تأثیر پیش تیمار بذر، نیتروکسین و کود نیتروژنه بر رشد و عملکرد ذرت(Zea mays)

به منظور بررسی تأثیر پیش تیمار بذر، نیتروکسین و کود نیتروژنه بر رشد و عملکرد ذرت، این تحقیق به صورت دو آزمایش در پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه رازی در سال زراعی 1389  به اجرا درآمد. آزمایش مزرعه‌ای  به صورت فاکتوریل در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار با سه عامل، پیش تیمار بذر در سه سطح شامل: شاهد یا بدون پیش تیمار، پیش تیمار بذر با آب مقطر و پیش تیمار بذر با HB-101. کود زیستی نیتروکسین در دو سطح شامل: مصرف و بدون مصرف و کود شیمیایی نیتروژن از منبع اوره  نیز در سه سطح شامل: 0، 225 و 450 کیلوگرم در هکتار پیاده شد. نتایج نشان داد که اثرات پیش تیمار بذر بر همه صفات کمی مانند عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد ردیف دانه در بلال و عملکرد بیولوژیک معنی‌دار شد. بر اساس نتایج به دست آمده پیش تیمار بذر، از میان شاخص‌های فیزیولوژیکی بر سرعت رشد محصول (CGR) و سرعت رشد نسبی (RGR) تأثیر معنی‌دار داشت. همچنین در بین صفات مورفولوژیکی ذرت، تأثیر پیش تیمار بذر بر ارتفاع بوته و شاخص کلروفیل معنی‌دار شد. اثر کود زیستی نیتروکسین تنها بر شاخص برداشت، ارتفاع پانیکول، قطر چوب بلال، بیوماس علف هرز و سرعت فتوسنتز خالص (NAR)، معنی‌دار نگردید. اثر کود شیمیایی نیتروژن بر همه صفات مورد آزمایش بجز قطر چوب بلال معنی‌دار شد. نتایج مقایسه میانگین به روش دانکن در سطح احتمال 5 درصد نشان داد که عملکرد دانه، وزن هزار دانه، تعداد دانه در ردیف، عملکرد بیولوژیک، ارتفاع بوته، شاخص کلروفیل و سرعت رشد نسبی (RGR)، تحت تأثیر اثرات متقابل دوگانه قرار گرفتند. بیشترین میزان تعداد دانه در ردیف (22/44 عدد)، عملکرد دانه (12570 کیلوگرم در هکتار)، عملکرد بیولوژیک (25701 کیلوگرم در هکتار)، شاخص کلروفیل (42) و ارتفاع (41/209 سانتی‌متر) از تیمار مصرف نیتروکسین با مصرف  225 کیلوگرم کود نیتروژن و بیشترین وزن هزار دانه (05/345 گرم) و بیشترین سرعت رشد نسبی (074/0 گرم برگرم در روز) از پیش‌تیمار بذر با آب مقطر و مصرف 450 کیلوگرم کود نیتروژن به دست آمد. در آزمایشگاه، به منظور بررسی تأثیر محیط گیاه مادری بر جوانه‌زنی بذرهای ذرت، نتایج نشان داد که کود نیتروژن بر درصد جوانه‌زنی، سرعت جوانه‌زنی و وزن خشک گیاهچه، تا‌ثیر معنی‌داری داشت. بیشترین درصد جوانه‌زنی (11/83 درصد)، سرعت جوانه‌زنی (1/8) و وزن خشک گیاهچه (10/304 میلی‌گرم) به تیمار مصرف 450 کیلوگرم در هکتار کود نیتروژن در محیط مادری مربوط بود. همبستگی عملکرد با وزن هزار دانه، تعداد دانه در ردیف، تعداد ردیف در بلال، تعداد دانه در بلال، عملکرد بیولوژیک و شاخص برداشت مثبت و معنی دار شد.

کلمات کلیدی: ذرت، پیش‌تیمار بذر، نیتروکسین، نیتروژن، عملکرد و اجزاء عملکرد.

