پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی با عنوان بررسی ارتباط بین تیپ‌های شخصیتی (درون‌گرا ـ برون‌گرا) و سبک مدیریت (آمرانه ـ مشارکتی) مدیران دانشگاه

روانشناسی،علوم تربیتی واجتماعی
پایان‌نامه کارشناسی ارشد مدیریت آموزشی بررسی ارتباط بین تیپ‌های شخصیتی (درون‌گرا ـ برون‌گرا) و سبک مدیریت (آمرانه ـ مشارکتی) مدیران دانشگاه تهران همرا با پاورپوینت کامل چکیده: دانشگاه همانند سایر سازمان‌های رسمی دارای ساختار، مدیریت و منابع انسانی و مادی می‌باشد ولی علیرغم همه سازمان‌ها، دانشگاه نهادی است که درونداد، فراگرد و برونداد آن انسان است و این امر ایجاب می‌کند تا شیوه مدیریت و رهبری ویژه‌ای در دانشگاه اعمال گردد. پژوهش حاضر با هدف پاسخ دادن به این سؤال که آیا بین تیپ‌های شخصیتی (درون‌گرا و برون‌گرا) و سبک مدیریتی (آمرانه – مشارکتی) مدیران دانشگاه تهران ارتباطی وجود دارد یا خیر؟ انجام گرفته است در این پژوهش نمونه‌ای به حجم 88 نفر از مدیران دانشگاه تهران انتخاب گردیده که ابزار گردآوری اطلاعات از آنان شامل دو پرسشنامه استاندارد بوده. یکی پرسشنامه «تیپ شخصیتی آیزنگ» که شامل 90 سؤال آری، خیر و دیگری پرسشنامه سبک مدیریت «فردلوتانز» که شامل 35 سؤال پنج گزینه‌ای است. این دو پرسشنامه که امروزه دقیق‌ترین و رایج‌ترین ابزار اندازه‌گیری تیپ شخصیتی و سبک مدیریتی محسوب می‌شوند از روایی و پایایی بالایی هم برخوردارند.اطلاعات حاصل از این پرسشنامه‌ها با استفاده از آمارهای توصیفی و استنباطی مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار گرفت. از یافته‌های مهم تحقیق این است که : 1- بین تیپ شخصیتی و سبک مدیریت مدیران دانشگاه تهران رابطه وجود دارد. 2- بین تیپ شخصیتی برون‌گرا و سبک مدیریت مشارکتی در میان مدیران دانشگاه تهران همبستگی مثبت وجود دارد. 3- بین تیپ شخصیتی درون‌گرا و سبک مدیریت آمرانه در بین مدیران دانشگاه تهران ارتباط وجود دارد. 4- بین تیپ شخصیتی برون‌گرا و سبک مدیریت آمرانه همبستگی منفی وجود دارد. 5- بین تیپ شخصیتی درون‌گرا و سبک مدیریت مشارکتی همبستگی منفی وجود دارد. در پایان تحقیق پیشنهاداتی در ارتباط با بهبود مدیریت دانشگاه‌ها و مراکز آموزش عالی ارائه شده است. کلمات کلیدی: رهبری مدیریت آموزشی سبکهای مدیریت تیپ‌های شخصیتی رابطه شخصیت با مدیریت مقدمه انسان بطور فطری موجودی اجتماعی است و گرایش به کار جمعی و همکاری سازمان‌یافته و روابط متقابل با دیگران دارد. یعنی انسان برای تأمین قسمت عمده‌ای از نیازهای اولیه و ثانویه خود، نیاز به تشکیل سازمان دارد و در واقع سازمان‌ها جزء جدائی‌ناپذیر حیات بشری گردیده‌اند. اما آنچه امروزه در این رابطه نمود بیشتری دارد این است که زندگی امروزه انسان‌ها بیش از پیش به سازمان‌ها وابسته شده و سازمان‌ها متعددتر، پیچیده‌تر، متنوع‌تر، گسترده‌تر و فراگیرتر شده‌اند و از