ارائه الگوی تدوین استراتژی با روش ماتریس سوات و RBV در جهت کسب مزیت رقابتی پایدار

هدف از این پژوهش ارائه الگوي تلفيقي تدوين استراتژي بر مبناي تحليل سواتSWOT و رويکرد مبتني بر منابع RBV در راستاي کسب مزيت رقابتي پايدار در شرکت بين المللي مهندسي سيستم ها و اتوماسيون بصورت جامع و کامل و با منابع جدید می باشد.

چکيده
ديدگاه ها و مدل هاي مختلفي در زمينه تدوين استراتژي وجود دارد که هريک داراي معايب و مزيت هايي مي باشند. يکي از مطرح ترين آنها که در کشور ما نيز داراي سابقه زيادي مي باشد، تحليل SWOT است كه همزمان دو محيط داخلي و خارجي را بررسي مي كند و با بهره جستن از نقاط ضعف، نقاط قوت، فرصت ها و تهديدهاي پيش روي سازمان به تدوين استراتژي مي پردازد. اخيراً ايرادها و انتقادات بسياري به تحليل SWOT وارد شده است. اين مسئله باعث شده که برخي از صاحبنظران از اتمام دوره مفيد تحليل SWOT سخن بگويند. اما با وجود انتقادهايي كه بر اين تحليل وارد مي شود، اين رويكرد داراي مزاياي بسياري نيز مي باشد. يکي از ايرادات عمده تحليل SWOT عدم تمرکز کافي بر روي مقوله مزيت رقابتي مي باشد. يکي از مطرح ترين ديدگاه هايي که تمرکز خود را در تدوين استراتژي هاي سازمان، بر دستيابي به مزيت رقابتي قرار داده است ، ديدگاه مبتني بر منابع (RBV) مي باشد.

اين ديدگاه توجه خود را بر استفاده از منابع و توانمندي هاي سازمان جهت دستيابي به مزيت رقابتي پايدار معطوف نموده است. در اين پژوهش يک مدل تدوين استراتژي با تلفيق تحليل SWOT و رويکرد مبتني بر منابع ارائه شده است. در توسعه‌ي اين مدل ضمن حفظ مزاياي هر دو رويکرد مذکور، به حذف معايب عمده آنها نيز پرداخته شده است. توجه به نقش منابع و مزيت هاي رقابتي در تدوين استراتژي هاي سازمان، در کنار عوامل چهارگانه ضعف، قوت، فرصت و تهديد، يکي از جنبه هاي جديد و مهم اين مدل مي باشد . همچنين مدل مذکور کارايي بالايي در طبقه بندي منابع سازمان به لحاظ وضعيت رقابتي آنها دارد که به برنامه ريزي جهت ارتقاء منابع و استفاده بهينه از آنها کمک شاياني مي‌نمايد. اين تحقيق يکي از محدود پژوهش هايي است که در آن مباني رويکرد مبتني بر منابع به صورت کاربردي مورد توجه واقع شده است و مي تواند به سازمان هاي مختلف در تدوين استراتژي کمک نمايد. مدل مذکور در شرکت بين المللي مهندسي سيستم ها و اتوماسيون پياده‌سازي شده است که نتايج آن نشانگر کارايي مدل در تدوين استراتژي هاي سازماني مي باشد.

کلمات کليدي: تدوين استراتژي، تحليل SWOT، رويکرد مبتني بر منابع، مزيت رقابتي

مقدمه
آنچه در دنياي امروز، شركتها و سازمان ها را با دنياي چند دهه قبل آنها متمايز مي كند، محيط ناپايدار و پيچيده، رقابت فزاينده، تغييرات و تحولات سريع، پيشرفتهاي تكنولوژيكي، توسعه روزافزون ارتباطات و مبادلات سريع اطلاعات و ... مي باشد. سازمان ها به منظور موفقيت و بقا در چنين محيطي نيازمند استفاده از اصول نوين برنامه ريزي و مديريت هستند. يکي از مقولاتي که در چند دهه اخير توجه بسياري از سازمان ها را به خود معطوف نموده است، بحث برنامه ريزي و مديريت استراتژيک است. برنامه ريزي استراتژيك به سازمان اين امكان را ميدهد كه به شيوهاي خلاق و نوآور عمل كند و براي شكل دادن به آيندة خود به صورت انفعالي عمل ننمايد.
برنامه ريزي استراتژيک از سه فاز تدوين، اجرا و ارزيابي استراتژي ها تشکيل شده است. ديدگاه ها و مدل‌هاي مختلفي در زمينه تدوين استراتژي وجود دارد که هريک داراي معايب و مزيت هايي مي باشند. در اين پژوهش به دنبال اين هستيم که با تلفيق و استفاده توأم از مزاياي تحليل SWOT و رويکرد مبتني بر منابع (RBV ) به الگويي کارا براي تدوين استراتژي هاي سازمان دست پيدا کنيم.

