ارزیابی ارتباط بین فرسودگی شغلی و سلامت روانی کارمندان

در اساسنامه سازمان جهاني بهداشت، سلامت انسان به معناي رفاه كامل جسمي، رواني و اجتماعي است. بر اين اساس، يكي از سه ركن مهم سلامت انسانها، سلامت روان مي‌باشد كه در تعامل با سلامت جسمي‌و اجتماعي باعث سلامت كلي مي‌گردد.

عوامل مهمي‌سلامت روان انسان را به مخاطره مي‌اندازد، مواجه شدن او با وقايع ناخوشايندي كه به طور روزمره با آنها سر و كار دارد؛ وقايعي نظير مرگ نزديكان، بيماري، حوادث و سوانح، مشكلات اقتصادي، بي عدالتي‌هاي اجتماعي، انجام خطاهاي روزمره، مشكلات محيط کار، هر يک از اين وقايع؛ انسان را تحت فشار رواني قرار مي‌دهد.

بين فرسودگي شغلي و سلامت رواني رابطه منفي معني داري وجود دارد. يعني اينکه با افزايش فرسودگي شغلي کارکنان، ميزان سلامت رواني آنها کاهش پيدا مي‌کند. بنابراين هرچقدر کارکنان تحليل رفتگي شغلي بالاتري داشته باشند، سلامت رواني آنها کاهش پيدا مي‌کند. اين يافته‌ها با نتايج حاصل از تحقيقات شعباني بهار و زماني کوناني(1391)، طاهري و همکاران (1392) و زارع و همکاران (2013) که نشان دادند بين مولفه‌هاي فرسودگي شغلي و سلامت عمومي‌رابطه معکوس معناداري وجود دارد، همسو مي‌باشد. با توجه به اينکه عوارض مختلف هيجاني، جسماني و رواني ايجاد مي‌کند بنابراين چنين عاملي مي‌تواند در سلامت افراد مؤثر باشد.

با توجه به مباني نظري و تحقيقات انجام گرفته مي‌توان نتيجه گرفت که مؤلفه فقدان موفقيت فردي مي‌تواند به نحوي سلامت عمومي‌کارکنان را به خطر اندازد. در چنين شرايطي، فرد واقع بيني خود را از دست داده و با ايجاد تصوير منفي از خود، نگرش منفي نسبت به شغل و عدم تمايل براي برقراري ارتباط با همکاران و ارباب رجوع، سرانجام دچار کاهش عزت نفس و اعتماد به نفس مي‌شود که اين امر سبب به وجود آمدن مشکلات شخصيتي و به دنبال آن، اختلالات رواني و جسمي‌مي‌شود. عدم توجه به اين مؤلفه فرسودگي شغلي سبب کاهش کارآيي و سودمندي افراد در زندگي شغلي و فردي خواهد شد(شعباني بهار و زماني کوناني، 1391).

فهرست مطالب
فصل اول : کليات پژوهش
1-1 ) مقدمه 1
1-2 ) بيان مسئله 1
1-3 ) ضرورت و اهميت موضوع 3
1-4 ) اهداف تحقيق 5
1-4-1 ) هدف اصلي 5
1-4-2 ) اهداف فرعي 5
1-5 سوالات تحقيق 5
1-5-1 ) سوال اصلي 5
1-5-2 ) سوالات فرعي 5
1-6 ) فرضيات تحقيق 5
1-6-1 ) فرضيه اصلي 5
1-6-2 ) فرضيه‌هاي فرعي 6
1-7 ) روش تحقيق 6
1-7-1 ) نوع روش تحقيق 6
1-7-2 ) روش گردآوري اطلاعات 6
1-7-3 ) ابزار گردآوري اطلاعات 6
1-7-4 ) روش تجزيه و تحليل اطلاعات 7
1-7-5 ) حجم نمونه و روش نمونه گيري 7
1-7-6 ) قلمرو مکاني و زماني تحقيق 7
1-7-7) جامعه آماري 7
1-8 )تعريف مفاهيم و اصطلاحات 8
1-8-1 ) تعاريف نظري متغيرها 8
1-8-2 ) تعاريف عملياتي متغيرها 9

