در مدار توسعه همه جانبه کشورها در میدان رقابت جهانی، توجه به نیروی انسانی، همواره یکی از راهبردی‌ترین مؤلفه‌های پیشرفت هر جامعه‌ای است.
نیروی انسانی که برآمده از توشه علمی و مهارتی بالا و کاربردی باشد و بتواند با خلاقیت‌ها و توانمندی های قابل اتکا به تئوری‌های علمی و تجربه‌های گران سنگ عملی، مسیر ترقی کشور را با شتابی افزون‌تر اما با کیفیت طی کند.
در این میان، پایگاه و مرکز ثقل تربیت نیروی انسانی و نقطه آغازین آن، آموزش و پرورش است؛ جایی که اگر امور و وظایف آن به خوبی مدیریت و راهبری شود، پایه گذار و سنگ بنای توسعه همه جانبه هر کشوری از جمله کشورمان خواهد شد.
پرورش نیروی انسانی که بتواند در آینده با ادامه دادن مسیری هماهنگ با آموزش عالی، تحول ساز جامعه در ارکان مختلف بوده و در فرایندی پیوسته، نیروی انسانی مطلوب را در دامان خود پرورش دهد؛ نیروی انسانی که در اهمیت آن همین بس که به عنوان بزرگترین سرمایه هر کشور و بالاتر از همه ثروت‌های خدادای از آن یاد می‌شود و مورد عنایت همگان قرار دارد.
با توجه به مقدمه ذکر شده، این روزها در آستانه انتخاب کابینه دولت دوازدهم و به تبع آن فعالیت وزیر جدید آموزش و پرورش به عنوان یکی از وزرای تأثیر گذار هستیم و هر روز گمانه‌زنی‌های متعدد و مختلفی نسبت به انتخاب فردی برای تصاحب پست مهم بزرگترین وزارتخانه کشور به گوش می‌رسد.
در این میان افراد مختلفی با گرایش‌های سیاسی؛ البته از جناح اصلاح‌طلب به چشم می‌خورد؛ افرادی که بعضی از آنها هیچ سنخیت و قرابت فکری با نظام تعلیم و تربیت ندارند.
با نگاهی به سیاهه وزرای آموزش و پرورش بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، امروز باید منتظر انتخاب پانزدهمین وزیر آموزش و پرورش باشیم تا بتواند سکانداری مطمئن برای هدایت کشتی تعلیم و تربیت در اقیانوس متلاطم آموزش و پرورش کشور باشد.
وزارتخانه‌ای که در آن یک میلیون فرهنگی و بیش از 13 میلیون دانش‌آموز به همراه خانواده‌های خود، جماعت 40 میلیونی را تشکیل می‌دهند و خواسته‌های تربیتی و آموزشی متعددی دارند.
در این میان، انتخاب یک وزیر با کفایت و شایسته برای دستگاه تعلیم و تربیت یکی از انتخاب‌های مهم دولت در شرایط حال و انتظار فراگیر فرهنگیان کشور است؛ چرا که فرهنگیان در دوران فعالیت 4 ساله دولت یازدهم، گلایه‌های زیادی از نحوه مدیریت بالاترین مقام اجرایی این وزارتخانه داشته‌اند و سیل انتقادات فرهنگیان و بازتاب آن هر روز از طریق رسانه‌های مختلف در افکار عمومی به گوش رسیده و به چشم دیده می‌شود.
با نگاهی به مؤلفه‌های مؤثر و تأثیرگذار در تربیت افراد جامعه، خاصه دانش‌آموزان، آنچه به خوبی مشهود و ملموس است، این موضوع است که وزیر آموزش و پرورش باید فردی متخصص در تعلیم و تربیت بوده و درک بالایی از اقتضائات این نظام داشته باشد.
برای واکاوی ویژگی‌های مهم فرد اصلح برای مدیریت این وزارتخانه به بررسی شاخص‌های اساسی فرد ذیصلاح برای این پست اجرایی مهم می‌پردازیم.