فهرست مطالب

چکيده 1
فصل اول: کليات
1-1 مقدمه 2
1-2 تعريف مسأله و ضرورت انجام تحقيق 3
1-3 سؤالات و اهداف پژوهش 3
1-4 فرضيات مورد آزمون 4
1-5 روش تحقيق 4
1-6 ساختار گزارش 5

فصل دوم: مروري بر مفاهيم مديريت استراتژيک و ارتباط آن با مزيت رقابتي
2-1 مقدمه 6
2-2 مديريت استراتژيک 7
2-3 رويکردهاي تدوين استراتژي 10
2-3-1 تئوري سازمان صنعتي 12
2-3-2 رويکرد مبتني بر سناريو 12
2-3-3 نگرش جبرگرايي محيطي 13
2-3-4 نگرش اعمال قدرت 13
2-3-5 نظريه اقتصادي چامبرلين 13
2-3-6 نظريه اقتضايي 13
2-3-7 رويکرد تدوين استراتژي مبتني بر ذينفعان 14
2-3-8 تجزيه و تحليل SWOT 15
2-3-9 رويکرد مبتني بر منابع 19
2-4 مزيت هاي رقابتي 27
2-4-1 مزيت رقابتي پايدار 29
2-4-2 چارچوب VRIO 32
2-4-3 تعيين وضعيت رقابتي منابع توسط چارچوب VRIO 34
2-5 جمع بندي 36

فصل سوم: معرفي مدل پيشنهادي تدوين استراتژي
3-1 مقدمه 37
3-2 سابقه پژوهش 37
3-3 شرح مدل پيشنهادي تدوين استراتژي 42
3-3-1 تعيين مأموريت و چشم انداز سازمان 42
3-3-2 تعيين عوامل چهارگانه 42
3-3-3 غربال سازي عامل ها 44
3-3-4 حيطه بندي منابع سازمان 44
3-3-5 تعيين منابع در هر حيطه 44
3-3-6 اجراي چارچوب VRIO 45
3-3-7 تعيين ارتباطات بين عوامل و منابع در هر حيطه 45
3-3-8 تعيين اهداف کلان 47
3-3-9 تعيين گزينه هاي استراتژي در هر حيطه 47
3-3-10 اولويت بندي گزينه ها و انتخاب استراتژي هاي اصلي 49
3-3-11 هدف گذاري وضعيت رقابتي منابع 49

فصل چهارم: پياده سازي مدل پيشنهادي در شرکت بين المللي مهندسي سيستم ها و اتوماسيون
4-1 مقدمه 51
4-2 معرفي شرکت بين المللي مهندسي سيستم ها و اتوماسيون 52
4-2-1 تاريخچه شركت 52
4-2-2 زمينه‌هاي فعاليت شركت 53
4-2-3 اهداف كيفي شركت 55
4-2-4 سهامداران، توزيع پرسنل و چارت سازماني شركت 56
4-3 نتايج پياده سازي مدل پيشنهادي 58
4-3-1 تعيين مأموريت و چشم انداز 58
4-3-2 تعيين عوامل داخلي و خارجي 60
4-3-3 غربال کردن عوامل چهارگانه 63
4-3-4 حيطه بندي منابع سازمان 77
4-3-5 شناسايي منابع 78
4-3-6 اجراي چارچوب VRIO 79
4-3-7 تعيين ارتباطات بين منابع و عوامل چهارگانه 80
4-3-8 تعيين اهداف کلان 82
4-3-9 تعيين گزينه هاي استراتژي 82
4-3-10 اولويتبندي گزينه ها و انتخاب استراتژي هاي اصلي 92
4-3-11 هدف گذاري وضعيت رقابتي منابع 109

فصل پنجم: بحث و نتيجه گيري
5-1 مقدمه 111
5-2 تحليل و ارزيابي مدل پيشنهادي 111
5-2-1 معيار ثبات و سازگاري 113
5-2-2 معيار هماهنگي 114
5-2-3 معيار امكان پذير بودن 114
5-2-4 معيار منابع و مزيت رقابتي 115
5-2-5 معيار فرآيند تدوين و بروز رساني 115
5-2-6 وزن دهي به معيارها 116
5-2-7 پياده سازي SAW 117
5-3 نتيجه گيري 119
5-4 نوآوري هاي تحقيق 121
5-5 محدوديت هاي تحقيق 122
5-6 پيشنهاد براي تحقيقات آتي 122

