بررسی مدلهای ارزیابی تعالی سازمانی

هدف از این تحقیق بررسی مدلهای ارزیابی تعالی سازمانی بصورت کامل و جامع و با منابع جدید می باشد

تغييرات سريع در آستانه قرن بيست و يكم كه در نهايت، نقش دولت ها را از تصدي‎گري به نقش‎هاي هدايتي و ارشادي تبديل نمود، سبب شد تا اينكه سازمان‎ها با نگاهي كاملاً متفاوت از قبل به محيط داخلي و خارجي خود نگريسته و با توجه به فرهنگ رقابت‎پذيري و وضع قوانيني سختگیرانه عليه انحصارطلبي، درصدد استفاده از ابزارهاي مختلف براي حفظ برتري و تعالي سازماني برآيند.تلاش‎هاي مستمر سازمان‎ها در اين زمينه براس دستيابي به اين الگوي جامع و رفع معايب شيوه‎هاي ارزيابي سنتي، منجر به مطرح شدن مدل‎هاي تعالي سازماني (BEM) و به عبارت ديگر جوايز كيفيت ملي در سطح كشورهاي پيشرفته و بدنبال آن ساير كشورهاي جهان گرديد. مدل دمينگ، مدل بالدريج، مدل اروپايي كيفيت از مهم‎ترين اين مدل‎ها هستند كه ساير مدل‎ها براساس آن شكل گرفته‎اند. اين مدل‎ها با استفاده از عناصر مديريت كيفيت جامع (TQM) به عنوان محورها يا حوزه‎هاي مورد ارزيابي و با اختصاص وزن‎هاي مشخص و از قبل تعيين شده به هر حوزه از طريق مميزي به ارزيابي عملكرد سازمان مي‎پردازند. مدل‎هاي ياد شده بخاطر خودارزيابي بودن آنها به «مدل‎هاي خودارزيابي » معروف هستند. در ادامه به سه مدل اصلي كه در اين زمينه مطرح شده است، اشاراتي مي‎نماييم (پیشین، 1381، ص 79).

- مدل جايزه اروپايي كيفيت (EQA):
در پي پيشرفت‌هاي سريع ژاپن و به صدا درآمدن زنگ خطر براي شركت‌هاي غربي، مدل جايزه اروپايي كيفيت (EQA) در سال 1991 میلادی بوسیله «بنياد اروپايي مديريت كيفيت» تدوين و معرفي گرديد که اين مدل از سوي متخصصان و كارشناسان غربي براي كمك به شركت‌هاي اروپايي ارائه شد. در ضمن بنياد مزبور در سال 1988 میلادی به وسيله سازمان‎هاي تجاري پيشرو، بدين جهت تشكيل شد تا به سازمان‎هاي تجاري اروپايي، نياز به درگيري و توجه آن‎ها را به مديريت كيفيت در تمامي عمليات شركت منعطف نموده و همچنين ارتقاء سطح دانش و آگاهي درباره منافع TQM را هشدار دهد.اين مدل‌، درواقع الگويي براي ارزيابي عملكرد سازمان‌هاي مختلف ارائه مي‌كند كه هم حوزه‌هاي فرآيندي را مدنظر قرار مي‌دهد و هم به نتايج و خروجي‌هاي سيستم اهميت مي‌دهد.

نه حوزه مطرح شده در اين مدل، چهارچوبي فراگير و غير تجويزي براي خود ارزيابي در اختيار سازمان‌ها قرار مي‌دهد. پنج مورد از اين حوزه‌ها گروه «توانمندساز‌ها» و چهار حوزه ديگر گروه «نتايج» ناميده شده‌اند. توانمندساز‌ها نشانگر مجموع فعاليت‌ها و هزينه‌هاي انجام شده است و نتايج نيز نشانگر چيز‌هايي است كه سازمان كسب مي‌كند. بايد اشاره نمود كه در اين مدل، توانمندسازها منجر به كسب نتايج مي‌شوند. با استفاده از اين مدل مي‌توان «پيشرفت سازمان به سمت تعالي» را ارزيابي كرد. در اين مدل براي ارزيابي هريك از حوزه‌هاي نه‌گانه، معيار‌هاي متعددي معرفي شده‌اند كه سازمان‌ها مي‌توانند با استفاده از آنها به ارزيابي عملكرد خود پرداخته و امتياز ‌نهايي خود را محاسبه نمايند. اين مدل به شركت‌ها براي دستيابي به كيفيت جامع كمك مي‌كند. (نجمي و حسيني، 1382)

مدل جايزه ملي دمينگ :
برترين جايزه ملي كيفيت ژاپن به جايزه دمينگ مشهور می باشد که يكي از قديمي‌ترين جوايز كيفيت و بهره‌وري است. اين جايزه در سال 1951 میلادی توسط انجمن مهندسين و دانشمندان ژاپن به پاس قدرداني از خدمات دکتر ادوارد دمينگ در كنترل كيفيت و تحت تأثير نظرات و عقايد وي طرح‎ريزي و پيشنهاد گرديد. جايزه كيفيت دمينگ، پس از شكل‎گيري بارها مورد بازنگري قرار گرفته که همچنان اين بازنگري ها ادامه دارد. این جایزه در سه مورد اهداء مي‌گردد: الف) افراد حقيقي كه نقش مهمي در گسترش و پياده‌سازي موفق كنترل كيفيت جامع با استفاده از روش‌‌هاي آماري داشته‌اند، ب) جايزه كنترل كيفيت ويژه كارخانجات، ج) جوايز كاربردي.

مفاهيم كليدي و ارزشي كه مدنظر اين جايزه و مدل ارزيابي است عبارتند از: مشتري‌گرايي، نگرش سيستمي، بهبود مستمر، مسئوليت‌پذري عمومي، ايمني و قابليت اطمينان، كنترل آماري فرايند‌ها و فرآيند گرايي. براي ارزيابي شركت‌ها و سازمان‌ها، در اين مدل ده حوزه كلي همراه با معيار‌هاي متعدد معرفي مي‌شوند. اين حوزه‌ها عبارتند از؛ خط‌مشي، سازمان و مديريت، آموزش و پرورش و اشاعه آن، اطلاعات، تجزيه و تحليل، استاندارد سازي، كنترل‌ها، تضمين كيفيت، نتايج و برنامه‌ريزي براي آينده (آذر و صفری، 1381 ص 72-71).
معيارهاي ده‎گانه جايزه ملی دمينگ كه همه داراي امتياز يكسان هستند

فهرست مطالب
مدلهای ارزیابی تعالی سازمانی
-1- مدل جايزه اروپايي كيفيت (EQA)
2- مدل جايزه ملي دمينگ
3- مدل جایزه ملی کیفیت مالكوم بالدريج
محدوديتهای مدل‎هاي ارزیابی تعالي سازماني
منابع