1) دارا بودن صلاحیت اخلاقی و رفتاری: هر مربی و استادی که داعیه تعلیم و تربیت را دارد، باید کسی باشد که خود به صفات متعالی و ارزش‌های گران‌سنگ اخلاقی موصوف و آراسته باشد و رفتار و سکنات او موید و نمایانگر شاخص‌های مطلوب اخلاقی و رفتاری بوده و دغدغه پیاده سازی ارکان متعالی اسلام در شئون تعلیم و تربیت را داشته باشد.
این موضوع سنگ بنای انتخاب یک مربی هدایت‌گر مجموعه تعلیم و تربیت از سطح خرد تا کلان است؛ به شکلی که فرد قرار گرفته در رأس هرم مدیریتی این مجموعه بزرگ همواره به عنوان الگو مورد توجه مخاطبان بیشمار خود است، متربیان و نیروهای زیر مجموعه با نگاه به او، مجموعه‌ای از صفات بارز و متعالی انسانی را در منظومه ذهنی خود متصور می‌شوند.
2) هم‌جنس بودن و قرابت ذهنی و فکری داشتن فرد با نظام آموزش و پرورش
دومین شاخص مطلوب برای انتخاب یک فرد برای وزارت آموزش و پرورش از دل آموزش و پرورش برخاستن و به اصطلاح گچ تخته سیاه خوردن است؛ به طوری که فرد سلسله مراتب مدیریتی و معلمی را در مقاطع مختلف تجربه کرده باشد و دردشناس، درمانگر و طبیب حاذقی برای درمان مشکلات آموزش و پرورش باشد.
3)دارا بودن برنامه مشخص و قابل اتکا
سومین مؤلفه مطلوب برای تصاحب پست وزارت آموزش و پرورش را می‌توان داشتن برنامه مشخص در راستای اسناد بالادستی به ویژه سند تحول بنیادین به عنوان راهبردی‌ترین سند نظام تعلیم و تربیت برشمرد؛ به شکلی که فرد مورد نظر از به کار بردن سیاهه‌ای از شعارهای رایج و وعده‌های بسیار، پرهیز کند و دارای برنامه‌ای مشخص، قابل فهم و مهمتر از همه قابل محقق شدن باشد.
4)آشنایی با مدیریت آموزشی
مدیریت آموزشی و آشنایی به ریزه‌کاری‌های آن شاخص دیگر انتخاب یک فرد برای وزارت است؛ به عبارت مطلوب تر چنین فردی باید به اصول مدیریتی و مرد نیاز محیط آموزشی و پرورشی آشنا باشد.
5)اشراف و آگاهی داشتن بر مسائل آموزشی و اقتضائات آن
مؤلفه مطلوب دیگر، اشراف بر مسائل آموزشی است؛ به شکلی که فرد تمام دوره‌های تحصیلی را از ابتدایی تا پایان متوسطه را به خوبی بشناسد و از جزئیات و نیازهای خاص هر دوره مطلع بوده و تجربه عملی حضور در مقاطع تحصیلی را به همراه اندوخته علمی مطلوب داشته باشد؛ چراکه مدیر ارشد اجرایی در آموزش و پرورشی می‌تواند موفق باشد که از نزدیک بر کاستی‌ها و خلأهای موجود در دوره ابتدایی، متوسطه اول، دوم و شاخه‌های فنی و حرفه‌ای و کاردانش اشراف داشته و نوع اختصاصی نیازمندی‌های آنها را شناخته و راه برون رفت و تأمین این نیازها را بشناسد.
6)اهل مشورت بودن با صاحب نظران و اهل فن
ویژگی لازم دیگر برای یک مدیر مطلوب وزارت آموزش و پرورش را می‌توان اهل مشورت بودن فرد با صاحب نظران و بزرگان تعلیم و تربیت برشمرد؛ به شکلی که فرد یاد شده در بهره‌گیری از دانش و تجربه افراد صاحب فکر از نگاه تنگ نظرانه و بعضاً جناحی پرهیز کند.
