گزارش تخصصی معلمان از بین بردن مشکل حواسپرتی دانش آموزم در کلاس با ابتکارات حرفه ای

مقدمه کوتاه

معلمان بیشترین وقت را برای تماس با دانش آموزان ، مشاهده آنان و کمک به جریان رشد و تکامل آنها در اختیار دارند. معلم باید در روابط با شاگردان از اصول حسنه انسانی آگاه باشد و آنها را به کار بندد و محیطی را به وجود آورد که دانش آموزان، مشکلات خود را با او در میان گذاشته و او در حد توان به اصلاح و تغییر رفتار آنها اقدام نماید.معلم به این موضوع ایمان داشته باشد که رفع موانع تربیتی و کاهش مشکلات دانش آموزان ، خود مقدمه ای برای آماده سازی ذهنی دانش آموزان و ارائه مطالب درسی می باشد.معلم متعهد، در طریق حفظ و تامین منافع واقعی شاگرد است ، در حل مسائل و مشکلات کوشاست . روحیه اش به گونه ای است از خدمت لذت می برد ، از ساختن و به عمل آوردن دانش آموز و قراردادنش در مسیری که مورد هدف است خرسند است. از جمله عواملی که در افزایش بهره وری در مطالعه و درک بهتر درسها و موفقیت در تحصیل بسیار موثر است ، داشتن تمرکز حواس به هنگام مطالعه است یعنی فرد در خود این توانایی را ایجاد کند که با اختیار و توجه دقت خود را بر روی موضوع یا کاری که انتخاب کرده با میل و اراده متمرکز نماید و از توجه به سایر موضوعات و کارها جلوگیری کند.تمرکز نسبی است یعنی تقریبا همه افراد تا حدودی از آن بهره مند هستند و کسی نمی تواند ادعا کند کاملا بی دقت است و یا همیشه تمرکز حواس دارد. فراموش نکنیم تمرکز کارایی حافظه را افزایش می دهد. تمرکز یک امر اکتسابی است و با مهارت های لازم افزایش می یابد.تمرکز حواس یعنی عوامل حواس پرتی را به حداقل رساندن.پس برقراری تمرکز حواس به میزان کاهش عوامل حواس پرتی بستگی دارد. یعنی هر چه عوامل مزاحم و مخل تمرکز بیشتر باشند توانایی حفظ تمرکز حواس کمتر است و برعکس.لذا با با توجه به تعهد و مسئولیت خود در کلاس، با مشاهده ی حواس پرتی و عدم تمرکز یکی از دانش آموزان در کلاس سعی در حل کردن مشکل او شدم . زیرا بدون داشتن دقت و تمرکز حواس یادگیری صورت نمی گیرد.تمرکز حواس هنگام مطالعه کلید اصلی و اساسی درک و فهم مطالب است و کلید اساسی تمرکز حواس استفاده از روشهایی است که باعث تقویت و پرورش و مهارت در برقراری تمرکز حواس هنگام مطالعه می شوند.ابزار گردآوری اطلاعات شامل مصاحبه، پرسشنامه، مشاهده و اسناد و مدارک می باشد.با اطلاعات به دست آمده ، مشخص شد مشکل دانش آموز حواس پرتی یا عدم تمرکز در کلاس است که به دنبال عوامل ایجاد کننده ی آن بر آمدم و راهکار های مناسب با توجه به اطلاغاتی که در کتابها ، تحقیقات در این زمینه و تجربیات شخصی خودم بود ارائه شد.