طرفی مدیریت، بخش اساسی، انسجام‌بخش و اجتناب‌ناپذیر از هر سازمانی بخصوص سازمان‌های پیچیده می‌باشد. ایجاد سازمان‌های امروزی و مدیریت اثربخش آنها با استفاده از تئوری‌های سازمان و علم مدیریت، شاید بزرگترین پیشرفت انسان در قرن حاضر باشد. به همین لحاظ اهمیت پیشرفت مدیریت و شکل‌گیری دانش مربوطه را همتراز پیشرفت‌های شگفت‌انگیز فنی و تکنولوژیکی دانسته‌اند زیرا پیشرفت‌های فنی بشر خود ناشی از توان او در تشکیل سازمان‌های اجتماعی و کار سازمان‌یافته است. مدیریت، دانش‌ را از حالت تفننی و تجملی در آورده و آن را به یک سرمایه ملی تبدیل می‌کند و موجبات توسعه اقتصادی، اجتماعی، علمی، فرهنگی و ... را فراهم می‌نماید. (پرداختچی، 78) بی‌تردید موفقیت هر سازمان به شایستگی و توانایی‌های مدیر آن سازمان بستگی دارد. چه اینکه سازمان موردنظر یک واحد تجاری، نهاد دولتی، آموزشی، پزشکی و یا مذهبی باشد. شایستگی رهبری سازمان تعیین‌کننده شایستگی سازمان خواهد بود و اهمیت آن چیزی نیست که در بحبوحه سازمان گم شود. خاصه آنکه سازمان، نهادی چون دانشگاه باشد که هم درونداد و هم برونداد آن انسان است و در این سازمان‌ها مدیران با انسان‌ها سروکار دارند و در حقیقت فراگرد عملیات سازمان‌های آموزشی به وسیله انسان‌ها (مدیران و اساتید) و بر روی انسان‌ها (دانشجویان) انجام می‌پذیرد به همین جهت اداره‌ی مؤثر آن علاوه بر دارا بودن مهارت فنی مدیریت، نیاز به مهارت‌های ادراکی و روابط انسانی بسیار بالایی که برخاسته از تیپ شخصیتی مدیر می‌باشد، دارد تا بتواند با جلب نظر و توجه همکاران و تأثیرگذاری مثبت آنان بر اهداف سازمان که همان تعالی جامعه است دسترسی پیدا نمود. شیوه‌ی رفتاری فرد بعنوان مدیر که جهت تأثیرگذاری بر فعالیت‌های دیگر افراد، مورد استفاده قرار می‌گیرد حاکی از شیوه‌ی رهبری اوست و به گونه‌ای است که شناسایی آن در تسهیل تحقق هدف‌ها بسیار بااهمیت می‌تواند تلقی شود. اگر این شیوه‌ی مدیریت و رهبری به گونه‌ای باشد که در میان همکاران ایجاد علاقه‌مندی و تمایل به همکاری و ایجاد تحولات مثبت در جامعه را در پی داشته باشد شیوه‌ای مؤثر و مورد قبول، و در غیر این صورت قطعاً به هدر رفتن توانمندی‌های بالقوه‌ی جامعه، سرمایه و عمر انسان‌ها می‌شود که ممکن است با هیچ معیاری ضرر و زیان ناشی از آن قابل اندازه‌گیری نباشد. فهرست مطالب چکیده تحقیق فصل اول : کلیات طرح تحقیق 1 مقدمه 2 بیان مسأله 5 اهمیت موضوع و ضرورت تحقیق 8 اهداف و پرسش‌های پژوهش 11 فرضیه‌های پژوهش 12 تعریف متغیرها و واژه‌های تحقیق 12 خلاصه روش‌ها 14 محدودیت‌های تحقیق 15 فصل دوم : بررسی پیشینه پژوهش (ادبیات تحقیق) 17 مقدمه 18 شخصیت 18 تعریف شخصیت 19 نقش وراثت و محیط در شخصیت 24 شخصیت از دیدگاه‌های مختلف 26 روان‌تحلیل‌گری 26 رویکرد روان‌تحلیل‌گری جدید 28 رفتارگرایی 30 دیدگاه‌های یادگیری اجتماعی 32 دیدگاه‌های شناختی 