سبك شناسي كشف المحجوب

مقدمه:

كشف المحجوب از كهن ترين متون صوفيه است . كه در اوايل قرن 5 توسط ابوالحسن علي بن عثمان نوشته شده است كه هم دوره با تاريخ بيهقي و قابوسنامه و سفرنامه ناصر خسرو است و اما شباهتي با آن كتب ندارد چرا كه نه آميخته اي از تجارب شخصي، و آداب و عادات اجتماعي و باورهاي همگاني و نه گزارشي صميمانه از مشاهدان سير و سفر حتي به تمامي شرح تجربيات روحاني و يافته هاي خاطر مولف نيز نيست .

هجويري در روزهاي پادشاهي سلطان محمود غزنوي زاده شد ( م :‌421)

علوم متداول عصر، خاصه قرآن، حديث ، تفسير ، فقه و كلام را درزادگاه خود آموخت آن چه كه كه درباره ي شخصيت ومقام او مي توان گفت اينكه او طبعي نازك و روحيه اي حساس داشت تنها اثري كه از ديرزمان به هجويري نسبت داده اند و امروزه در دست است كشف المحجوب است و از طريق همين كشف المحجوب از ديگر آثار وي مي توان آگاهي يافت، هجويري در ضمن سخن و مناسبت هاي گوناگون از كتب و رسايل خود نام برده است نظير:

ذهن و قلم هجويري تحت تآثير زبان عربي بود بخصوص كه اصطلاحات تصرف نيز تقريباً همه كلماتي قرآن اند و كمتر واژه اي فارسي مثل دوستي، درويشي، نيستي و ... ظرفيت معنايي را داشت كه به خوبي بتواند به جاي محبت ، فقر و فنا و ... به كار رود

ديوان اشعار ، منهاج الدين ، كتاب فنا وبقا و البيان لاهل العيان و چند كتاب ديگر

موضوع كشف المحجوب تصرف اسلامي است و شامل مطالب زير است :

1. مقدمه اي در سبب تاليف كتاب و بيان موضوع آن :

در اين مقدمه علاوه بر طرح سوالات ابوسعيد هجويري – همشهري مولف كه وي را متعهد كرده تا با اين كتاب بدان ها پاسخ دهد – مولف مجال يافته از روزگار و نااهلان شكايت كند.

2. باب اثبات العلم (ص 21-11)

3. باب الفقر (ص 34-21)

4. باب التصوف (ص 49-34).

5. باب مرقعه داشتن (لبس المرقعات ) ص 65-49.

6. باب اختلافهم في الفقر و الصفوه (ص 68-65)

7. باب بيان ملامه ( ص 78-68)

8. باب ذكر ائمتهم من اصحابه التابعين (ص 85-87)

9. باب في ذكر ائمتهم من اهل البيت (ص 97-85)

10. باب ذكر اهل الصفه ( ص 107-97)

11. باب في ذكر ائمتهم من اتباع التابعين الي يومنا ( ص 202-107)

12. باب في ذكر ائمتهم من المتاخرين (ص 214-202)

13. باب في ذكر رجال الصوفيه من المتاخرين علي الاختصار اهل البلدان (ص 218-214)

14. باب في فرق فرقهم و مذاهبهم و آياتهم و مقاماتهم و حكاياتهم (ص 219-218)

15. مكتبهاي صوفيه ، عقايد و اقوال و نظريات آن ها ( 245-219)

سپس در حقيقت نفس و معرفت آن و ديگر مقولات عرفاني و فلسفي به اشباع تمام سخن مي راند (546-245).

نثر اين كتاب زلال و از برترين نمونه هاي نثر قرن 4 و 5 است و به همان شيوه اي است كه در زبان اهل ادب به نثر مرسل ساده شهرت دارد.