بیان وضعیت موجود

اینجانب ….. هستم.در این آموزشگاه بعضی از خانواده ها از نظر تحصیلات و شرایط اقتصادی در سطح خوبی هستند ولی اکثر آنها از طبقه محروم هستند.بعد از دو سه هفته تدریس ، نکته ای توجه من را به خودش جلب کرد و آن حواس پرتی یکی از دانش آموزان در کلاس بود. او در حین تدریس گاهی سرش را روی میز می گذاشت یا به من نگاه می کرد اما مشخص بود به کلاس و درس فکر نمی نماید و تمرکز ندارد.گاهی هم خودش را مشغول کارهای دیگر مثل نقاشی کشیدن یا خط خطی کردن کتابش می کرد.یک جلسه در حین تدریس وقتی فهمیدم حواسش در کلاس نیست برای جلب توجه او سئوالی پرسیدم ، عذر خواهی کرد . گفت : ببخشید حواسم نبود.ضمن اینکه او پسری مودب ،مرتب می باشد. در فعالیتهای علمی و درسی علاقمند و فعال هست اما نمره هایی پایانی که کسب می کرد پائین بود .لذا با توجه به تعهد و مسئولیت معلمی و نیز برگزاری کلاس طرح،ویژگی های خوب اخلاقی علی و توجه او به من ، انگیزه ای در من ایجاد کرد که یکی از اولویتهای من حل مشکل او باشد.تا تغییراتی در رفتار از لحاظ بهبود یادگیری به عمل آورم.شناسایی مسئله

دقت به معنی توجه غیرارادی از طریق حواس پنجگانه است. افرادی که دقت بالایی دارند معمولا حافظه بهتری هم دارند . دقت یک مهارت است و می توان مانند هر مهارت دیگری آن را تقویت کرد.تمرکز یعنی حفظ و نگهداری.لذا بدون داشتن دقت و تمرکز حواس، یادگیری صورت نمی گیرد. تمرکز نسبی است یعنی تقریبا همه افراد تا حدودی از آن بهره مند هستند.وکسی نمی تواند ادعا کند کاملا بی دقت است ویا همیشه تمرکز حواس دارد.فراموش نکنیم که تمركز كارایی حافظه را افزایش می دهد.تمركز باعث می گردد بر افكار مزاحم مسلط شویم .تمركز حواس باعث تقویت اراده هم می گردد ، تمركز و اراده رابطه ای مستقیم با یكدیگر دارند . افراد دقیق اراده خوبی هم دارنددقت به معنی توانائی حفظ توجه از طریق حواس پنجگانه است. بیشترین حجم ورودی اطلاعات از طریق حس بینائی (۷۵ درصد) رخ می‌دهد، لذا تقویت حس بینائی، امری بسیار مهم است.جمع آوری و تجزیه و تحلیل اطلاعاتنمرات دانش آموزم که علی نام داشت در پرسشهای شفاهی درس نشاندهنده ضعف او در این درس بود.بعد از اینکه نصف کتاب تمام شد وامتحان کتبی از دانش آموزان گرفته شد باز هم علی نمره کمی گرفت یکی از برنامه های های مدیریت و معاونین مدرسه این است که قبل از امتحانات ترم اول از معلمین خواسته می گردد اسامی دانش آموزان ضعیف در کلاس درسشان را مشخص کرده و بنویسند و این اسامی را در اختیار آنها بگذارند تا با دعوت از والدین آنها به مدرسه مشکلات درسی یا اخلاقی دانش آموزان را با آنها در میان گذاشته تا بتوانند با همفکری آنها برای حل مشکل آنها اقدام شود تا برای امتحانات مشکل نداشته باشند.مادر علی به مدرسه آمد . از مدیریت و معاون خواستم که من به دنبال مشکل او باشم. بنابراین من با مادر علی صحبت کرده و از شرایط خانوادگی و مشکل او پرسیدم. مادرش در جواب گفتند:ما در خانواده مشکلی نداریم.من و پدرش هر دو تحصیلکرده هستیم.پدرش کارمند بانک است ، شرایط اقتصادی خوبی داریم.خانواده ما مذهبی است.دو فرزند پسر داریم که علی فرزند اول ماست ،امکانات خوبی را برایش فراهم کرده ایم،اتاق جداگانه دارد و تکالیف و درسهایش را در اتاقش انجام می دهد.اما من هم نمی دانم چرا نمره هایش کم است و نگران علی بود و دوست داشت هر چه زودتر مشکلش حل شود او حتی خواست که به او مشاوری معرفی شود تا علی را نزد او ببرد،اما من به او قول دادم تمام تلاش خود را به کار ببرم تا مشکل علی حل شود.طی صحبتهای اولیه با علی از او پرسیدم:مشکلت چیست که درس نمی خوانی؟اصلا انتظار نمره های پایین را از تو نداشتم ، تو را دانش آموزی زرنگ و فعال فرض می کردم.