34 دیدگاه‌های سرشتی 35 دیدگاه انسان‌گرایی 35 ابعاد شخصیت 36 تئوری بازداری 38 تئوری انگیختگی 39 تئوری انگیختگی و درون‌گرایی ـ برون‌گرایی 40 برون‌گرایی 41 درون‌گران 41 روان‌رنجورخویی 42 فعالیت خودکار و روان‌رنجورخویی 42 روان‌پریش‌خویی 43 هورمون‌ها و روان‌پریش‌خویی 43 سبک‌های مدیریت و رهبری 43 تعاریف مدیریت 45 تعاریف مدیریت آموزشی 46 تعاریف سبک مدیریت 48 تفاوت بین سبک مدیریت و رفتار مدیریت 49 تئوری‌ها و تحقیقات مربوط به شیوه‌های مختلف مدیریت و رهبری 50 مارچ و سایمون 50 جیمز تامپسون 50 لارنس و لورچ 50 نیومن و وارن 50 چارلز پرو 51 دیوید همپتون 51 تئوری‌ها و تحقیقات مربوط به شیوه‌های رهبری 55 تحقیقات و تئوری‌های یک‌بعدی 56 تحقیقات و تئوری‌های دوبعدی 57 تحقیقات و تئوری‌های سه‌بعدی 57 نظریه تحقیقات شبکه مدیریت 60 سبک 9-1 61 سبک 1-9 61 سبک 1-1 62 سبک 5-5 62 سبک 9-9 62 نظریه امتزاج 63 نظریه نقش مدیر به عنوان سنجاق اتصال 64 نظریات و تحقیقات تانن بام و دارن اسمیت 65 ضوابط تشخیص ماهیت رهبری 65 ضوابط تشخیص ماهیت پیروان 66 ضوابط تشخیص ماهیت موقعیت 66 تئوری سه‌بعدی رهبری ویلیام ردین 67 تئوری هنجاری رهبری (الگوی رهبری مشارکتی) 70 نگرش‌های رهبری 72 علل رهبری 73 الگوی سازش ـ واکنش 73 الگوی جایگزین برای رهبری 74 کشف مجدد تفاوت‌های فردی 75 الگوی پرده مرکب 76 سبک‌های مدیریت هلر 77 تحقیقات و تئوری (جاده ـ مقصد) 78 نظریات و تحقیقات فیدلر درباره‌ی رهبری 80 شیوه مطلوب رهبری از نظر فیدلر 81 ابعاد اصلی رهبری از نظر فیدلر 83 رابطه بین رهبر و پیرو 83 ساخت کار 83 قدرت ناشی از شغل 84 تئوری تکاملی رهبری هرسی و بلانچارد 85 سبک رهبری انتقالی 88 ویژگی‌ها و شیوه‌های رهبران مبادله‌ای 89 ویژگی‌ها و شیوه‌های رهبران انتقالی 89 سبک مدیریت کیفیت فراگیر TQM 90 سبک‌های مدیریت جین هال 90 مدل اقتضایی رهبری میان ـ فرهنگی 91 نظریه گتزلز و گوبا 94 سبک هنجاری 95 سبک شخصی 95 سبک داد و ستدی 96 تحقیقات دانشگاه اوهایو 97 ساخت‌دهی 98 مطالعات هالپین 99 رابطه شخصیت با مدیریت 104 خصوصیات شخصی لازم برای مدیران 106 رهبری در مدیریت 112 وظایف مدیر و رهبر آموزشی 116 مهارت در رهبری 117 مهارت در روابط انسانی 119 مهارت در برقراری روابط گروهی 120 الگوهای برنامه‌ریزی استراتژیک دانشگاهی 121 الگوی کلر 121 الگوی کللند و کینک 122 الگوی بارکر و اسمیت 124 مقایسه سه الگو 126 تفکر همه‌جانبه‌نگر در مدیریت و برنامه‌ریزی دانشگاهی 129 پیچیدگی سیستم دانشگاهی 130 مدیریت مستقل در نظام دانشگاهی 132 مدیریت جزیی از سیستم دانشگاهی 133 حرفه پیچیده مدیریت دانشگاهی 136 مدیریت با کاهش یا مهار پیچیدگی 136 مدیریت برمبنای هدایت 138 مدیریت برمبنای تنظیم 139 فصل سوم : روش تحقیق 143 مقدمه 144 روش تحقیق 144 جامعه آماری 145 حجم نمونه و روش نمونه‌گیری 145 روش جمع‌آوری اطلاعات (ابزار پژوهش) 