فصل دوم : مباني نظري و پيشينه تحقيق
2-1 ) مقدمه 11
2-2 ) تاريخچه فرسودگي شغلي 12
2-3 ) تعاريف فرسودگي شغلي 13

2-4-1 ) مدل فرسودگي شغلي مسلچ و جکسون 19
2-5 ) عوامل موثر در ايجاد فرسودگي شغلي 20
2-5-1 ) عوامل فردي و بين فردي 23
2-5-2 ) عوامل سازماني 23
2-6 ) علائم فرسودگي شغلي 24
2-7 ) پيامدهاي فرسودگي شغلي 25

2-8 ) سلامت رواني 29
2-9 ) تعريف سلامت رواني 29
2-9-1 ) الگوهاي عمده در تعريف سلامتي 29
2-9-2 ) ابعاد سلامت 30
2-10 ) سلامت رواني در محيط کار 39
2-11 ) اهميت سلامت رواني 39
2-12 ) وضعيت سلامت رواني در جهان و ايران 41
2-13 ) اصول سلامت رواني و ارتقاء آن 42

2-16-1 ) مدل دراگوتيز و همکاران (1973) 46
2-16-2 ) مدل گلدبرگ و همکاران (1979) 46
2-16-3 ) مدل راتر و همکاران (1970) 47
2-16-4 ) مدل ريف و همکاران (1926) 47
2-17 ) نظريات مرتبط با سلامت رواني 49
2-17-1 ) نظريه زيگموند فرويد 49
2-17-2 ) نظريه کورت لوين 50
2-17-3 ) نظريه آدلر 50
2-17-4 ) نظريه ساليون 50
2-17-5 ) نظريه کارل راجرز 51
2-17-6 ) نظريه آلبرت اليس 52
2-18 ) پيشينه تحقيق 52
2-18-1 ) تحقيقات انجام شده داخلي 52
2-18-2 ) مطالعات انجام شده خارجي 58

2-20 ) چارچوب نظري تحقيق 62

فصل سوم : روش تحقيق
3-1 ) مقدمه 65
3-2 ) روش تحقيق 65
3-3 ) متغير‌هاي تحقيق 67
3-3-1 ) متغيير مستقل 67
3-3-2 ) متغير وابسته 67
3-4 ) تعاريف عملياتي متغيرها 67
3-5 ) جامعه و نمونه آماري 68
3-5-1 ) قلمرو مکاني تحقيق 68
3-5-2 ) قلمرو زماني تحقيق 68
3-5-3 ) جامعه آماري 68
3-5-4 ) نمونه آماري 69
3-6 ) روش گردآوري داده‌ها 69
3-6-1 ) روش کتابخانه اي 69
3-6-2 ) روش ميداني 69
3-7 ) ابزار اندازه‌گيري 70
3-8 ) پايايي و روايي پرسشنامه 72
3-8-1 ) روايي 72
3-8-1-1 ) روايي محتوا 73
3-8-1 ) پايايي 73
3-9 ) تجزيه و تحليل داده‌ها 75
3-9-1 ) آمار توصيفي 75
3-9-2 ) آمار استنباطي 75
3-9-2-1 ) آزمون ضريب همبستگي 75

فصل چهارم : تجزيه و تحليل داده‌ها
4-1 ) مقدمه 78
4-2 ) تجزيه و تحليل توصيفي داده‌ها 78
4-2-1 ) توزيع فراواني نمونه بر حسب استان 78
4-2-2 ) توزيع فراواني نمونه بر حسب جنسيت 79
4-2-3 ) توزيع فراواني نمونه بر حسب سن 79
4-2-4 ) توزيع فراواني نمونه بر حسب تحصيلات 82
4-2-5 ) توزيع فراواني نمونه بر حسب سابقه خدمت 83
4-2-6 ) فراواني تحليل عاطفي، مسخ شخصيت و عدم موفقيت فردي آزمودني‌ها به تفکيک در هر استان 85
4-3 ) تجزيه و تحليل استنباطي داده‌ها 89
4-3-1 ) تحليل فرضيه‌هاي تحقيق 89
4-3-1-1 ) آزمون فرضيه اصلي 89
4-3-1-2 ) آزمون فرضيه فرعي اول 89
4-3-1-3 ) آزمون فرضيه فرعي دوم 90
4-3-1-4 ) آزمون فرضيه فرعي سوم 90