پيوست: پرسشنامه هاي تحليل عوامل داخلي و خارجي 123

پ-1- پرسشنامه تحليل عوامل داخلي 123
پ-2- پرسشنامه تحليل عوامل خارجي 126

مراجع 128

فهرست جداول
جدول 2-1 : تقسيم بندي منابع از ديدگاه والنتين 24
جدول 3-1 : مثالي فرضي از تعيين ارتباط بين منابع و عوامل در حيطه اول 46
جدول 3-2 : مثالي فرضي از تعيين گزينه هاي استراتژي در حيطه1 48
جدول 4-1 : اجزاء اصلي بيانيه مأموريت 58
جدول 4-2 : ليست نقاط قوت 60
جدول4-3 : ليست نقاط ضعف 61
جدول4-4 : ليست فرصت ها 62
جدول4-5 : ليست تهديدها 62
جدول4-6 : توزيع پرسشنامه هاي برگشت داده شده به تفکيک سمت افراد 64
جدول 4-7 : نتايج آماري بررسي نقاط قوت 65
جدول 4-8 : نتايج آماري بررسي نقاط ضعف 67
جدول 4-9 : نتايج آماري بررسي فرصت ها 69
جدول 4-10 : نتايج آماري بررسي تهديدها 70
جدول 4-11: طبقه بندي نقاط قوت بر اساس آزمون هاي آماري 72
جدول 4-12: طبقه بندي نقاط ضعف بر اساس آزمون هاي آماري 73
جدول 4-13: طبقه بندي فرصت ها بر اساس آزمون هاي آماري 74
جدول 4-14: طبقه بندي تهديدها بر اساس آزمون هاي آماري 75
جدول 4-15: فهرست عوامل كليدي 76
جدول 4-16: منابع شناسايي شده در سازمان 78
جدول 4-17 : نتايج اجراي چارچوب VRIO 79
جدول 4-18: ارتباطات بين عوامل چهارگانه و منابع 80
جدول 4-19: اهداف کلان 82
جدول 4-20: تعيين گزينه هاي استراتژي در حيطه ي "مالي" 83
جدول 4-21: تعيين گزينه هاي استراتژي در حيطه ي "تجاري" 84
جدول 4-22: تعيين گزينه هاي استراتژي در حيطه ي "شهرت و اعتبار" 86
جدول 4-23: تعيين گزينه هاي استراتژي در حيطه ي "سازماني" 87
جدول 4-24: تعيين گزينه هاي استراتژي در حيطه ي "انساني" 88
جدول 4-25: تعيين گزينه هاي استراتژي در حيطه ي "دانش و تکنولوژي" 89
جدول 4-26: تعيين اوزان معيارها 97
جدول 4-27: اولويت بندي گزينه هاي استراتژي بر اساس معيار "تأثير در وضعيت رقابتي منابع" 98
جدول 4-28: اولويت بندي گزينه هاي استراتژي بر اساس معيار "بهره گيري از ساير منابع سازمان" 99
جدول 4-29: اولويت بندي گزينه هاي استراتژي بر اساس معيار "همسويي با عوامل چهارگانه" 100
جدول 4-30: اولويت بندي گزينه هاي استراتژي بر اساس معيار "قابليت اجرا" 101
جدول 4-31: اولويت بندي گزينه هاي استراتژي بر اساس معيار "هزينه هاي لازم براي اجرا" 102
جدول 4-32: اولويت بندي گزينه هاي استراتژي بر اساس معيار "زمان لازم براي اجرا" 103
جدول 4-33: اولويت بندي گزينه هاي استراتژي بر اساس معيار "همسويي با سياست هاي کلي سازمان" 104
جدول 4-34: تعيين نمره کل گزينه هاي استراتژي 105
جدول 4-35: اولويت بندي نهايي گزينه هاي استراتژي 107
جدول 4-36: تعيين استراتژي هاي اصلي از بين گزينه هاي استراتژي 108
جدول 4-37: هدف گذاري وضعيت رقابتي منابع 109
جدول 5-1: معيارها و زيرمعيارهاي استفاده شده 112
جدول 5-2 : وزن دهي معيارها و زيرمعيارها 117

فهرست اشکال
شكل 2-1 : ماتريس SWOT 17
شكل2-2 : زنجيره ارزش پورتر 25
شكل 2-3 : چارچوب 7S 25
شكل 2-4 : مدل گرانت به صورت خلاصه شده 26
شكل 2-5 : مدل هانت و مورگان 27
شکل 2-6: چگونگي تعيين وضعيت رقابتي منابع توسط چارچوب VRIO 35
شکل 3-1: چارچوب کلي مدل پيشنهادي تدوين استراتژي 43
شكل 4-1 : تقسيم بندي بخش هاي شركت 53
شكل4-2 : چارت سازماني شركت 56
شكل4-3: سهامداران شركت 57
شكل4-4 : توزيع پرسنل برحسب واحد سازماني 57
شكل4-5: توزيع پرسنل برحسب تحصيلات 57
شکل 4-6 : بيانيه مأموريت سازمان 59
شکل4-7: حالت کلي يک ماتريس تصميم 94
شکل 5-1: مقايسه مدل تلفيقي و تحليل SWOT توسط روش SAW 118