148 پرسشنامه تعیین سبک مدیریت و محاسبه پایایی آن 148 نحوه امتیازبندی و تفسیر نتایج 150 پرسشنامه‌ تعیین سبک رهبری 150 روش نمره‌گذاری پرسشنامه تیپ شخصیتی آیزنک 151 شیوه جمع‌آوری اطلاعات 152 روش تجزیه و تحلیل آماری 153 فصل چهارم : تجزیه و تحلیل داده‌ها 154 روش تجزیه و تحلیل داده‌ها 155 آمار استنباطی 161 رابطه بین خصوصیات شخصی و سبک مدیریت 162 تفاوت خصوصیات شخصیتی و مدیریت افراد درون‌گرا و برون‌گرا 163 تفاوت خصوصیات شخصیتی و مدیریتی افراد متأهل و مجرد 165 تفاوت خصوصیات شخصیتی و مدیریتی باتوجه به مقطع تحصیلی 166 تفاوت خصوصیات شخصیتی و سبک مدیریتی باتوجه به سن 168 تفاوت خصوصیات شخصیتی و سبک مدیریتی باتوجه به تجربه مدیریت 170 فصل پنجم : بحث و نتیجه‌گیری 175 مقدمه 176 بحث و نتیجه‌گیری 177 مقایسه نتایج پژوهش با پژوهش‌های قبلی 179 پیشنهادات 183 فهرست منابع 184 منابع فارسی 185 منابع لاتین 188 پیوست‌ها 189 الف) پرسشنامه سبک مدیریت لیکرت 190 ب) پرسشنامه تیپ شخصیتی آیزنک 193 برگه پاسخنامه 198 جدول مربوط به تعیین حجم نمونه کرجسی و مورگان 199 فهرست جداول جدول شماره (2-1) سبک‌های مختلف مدیریت از دیدگاه صاحب‌نظران و گروه‌های تحقیقاتی 53 جدول شماره (2-2) انواع تصمیمات رهبری در مدل ورووم 72 جدول شماره (2-3) مدل هلر در انتخاب سبک‌های مدیریت یک مدل اقتضایی است 77 جدول شماره (2-4) مدل مشروط فیدلر 82 جدول شماره (2-5) مدل اقتضایی رهبری میان ـ فرهنگی 93 جدول شماره (2-6) مقایسه سه الگو در برنامه‌ریزی استراتژیک دانشگاهی 127 جدول شماره (3-1) جدول توزیع فراوانی نمونه انتخابی به تفکیک رشته‌ی تحصیلی 146 جدول شماره (4-1) توزیع فراوانی نمونه انتخابی به تفکیک مقطع تحصیلی 156 جدول شماره (4-2) توزیع فراوانی نمونه انتخابی به تفکیک وضعیت تأهل 156 جدول شماره (4-3) توزیع فراوانی نمونه انتخابی به تفکیک گروه تحصیلی 157 جدول شماره (4-4) توزیع فراوانی نمونه انتخابی به تفکیک سابقه‌ی خدمت 157 جدول شماره (4-5) توزیع فراوانی نمونه انتخابی به تفکیک سابقه مدیریت 158 جدول شماره (4-6) توزیع فراوانی نمونه انتخابی به تفکیک مدیریت در پست فعلی 158 جدول شماره (4-7) توزیع فراوانی نمونه انتخابی به تفکیک سن مدیران 159 جدول شماره (4-8) توزیع فراوانی نمونه انتخابی به تفکیک تعداد پرسنل 160 جدول شماره (4-9) جدول توصیفی مدیران باتوجه به سطوح چهارگانه لیکرت 161 جدول شماره (4-10) جدول ضریب همبستگی پیرسون در خصوص رابطه خصوصیات شخصیتی و سبک مدیریت 162 جدول شماره (4-11) آماره‌های توصیفی آزمون تی برای زیرمقیاس‌های شخصیتی 163 جدول شماره (4-12) جدول استنباطی آزمون تی برای زیرمقیاس‌های شخصیتی 164 جدول شماره (4-13) آماره‌های توصیفی آزمون تی برای زیرمقیاس‌های سبک مدیریت 164 جدول شماره (4-14) جدول استنباطی آزمون تی برای زیرمقیاس‌های سبک مدیریت 164 جدول شماره (4-15) آماره‌های