فصل پنجم : نتيجه گيري و پيشنهادات
5-1 ) مقدمه 93
5-2 ) نتايج حاصل از فرضيه اصلي تحقيق 93
5-3 ) نتايج حاصل از فرضيه فرعي اول تحقيق 93
5-4 ) نتايج حاصل از فرضيه فرعي دوم تحقيق 94
5-5 ) نتايج حاصل از فرضيه فرعي سوم تحقيق 94
5-6 ) بحث و تفسير 94
5-7 ) پيشنهادات پژوهش 97
5-7-1 ) پيشنهادهاي مربوط به فرضيه اصلي 97
5-7-2 ) پيشنهادهاي مربوط به فرضيه فرعي اول 98
5-7-3 ) پيشنهادهاي مربوط به فرضيه فرعي دوم 98
5-7-4 ) پيشنهادهاي مربوط به فرضيه فرعي سوم 98
5-8 ) پيشنهاداتي براي پژوهش‌هاي آتي 99
5-9 ) محدوديت‌هاي پژوهش 99

منابع و مآخذ
منابع فارسي 102
منابع انگليسي 106

پيوست
الف ) پرسشنامه‌ها 109
ب ) نتايج خروجي Spss 113

فهرست جدول‌ها
جدول 2ـ1 : خلاصه اي از پيشينه تحقيقات در مورد فرسودگي شغلي و سلامت رواني 61
جدول 3ـ1 : ضريب آلفاي کرونباخ پرسشنامه فرسودگي شغلي 74
جدول 3ـ2 : ضريب آلفاي کرونباخ پرسشنامه سلات رواني 74
جدول 4ـ1 : فراواني نمونه به تفکيک استان 78
جدول 4ـ2 : فراواني نمونه به تفکيک جنسيت 79
جدول 4ـ3 : فراواني جنسيت آزمودني هاي به تفکيک در دو استان 79
جدول 4ـ4 : فراواني نمونه به تفکيک سن 80
جدول 4ـ5 : فراواني سن آزمودني هاي به تفکيک در دو استان 80
جدول 4ـ6 : فراواني نمونه به تفکيک تحصيلات 82
جدول 4ـ7 : فراواني سطح تحصيلات آزمودني هاي به تفکيک در دو استان 82
جدول 4ـ8 : فراواني نمونه به تفکيک سابقه خدمت 83
جدول 4ـ9 : فراواني سابقه خدمت آزمودني هاي به تفکيک در دو استان 83
جدول 4ـ10 : فراواني تحليل عاطفي آزمودني هاي به تفکيک در دو استان 86
جدول 4ـ11 : فراواني مسخ شخصيت آزمودني هاي به تفکيک در دو استان 86
جدول 4ـ12 : فراواني عدم موفقيت فردي آزمودني هاي به تفکيک در دو استان 87
جدول 4ـ13 : ميانگين متغيرهاي تحقيق به تفکيک در دو استان 88
جدول 4ـ14 : نتايج آزمون همبستگي اسپيرمن بين فرسودگي شغلي و سلامت رواني 89
جدول 4ـ15 : نتايج آزمون همبستگي اسپيرمن بين خستگي عاطفي و سلامت رواني 90
جدول 4ـ16 : نتايج آزمون همبستگي اسپيرمن بين مسخ شخصيت و سلامت رواني 90
جدول 4ـ17 : نتايج آزمون همبستگي اسپيرمن بين عدم موفقيت فردي و سلامت رواني 91

فهرست نمودارها
نمودار 4ـ1 : درصد فراواني پاسخ دهندگان به تفکيک استان 81
نمودار 4ـ2 : درصد فراواني پاسخ دهندگان به تفکيک جنسيت 81
نمودار 4ـ3 : درصد فراواني پاسخ دهندگان به تفکيک سن 84
نمودار 4ـ4 : درصد فراواني پاسخ دهندگان به تفکيک سطح تحصيلات 84
نمودار 4ـ5 : درصد فراواني پاسخ دهندگان به تفکيک سابقه خدمت 85
 

فهرست شکل‌ها
شکل 2ـ1: مدل مفهومي پژوهش (مدل مسلچ ـ گلدبرگ) 63