 فهرست مطالب

فصل اول :   مقدمه .......................................................................................................................................................... 

فصل دوم : کلیات و بررسی منابع ................................................................................................................................

2-1- منشاء و تاریخچه ذرت ..........................................................................................................................................

2-2-‌ سطح زیر کشت و تولید ذرت در دنیا ................................................................................................................

2-3-‌ بررسی‌های آماری در ایران ..................................................................................................................................

2-4- گیاه‌شناسی ذرت ...................................................................................................................................................

2-5- اهمیت محصول ذرت و موارد مصرف ...............................................................................................................

2-6- اکولوژی ذرت .........................................................................................................................................................

2-6-1- پراکندگی جغرافیایی ......................................................................................................................

2-6-2- درجه حرارت ....................................................................................................................................

2-6-3- رطوبت ...............................................................................................................................................

2-6-4- نور ............ ........................................................................................................................................

2-6- 5- خاک ................................................................................................................................................

2-7- نقش در تغذیه  ....................................................................................................................................................

2-8- مواد غذایی مورد نیاز ذرت .....................................................................................................................................

2-8-1- نیتروژن ................................................................................................................................................

2-9- تثبیت زیستی نیتروژن و کودهای زیستی .................................................................................................................

2-9-1- دی ازوتروف‌ها .................................................................................................................................

2-9-1-1- دی ازوتروف‌های آزادزی ...........................................................................................................

2-9-1-1-1- هتروتروف‌ها ............................................................................................................................

2-9-1-1-1-1- ازتوباکتر .............................................................................................................................

2-9-1-1-2- فتوتروف‌ها .............................................................................................................................

2-9-1-2- دی ازوتروف همیار ...................................................................................................................

2-9-1-2-1- آزوسپیریلوم ..........................................................................................................................

2-9-1-3- دی ازوتروف‌های همزیست ......................................................................................................

2-10- نیتروکسین .........................................................................................................................................................

2-11- اثرات نیتروژن و کودهای زیستی بر عملکرد و سایر صفات گیاهی ذرت .....................................................

2-12- پرایمینگ (پیش تیمار) .....................................................................................................................................

2-12-1- اسموپرایمینگ ...........................................................................................................................

2-12-2- هیدروپرایمینگ .............................................................................................................................

2-12-3- ماتریکوپرایمینگ ...........................................................................................................................

2-12-4- پرایمینگ هورمونی .......................................................................................................................

2-12-5- بیوپرایمینگ ..................................................................................................................................

2-12-6- هالوپرایمینگ ................................................................................................................................

2-12-7- ترموپرایمینگ ...............................................................................................................................

2-13- عوامل مؤثر در پرایمینگ .................................................................................................................................

2-14- ماده HB-101 و اثرات آن بر گیاهان زراعی و باغی ......................................................................................

2-15- اثر پرایمینگ بر عملکرد و سایر صفات گیاهی ................................................................................................

2-16- تداخل علف‌های هرز ........................................................................................................................................

فصل سوم : مواد و روش‌ها .....................................................................................................................................

3-1- مشخصات جغرافیایی و وضعیت اقلیمی محل اجرای آزمایش ..........................................................................

3-2- مشخصات خاک محل آزمایش .........................................................................................................................

3-3- مشخصات رقم ذرت مورد استفاده در آزمایش .................................................................................................

3-4- طرح آزمایش مورد استفاده .................................................................................................................................

3-4-1- نقشه طرح ........................................................................................................................................

3-5-  عملیات اجرای آزمایش ......................................................................................................................................

3-5-1- کاشت .............................................................................................................................................

3-5-1-1- آماده کردن زمین .........................................................................................................................

3-5-1-2- پیش تیمار کردن بذر ذرت ..........................................................................................................

3-5-2- داشت ................................................................................................................................................

3-5-3- برداشت ...........................................................................................................................................

3-5-4- آزمایشگاه ..........................................................................................................................................