توصیفی آزمون تی برای زیرمقیاس‌های سبک مدیریتی به تفکیک وضع تأهل 165 جدول شماره (4-16) جدول استنباطی آزمون تی برای زیرمقیاس‌های سبک مدیریت به تفکیک جنسیت 165 جدول شماره (4-17) آماره‌های توصیفی آزمون تی برای زیرمقیاس‌های شخصیتی به تفکیک وضعیت تأهل 166 جدول شماره (4-18) جدول استنباطی آزمون تی برای زیرمقیاس‌های شخصیتی به تفکیک وضعیت تأهل 166 جدول شماره (4-19) جدول تحلیل واریانس یکراهه در زیرمقیاس‌های مدیریتی باتوجه به مقطع تحصیلی 167 جدول شماره (4-20) جدول تحلیل واریانس یکراهه در زیرمقیاس‌های شخصیتی باتوجه به مقطع تحصیلی 167 جدول شماره (4-21) جدول آزمون تعقیبی شفه در زیرمقیاس‌ها (دروغ‌سنجی) باتوجه به مقطع تحصیلی 168 جدول شماره (4-22) جدول تحلیل واریانس یکراهه در زیرمقیاس‌های شخصیتی باتوجه به سن مدیران 169 جدول شماره (4-23) جدول آزمون تعقیبی شفه در زیرمقیاس e (درون‌گرایی ـ برون‌گرایی) باتوجه به سن مدیران169 جدول شماره (4-24) جدول تحلیل واریانس یکراهه در زیرمقیاس‌های سبک مدیریتی باتوجه به سن مدیران 170 جدول شماره (4-25) جدول تحلیل واریانس یکراهه در زیرمقیاس‌های شخصیتی باتوجه به تجربه مدیریت 171 جدول شماره (4-26) جدول آزمون تعقیبی شفه در زیرمقیاس l (دروغ‌سنجی) باتوجه به تجربه مدیریت 171 جدول شماره (4-27) جدول آزمون تعقیبی شفه در زیرمقیاس e (درون‌گرایی ـ برون‌گرایی) باتوجه به تجربه مدیریت 172 جدول شماره (4-28) جدول آزمون تعقیبی شفه در زیرمقیاس p (روان‌پریش‌خویی) باتوجه به تجربه مدیریت 172 جدول شماره (4-29) جدول تحلیل واریانس یکراهه در زیرمقیاس‌های سبک مدیریت باتوجه به تجربه مدیریت 173 جدول شماره (4-30) جدول آزمون تعقیبی شفه در زیرمقیاس‌ آمرانه باتوجه به تجربه مدیریت 173 فهرست نمودارها نمودار شماره (2-1) سبک‌های مدیریت در شبکه مدیریت 61 نمودار شماره (2-2) نقش مدیر به عنوان سنجاق اتصال 64 نمودار شماره (2-3) میزان استفاه مدیر از قدرت در مواجه با زیردستان 66 نمودار شماره (2-4) تئوری سه‌بعدی رهبری 68 نمودار شماره (2-5) رابطه بین متغیرهای رهبری و متغیرهای عوامل موقعیت 79 نمودار شماره (2-6) شیوه‌های اصلی رهبری سازمانی 87 نمودار شماره (2-7) تناسب شیوه‌های رهبر با میزان بلوغ پیروان 88 نمودار شماره (2-8) تحقیقات دانشگاه اوهایو 99 نمودار شماره (2-9) مدل ساخت‌دهی و ملاحظه‌گری در رهبری 100 نمودار شماره (3-1) رابطه بین اندازه نمونه و خطا 147 فهرست شکل‌ها شکل شماره (2-1) نگرش‌های کلی تئوری‌های مدیریت 52 شکل شماره (2-2) سبک‌های سه‌گانه رهبری 94 شکل شماره (2-3) الگوی تحلیلی کلر برای تدوین استراتژی در سازمان‌های علمی 122 شکل شماره (2-4) مجموعه‌ای از برنامه‌های سیستم آموزشی 124 شکل شماره (2-5) الگوی مدیریت درونی برای برنامه‌ریزی نهادی 126 شکل شماره (2-6) مدیریت دانشگاهی همه‌جانبه‌نگر با تأکید بر نوپیدایی‌ها 142