تفاوت مدیریت دانش اعضای هیأت علمی به تفکیک رتبه دانشگاهی 68 4-3-2-6 بررسی تفاوت مدیریت دانش اعضای هیأت علمی به تفکیک جنسیت 71 فصل پنجم: نتیجه گیری و بحث 5-1 مقدمه 73 5-2 خلاصه پژوهش 73 5-3 خلاصه نتایج حاصل از پاسخ به سؤالات و آزمون فرضیه های پژوهش 74 5-3-1 پرسش ها 74 5-3-2 خلاصه نتایج فرضیه های پژوهش 75 5-4 بحث و نتیجه گیری 76 5-4-1 بحث و بررسی نتایج مربوط به کل دانشگاه 76 5-4-2 بحث و بررسی مؤلفه های مدیریت دانش در دانشکده-ها 84 5-4-2 بحث و بررسی فرضیه ها 87 5-5 پیشنهادات 90 5-6 محدودیت ها 91 فهرست منابع الف. منابع فارسی 93 ب. منابع انگلیسی 95 پیوست 100 پرسش نامه 101 چکیده انگلیسی 110 فهرست جدول ها جدول2-1 گاه شمار مدیریت دانش 14 جدول2-2 كاربرد و مزایای مدیریت دانش برای فرایند تحقیق و پژوهش 37 جدول2-3 كاربرد و مزایای مدیریت دانش برای فرایند ایجاد برنامه درسی 38 جدول2-4 كاربرد و مزایای مدیریت دانش برای خدمات دانشجویان و فارغ التحصیلان 39 جدول3-1 توزیع جامعه آماری پژوهش بر مبنای دانشکده و رتبه علمی استاد 47 جدول4-1 توزیع فراوانی اعضای هیأت علمی بر اساس مدرک تحصیلی 53 جدول4-2 توزیع فراوانی اعضای هیأت علمی بر اساس جنسیت 53 جدول4-3 تعداد اعضای هیأت علمی به تفکیک جنسیت و مدرک تحصیلی 54 جدول4-4 توزیع فراوانی اعضای هیأت علمی بر اساس رتبه دانشگاهی 54 جدول4-5 توزیع فراوانی اعضای هیأت علمی به تفکیک دانشکده 55 جدول4-6 توزیع فراوانی اعضای هیأت به تفکیک فعالیت در حوزه تحصیلات تکمیلی 57 جدول4-7 سهم منابع استفاده شده توسط اعضای هیأت علمی در اکتساب دانش 58 جدول4-8 بررسی چگونگی تجزیه و تحلیل اطلاعات دریافتی توسط اعضای هیأت علمی 59 جدول4-9 میزان و سهم هریک از روش های مختلف استفاده شده توسط اعضای ... در تولید دانش 60 جدول4-10 سهم هریک از شکل های مختلف استفاده شده توسط اعضای ... در سازماندهی دانش 61 جدول4-11 سهم هریک از روش های استفاده شده توسط اعضای ... در تبادل و انتشار دانش 62 جدول4-12 سهم هریک از روش های استفاده شده توسط اعضای هیأت علمی در کاربرد دانش 63 جدول4-13 آزمون تی در مورد بررسی تفاوت میزان مدیریت دانش اعضای هیأت علمی به تفکیک مدرک تحصیلی 64 جدول4-14 آزمون تی در مورد بررسی تفاوت میزان مدیریت دانش اعضای هیأت علمی دانشگاه بیرجند به تفکیک فعالیت در حوزه تحصیلات تکمیلی 65 جدول4-15 نتایج تفضیلی آزمون تحلیل واریانس یک طرفه در مورد مقایسه تفاوت میانگین مدیریت دانش اعضای هیأت علمی به تفکیک دانشکده 66 جدول4-16 نتایج آزمون تعقیبی LSD در مورد مقایسه تفاوت میانگین مدیریت دانش اعضای هیأت علمی به تفکیک دانشکده 68 جدول4-17 نتایج تفضیلی آزمون تحلیل واریانس یک طرفه در مورد بررسی تفاوت مدیریت دانش اعضای هیأت علمی به تفکیک رتبه دانشگاهی 69 جدول4-18 نتایج آزمون تعقیبی LSD در مورد مقایسه تفاوت میانگین مدیریت دانش اعضای هیأت علمی به تفکیک رتبه دانشگاهی 70 جدول4-19 آزمون تی در مورد بررسی تفاوت مدیریت دانش اعضای..... به تفکیک جنسیت 71 فهرست نمودارها نمودار 2-1 چرخه دانش سازی بارتون 18 نمودار 2-2 چرخه تکاملی دانش شخصی 19 نمودار 2-3 چرخه دانش شخصی 19 نمودار 2-4 فرایند كلی دانش آفرینی در دانشگاه ها 20 نمودار 2-5 چرخه مؤلفه های مدیریت دانش 26 نمودار 2-6 طراحی ابتکارات مدیریت دانش 32 نمودار 3-1 توزیع جامعه آماری پژوهش بر مبنای دانشکده و رتبه علمی استاد 47 نمودار 4-1 توزیع فراوانی اعضای هیأت علمی بر اساس مدرک تحصیلی 53 نمودار 4-2 توزیع فراوانی اعضای هیأت علمی بر اساس جنسیت 54 نمودار 4-3 توزیع فراوانی اعضای هیأت علمی بر اساس رتبه دانشگاهی 55 نمودار 4-4 توزیع فراوانی اعضای هیأت علمی به تفکیک دانشکده 56 نمودار 4-5 توزیع فراوانی اعضای هیأت علمی بر اساس سابقه کار 56 نمودار 4-6 توزیع فراوانی اعضای هیأت به تفکیک فعالیت در حوزه تحصیلات تکمیلی 57