3-6- صفات مورد آزمایش ............................................................................................................................................

3-6-1- صفات زراعی ....................................................................................................................................

3-6-1-1- عملکرد دانه ....................................................................................................................................

3-6-1-2- عملکرد بیولوژیک .......................................................................................................................

3-6-1-3- شاخص برداشت ............................................................................................................................

3-6-1-4- ارتفاع بوته ..................................................................................................................................

3-6-1-5- ارتفاع پانیکول ............................................................................................................................

3-6-1-6- وزن هزار دانه .............................................................................................................................

3-6-1-7- تعداد دانه در بلال .......................................................................................................................

3-6-1-8- قطر چوب بلال ...........................................................................................................................

3-6-2- صفات فنولوژیک ...........................................................................................................................

3-6-3- صفات فیزیولوژیک .......................................................................................................................

3-6-3-1- تخمین میزان کلروفیل برگ ......................................................................................................

3-6-3-2- شاخص‌های رشد .......................................................................................................................

3-6-3-2-1- شاخص سطح برگ ...............................................................................................................

3-6-3-2-2- سرعت رشد گیاه ...................................................................................................................

3-6-3-2-3- سرعت فتوسنتز خالص ..........................................................................................................

3-6-3-2-4- سرعت رشد نسبی ..................................................................................................................

3-6-4- صفات آزمایشگاهی ........................................................................................................................

3-6-4-1- درصد جوانه‌زنی ...........................................................................................................................

3-6-4-2- میانگین سرعت جوانه‌زنی .............................................................................................................

3-6-4-3- وزن خشک گیاهچه ......................................................................................................................

3-7- محاسبات آماری ......................................................................................................................................................

فصل چهارم : نتایج و بحث ........................................................................................................................................

نتایج تجزیه واریانس ..........................................................................................................................................................

4-1- عملکرد و اجزای عملکرد و شاخص برداشت ........................................................................................................

4-1-1- عملکرد دانه ........................................................................................................................................

 4-1-2- وزن هزار دانه .....................................................................................................................................

4-1-3- تعداد دانه در ردیف بلال ...................................................................................................................

4-1-4- تعداد ردیف در بلال ........................................................................................................................

4-1-5- تعداد دانه در بلال .............................................................................................................................

4-1-6- عملکرد بیولوژیک .............................................................................................................................

4-1-7- شاخص برداشت ................................................................................................................................

4-2- صفات فیزیولوژیک .............................................................................................................................................

4-2-1- شاخص کلروفیل .............................................................................................................................

4-2-2- شاخص‌های رشد ............................................................................................................................

4-2-2-1- شاخص سطح برگ ...................................................................................................................

4-2-2-2- سرعت رشد محصول .................................................................................................................

4-2-2-3- سرعت فتوسنتز خالص ...............................................................................................................

4-2-2-4- سرعت رشد نسبی .......................................................................................................................

4-3- صفات مرفولوژیک ..............................................................................................................................................

4-3-1- ارتفاع بوته .......................................................................................................................................

4-3-2- ارتفاع پانیکول .......................... ......................................................................................................

4-3-3- قطر چوب بلال ................................................................................................................................

4-4- تراکم و وزن خشک علف‌های هرز ......................................................................................................................

4-4-1- تراکم علف‌های هرز .........................................................................................................................

4-4-2- وزن خشک علف‌های هرز ...............................................................................................................

4-5- صفات فنولوژیک ...................................................................................................................................................

4-6- آزمون‌های بذر .........................................................................................................................................................

4-6-1- درصد جوانه‌زنی ..................................................................................................................................

4-6-2- سرعت جوانه‌زنی .................................................................................................................................

4-6-3- وزن خشک گیاهچه ............................................................................................................................

4-7- همبستگی ..................................................................................................................................................................

نتیجه‌گیری ...................................................................................................................................................

پیشنهادات ......................................................................................................................................................

منابع مورد بررسی .................................................................................................................................

چکیده انگلیسی.............................................................................................