خودش هم از این موضوع ناراحت بود پاسخ داد:خودم هم خیلی دوست دارم نمرات بالا کسب کنم اما تمرکز لازم را در کلاس و موقع درس خواندن ندارم.پرسشنامه مدیریت زمان را در اختیارمادر او گذاشتم تا وضعیت مدیریت زمان و برنامه ریزی علی مشخص شود.این پرسشنامه توسط مادر علی و درباره علی پر شد. هیچ گاه به ندرت گاهی اغلب همیشه 1-آیا کارهایی که در طول روز انجام می دهید،کارهایی است که بیشترین اولویت را دارد؟ 2-آیا درسهایتان را در لحظه آخر به انجام می رسانید و یا به وقت بیشتری نیاز دارید؟3-آیا می دانید که چه مقدار از زمان خود راصرف دروس مختلف می کنید؟ 4-آیا شما در برنامه ریزی های خود زمان را درنظرمی گیرید؟5-آیا در کارها یا برنامه هایتان وقفه ایجاد می گردد؟6-آیا در انتخاب کارها یا تکالیفی که باید انجام دهید هدف تعیین می کنید؟7-آیا در برنامه ریزیخود زمانهایی را برای انجام اتفاق های غیر منتظره در نظر می گیرید؟8-آیا می دانید هر یک از کارهایی که انجام می دهید از چه ارزشی برخوردار است؟(کم ،متوسط،زیاد) 9-زمانی که برنامه یا کار جدیدی به شما محول می گردد آیا اهمیت آن را بررسی کرده و بر این اساس ان را در اولویت بندی خود قرار می دهید؟10-آیا در مهلت نهایی انجام تکالیف و تعهدات خود نگران هستید؟11-آیا حواس پرتی اغلب موارد شما را از انجام تکالیف باز می دارد؟12-آیا مجبور می شوید خواندن درسهای امروز را به فردا موکول کنید؟13-آیا برای خود لیست درسهایی را که باید بخوانید تنظیم می کنید14-قبل از انجام هر کاری آیا بررسی می کنید که آن کار ارزش زمانی را که صرف آن می کنید داردیانه؟با توجه به پاسخهای علی به این پرسشنامه مشخص شد حواس پرتی عاملی است که همیشه او را از انجام تکالیف باز می دارد ،همچنان که قبلا نیز اعلام کرده بود در مورد انجام نشدن تعهدات و تکالیف خود نگران است،اهمیت کارها و اولویت آنها را می داند ولی وقفه در انجام فعالیتهایش ایجاد می گردد که به دلیل زمانی هست که از دست می دهد.پس از مصاحبه با همکاران و مادر علی و مشاهدات او در کلاس و مصاحبه با خودش و اسناد و مدارک موجود مشخص شد علی در درس ریاضی ضعف دارد و دلیل آن هم عدم تمرکز او در کلاس درس است .بنابراین عواملی را که باعث حواس پرتی و عدم تمرکز می شوند شناسایی شد که عبارت بود از: عوامل موثربر حواس پرتی وعدم تمرکزمعلمخانوادهکتابمحیطدانش آموزروشهابه طور کلی علل بی دقتی و حواس پرتی را به دو دسته کلی تقسیم می کنند:1-حواس پرتی درونی و ذهنی :مانند مشغله های ذهنی دانش آموز2-بی دقتی و حواس پرتی بیرونی و محیطی:شامل محیط،خانواده،کتاب و موضوعات آن،معلم و روش تدریس معلمحواس پرتی بیرونی آسانتر از حواس پرتی درونی برطرف می گردد.باید هر یک از این عوامل را مورد تجزیه و تحلیل قرار دهیم تا تشخیص دهیم هر کدام چگونه باعث حواس پرتی و عدم تمرکز می گردد ،بعد از اینکه شناخت کافی صورت گرفت و عامل یا عوامل به وجودآورنده عدم تمرکز در علی مشخص شد، بتوانیم راهکارهای مناسب ارائه دهیم. محیط : گرمی و سردی هوای کلاس ، صداهای ناهنجار نور شدید و ضعیف خانواده : اغتشاشات فکری(مشکلات ارتباطی،اقتصادی،اجتماعی،اعتیاد) ، کمبود محبت و نشاط ، احساس ناامنی ، مقایسه کودک و نوجوان با همسالانروشها های تدریس : عدم استفاده از روشهای فعال ، عدم استفاده از وسایل کمک آموزشی کتاب : عدم احساس نیاز به مطالب کتاب معلم : توقعات بیش از ظر فیت دانش آموز ، مقایسه دانش آموز با دیگران ، بازگو کردن مطالب تکراریدانش آموز : درد و رنج،بیماریها ، گرسنگی و تشنگی ، غم و غصه ، ترس ، خشم و شادی ، اضطراب و نگرانی، فشارهای روانی ، بی علاقگی ، عدم آگاهی و آشنایی با روشهای صحیح مطالعه راههای افزایش دقت و تمرکز حواس-تهیه لیست‌ و یادداشت برداری کارها و تکالیف مربوطه که توسط معلم ارائه می گردد.