7)پرهیز از نگاه حزبی داشتن در انتصاب مدیران
خودداری از انتخاب مدیران ارشد اجرایی آموزش و پرورش از طیف‌های سیاسی، غرق شدن در جناح‌بندی‌های رایج و در مقابل، توجه به شایسته‌سالاری اخلاقی و مدیریتی از ملزومات دیگر یک وزیر مطلوب است.
8)توجه و تأکید بر حفظ شأن و منزلت معلمان
توجه به شأن و جایگاه معلمان به عنوان موتور محرکه آموزش و پرورش در تربیت نسل آینده شایسته و ارتقای منزلت اجتماعی آنها باید همواره مورد تأکید و تصریح وزیر باشد؛ به نوعی که در همه اوقات همت و تلاش خود را مصروف رفع مشکلات مختلف و دغدغه‌های فرهنگیان کند؛ به عبارتی بهتر سنگ صبور شنوا و عمل‌گرای آنها بوده و قدرت چانه‌زنی بالایی با مسئولان ارشد کشور برای ساماندهی امور داشته باشد؛ اموری مانند رتبه‌بندی معلمان، همسان‌سازی حقوق شاغلین و بازنشستگان فرهنگی با کارمندان سایر دستگاه‌ها و بازگرداندن جایگاه معلمان از جمله مؤلفه‌های قابل توجه است. .
9)اشراف و آگاهی داشتن بر مسائل تربیتی
مؤلفه مطلوب برای هدایتگری آموزش و پرورش، پرداختن به موضوع مهم «پرورشی، مسائل اخلاقی و رفتاری است». فردی که بتواند پیوند مطلوب و پیوسته‌ای بین «آموزش» و «پرورش» ایجاد کند، به ارکان و استوانه‌های تأثیرگذار و شخصیت‌سازی مناسب دانش‌آموزان و حفظ منزلت فرهنگیان آگاه بوده و از هوش و درایت لازم در درک و فهم مسائل مبتلابه آن برخوردار باشد.
دانش‌آموزان را متناسب و همراستا با آموزه‌های تربیت اسلامی و فرهنگ ایرانی و اسلامی تربیت و راهبری کند و در مقابل، پرهیز از وادادگی در برابر فرهنگ غربی با اتکا به منابع مادی و معنوی کشور را در دستور کار خود قرار دهد؛ البته آشنایی با ابزارهای جدید آموزشی و روش‌های مطلوب تربیتی، لازمه طی طریق کردن در این مسیر پرحاشیه است و هیچ منافاتی با اهداف متعالی در امر تعلیم و تربیت دینی و اسلامی ندارد.
10) تلاش مستمر برای برقراری عدالت آموزشی
در میان فردی که به عنوان وزیر انتخاب می‌شود، باید با مسائل، مشکلات و معضلات آموزشی، اجتماعی و فرهنگی مناطق مختلف کشور آشنا بوده و خرده فرهنگ‌های متعدد آن را به خوبی بشناسد. همواره در جهت برقراری عدالت آموزشی بین اقشار مختلف جامعه از برخوردارترین تا کم برخوردارترین آنها تلاش کند و با مخاطبان خود ارتباط و پیوند عاطفی برقرار کرده و تنها تصمیمات خود را محدود به میز وزارت خود در مرکز کشور نکند و شخصاً از کمبودها و نارسایی‌ها گوناگون آگاهی و اشراف لازم را داشته باشد.
امید می‌رود رئیس جمهور در انتخاب فردی شایسته برای مدیریت بزرگترین وزارتخانه کشور، دقت و امعان نظر بیشتری پیشه خود کرده و با وسواس و استفاده از نظر صاحب نظرانی دلسوز و درد شناس تعلیم و تربیت، وزیری شایسته و در شأن دستگاه آموزش و پرورش انتخاب کند تا بتواند با مدیریت مؤثر، در پرتو آموزه‌های علمی و تجارب ادوار گذشته این وزارتخانه، گام‌های بلند پیشرفت مادی و معنوی نظام آموزش و پرورش و رفع دغدغه‌های مخاطبان آن را فراهم کند
برای عضویت در کانال فرهنگیان در تلگرام کلیک کنید
