مبانی انسان شناسی و ارزش شناسی در اخلاق اسلامی

انسان کیست؟ اگر ما انسان را درست نشناسیم و ندانیم که اسلام انسان را چگونه توصیف می‌کند و هستی‌ها و بایستی‌های او را چگونه مطرح می سازد، هیچ گاه نخواهیم توانست برنامه و طرح صحیحی درباره نظام اخلاقی اسلام ارائه دهیم (مصباح یزدی، 1388). بنابراین، تا ا نسان شناسی یک مکتب اخلاقی تبیین نشود، ماهیت و نظام اخلاقی آن روشن نمی‌شود. از این رو لازم است برای شناخت نظام اخلاق اسلامی، دیدگاه اسلام را نسبت به ا نسان بدانیم. مبانی ا نسان شناسی اخلاق اسلامی را می‌توان در محورهای زیر خلاصه کرد: آفرینش دو بعدی انسان، فطرت، عقل، اختیار و هویت جمعی.

یکی از مسائل مهم و اساسی در سلسله مباحث فلسفی و اخلاقی موضوع ارزش‌هاست. هر مکتب یا دستگاه فکری براساس بینشی که نسبت به پدیده‌های جهان دارد، دارای یک سیستم ارزشی نسبت به اعمال و رفتار انسان می‌باشد، این مسئله پایه تفاوت بین مکاتب است، در واقع تشخیص ماهوی هر نظام فکری و عقیدتی به ظهور ارزش‌هایی است که از درون آن نظام جوشیده و براساس آن، اصول بنیادین نظام شکل گرفته است .

ارزش گذاری‌های اخلاقی بر مواردی اطلاق می‌شود که ارزش و ارزش گذاری از نقطه نظر اخلاقی، بر اساس خوب یا بد بودن، پسند و یا ناپسند بودن و معروف یا منکر بودن اعمال و رفتار انسان قابل درک و شناسایی باشد (رهنما، 1385).ارزش‌ها غالباً به ایده‌هایی اطلاق می‌شوند که انسان‌ها درباره خوب و بد، مطلوب و نامطلوب دارند. ارزش‌ها مجموعه اصول و قواعدی هستند که به تعبیر شهید بهشتی تولید باید و نباید می‌کنند. در واقع آنچه اطلاق عنوان ارزش به این اصول و قواعد را مجاز می‌کند، توانمندی آنها در تولید تجویز است(بهشتی، 1380).آنچه به عنوان مبانی ارزشی در هر مکتبی باید به آن پرداخته شود عبارتند از چیستی و خاستگاه ارزش‌ها، نسبی یا مطلق بودن ارزش‌ها و معیار فعل اخلاقی که این محورها را در نظام اخلاق اسلامی بررسی می کنیم.

فهرست مطالب
بخش اول:مبانی اخلاق اسلامی 17
2-2-1- مبانی انسان شناسی 17
2-2-1-1- آفرینش دو بعدی انسان 18
2-2-1-2- فطرت 19
2-2-1-3- عقل 21
2-2-1-4- اختیار 23
2-2-1-5- اجتماعی بودن انسان 24
2-2-2- مبانی ارزش شناسی 26
2-2-2-1- چیستی ارزش‌ها 27
2-2-1-1- ارزش اخلاقی 27
2-2-2-2- خاستگاه ارزش‌ها 28
2-2-2-3- نسبی یا مطلق بودن ارزش‌ها 29
2-2-2-4- معیار فعل اخلاقی 30
2-2-2-4-1- ارزش اجتماعی 30
2-2-2-4-2- نظریه عاطفی 31
2-2-2-4-3- نظریه اراده 31
2-2-2-4-4- نظریه وجدانی 31
2-2-2-4-5- نظریه زیبایی 32
2-2-2-4-6- نظریه پرستش 32
2-2-4- مبنای اخلاقی بودن رفتار 33
بخش دوم پیشینه تحقیقات داخلی و بین المللی 35
2-6-1- تحقیقات داخلی 35
2-6-2- تحقیقات خارجی 44
2-7- جمع بندی و چهارچوب نظری تحقیق 54
منابع 56