-خستگی زیاد موجب عدم تمرکز است لذا کمی استراحت لازم است- ازروانشناس و مشاور کمک بخواهید-زمانی که دانش آموز دقت میکند او را تشویق نمایید و پاداش دهید- از روشهای مختلف تدریس استفاده کنید.-معلم میبایستی جهت افزایش دقت کودکان از مطرح کردن مطالب تکراری خودداری نموده و موضوع را عوض کند و از روش دیگری کمک بگیرد.-نحوه نشستن دانش آموز در کلاس درس بر تمرکز وی موثر است.لذا مراقب باشید که دانش آموز در هنگام ارائه درس و.. سرش را به حالت خوابیده روی میز نگذاردو صاف و درست بنشیند.-اگر مطالب بصورت شعر و یا ریتمیک باشد موجب تقویت دقت دانش آموزان می گردد.-نظم داشتن در امور تحصیلی بر تمرکز حواس می افزاید.کودکانیکه بی نظم هستند ،دقت کمتری هم دارند.- به دانش آموز کم دقت مسئولیت داده و او را در کارهای گروهی شرکت دهید تا بدینوسیله برخی مطالب را از دوستان خود فرا بگیرد.-اعتماد بنفس د انش آموز را با تشویق کردن افزایش دهید.-خواب و غذای کافی در افزایش تمرکز حواس تاثیر فراوان دارند.لذادانش آموزان خواب آلود و یا گرسنه وحتی تشنه، کمتر به درس توجه می کنند .-سعی کنید اضطراب و افسردگی دانش آموزان را از بین برده و روحیه آنان را تقویت نمایید.زیرا استرس و افسردگی بر یادگیری اثر منفی می گذارد.-ورزش و بازی موجب افزایش دقت کودکان می شوند.- اگر مطالبی که تدریس می شوند همراه با تصویر باشند برمیزان یادگیری دانش آموزان تاثیر فراوان دارند.-معلم میبایستی در دانش آموزان ایجاد انگیزه نماید.زیرا نداشتن انگیزه از علل بی دقتی است .- خنده باعث آرامش ونیز تمرکز حواس می گرددو باعث می گردد که دانش آموزان سریعتر یاد بگیرند و بیشتر دقت کنند.-نوشتن با قلم، طبیعی تر وبهتر از تایپ کردن است .لذا در تکالیفی که به دانش آموز داده می گردد این موضوع حتما رعایت گردد .-تصورات منفی و خیالپردازیها میزان دقت کودکان و نوجوانان را کاهش می دهد.- معلم با طرح سئوال های مختلف برقدرت تفکر وافزایش دقت دانش آموزان نقش بسزایی دارد.- از دانش آموزان بخواهید در هنگام خواندن مطلب زیر آن خط بکشد و یا انگشت خود را زیر کلمات بگذارد و شمرده بخواند.- علاقه داشتن نسبت به موضوعی سبب تمرکز می گردد.تمرینات پیشنهادی*تعدادی مهره های رنگی تهیه کرده وابتدا مهره ها را روی میز بریزید تا کودک بی دقت به آنها نگاه کند چند مهره را کم و یا زیاد کنید و از کودک بخواهید که به شما بگویید چه تغییری رخ داده است؟*از دانش آموز بخواهید تصاویر ناقص را کامل کند.*به دانش آموز دو تصویر مشابه( که فقط در برخی جزییات با هم متفاوت هستند) نشان دهید و از او بخواهید تفاوت آنها را بگوید.*از دانش آموز بخواهید با استفاده از نقشه ،محلهایی را که از او می پرسید به شما نشان دهد.*نخ کردن مهره های رنگی بصورت یکی در میان و…*از دانش آموز بخواهید جملات ناقص را به دلخواه خود کامل کند.مثال: من دیروز…………*بریدن شکلهای مختلف و چسباندن تصاویر توسط دانش آموز.* چند وسیله کمک آموزشی و… را به کلاس بیاورید و به دانش آموزان نشان دهید سپس از دانش آموزی که بی دقت است بخواهید تا چشمانش راببندد و اشیاء را لمس کند ونام اشیاء را به شما بگوید.* افزایش دقت و تمرکز با گوش دادن به صداهای مختلف و یادداشت کردن آنها توسط معلم روی تابلو.* استفاده از مجموعه بشنو و پیدا کن جهت تقویت حافظه شنیداری ،افزایش دقت .*استفاده از اعصاب سنج: پرورش دقت وتوجه ،هماهنگی چشم ودست * استفاده از مینی بسکتبال تقویت دقت و،هماهنگی چشم ودست . * استفاده از دارت جهت هماهنگی چشم ودست ودقت.*چند تصویر به دانش آموز نشان دهید و سپس آنها را پنهان کنید واز دانش آموز بخواهید به شما بگوید چه دیده است؟