نقش فرهنگ سازمانی در پیشگیری از بروز فساد اداری در سازمان های دولتی

متاسفانه معضل فساد اداری در سازمان های دولتی بسیاری از کشورهای جهان رواج دارد و با وجود تصوّر اکثر مردم، فساد اداری فقط مختص کشورهای در حال توسعه نیست. حتی در کشورهای صنعتی پیشرفته نیز مواردی از ارتشاء و اختلاس هر چند وقت یک بار کشف و از طریق رسانه‌ها منعکس می‌گردد. در کشورهای رو به رشد، دولت‌ها، مسئولیت‌ها و وظایف گسترده‌ای بر عهده دارند و دامنه فعالیت‌های دولت به مراتب گسترده‌تر از کشورهای صنعتی است. این امر همراه با تفاوت‌های موجود در نظام سیاسی، دو دلیل اصلی رواج بیشتر فساد اداری در کشورهای رو به رشد تلقی می‌شود (حبیبی، 1375، 6).

برخی از محققان، فساد اداری را مجموعه‌ای از اقدامات کارمندان و مسئولان دولت می‌دانند که اولاً به «منافع عمومی » لطمه بزند و ثانیاً هدف از انجام دادن آن رساندن فایده به عامل (کارمند اقدام کننده) یا به شخص ثالثی که عامل را برای انجام این اقدام اجیر کرده است، باشد (فرج‌پور،1383،11).پدیده فساد به دلیل این که رقابت‌پذیری را دشوار و تخصیص بهینه منابع را دچار اختلال می‌کند، ضد رشد قلمداد می‌شود.

به طور کلی، در اجرای سیاست‌گذاری‌های اقتصادی، سه عامل اساسی را می‌توان به طور مشخص «ضد رشد» قلمداد کرد:
1- گستردگی فعالیت‌های دولت در امور اقتصادی؛
2- شفافیت اندک، یا عدم شفافیت و به تبع آن، عدم پاسخ‌گویی مدیریت دولتی؛
ا- تضعیف ثبات، قانون‌مندی و رقابت پذیری محیط فعالیت‌های اقتصادی.

این عوامل که همگی ریشه در ضعف یا فقدان شفافیت نظام اداری دارند، و ایفا و سیاست‌گذاری‌های اقتصادی حاکمیت را با مشکل مواجه می‌کند و در نتیجه دولت‌مداری، یا به نحوه‌ی انجام مسئولیت‌های حکومتی توسط دولت (حکمرانی و یا زمامداری) را تضعیف و گاه غیرممکن می‌سازد. دولت‌مداری ضعیف نیز به نوبه‌‌‌‌ی خود انگیزه و امکان فساد را تقویت می‌کند.این پایان نامه در خصوص فساد اداری می باشد.و در آن به بررسی عوامل فرهنگ سازمانی بر اساس مدل هافستد در پیشگیری از فساد اداری در سازمان‌های دولتی می پردازیم.

چکـــیده
فرهنگ سازماني به‌ دليل ماهيت اثرگذاري قوي كه مي‌تواند بر رفتار و عملكرد اعضاء سازمان داشته باشد، نقش مهمّي در كنترل دروني رفتارهاي كاركنان و پيشگيري از بروز فساد اداري دارد پژوهش حاضر به منظور بررسی عوامل فرهنگ سازمانی براساس مدل هافستد در سازمان‌های دولتی، در سازمان جهادکشاورزی استان آذربایجان‌غربی انجام شده است این پژوهش از جنبه هدف، کاربردی و نیز توسعه‌ای واز نظر ماهیت، توصیفی پیمایشی است

یافته‌های تحقیق حاصل جمع‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌آوری اطلاعات از 448 نفر جامعه آماری و نمونه‌ی 208 نفری از کارکنان به روش تصادفی ساده می‌باشد برای تجزیه و تحلیل داده‌ها از روش‌های آمار توصیفی و استنباطی از طریق نرم‌افزار SPSS و تحلیل رگرسیون استفاده شده است نتایج تحقیق نشان می‌دهد بین فاصله‌ قدرت و فساد اداری در سازمان‌های دولتی رابطه‌ی معنادار وجود دارد که اندازه‌ی این رابطه 020/0 می‌باشد؛ هم‌چنین بین ابهام‌گریزی و فساد اداری در سازمان‌های دولتی رابطه‌ی معنادار وجود دارد که اندازه‌ی این رابطه صفر می‌باشد؛ در حالی که رابطه‌ی معنادار بین فردگرایی و فساد‌ اداری در سازمان‌های دولتی وجود ندارد که اندازه‌ی این رابطه 702/0 می‌باشد

کلید واژه: فرهنگ سازمانی، فساد ادارای، فاصله قدرت، فردگرایی، ابهام گریزی، مدل هافستد

فهرست مطالب

فصل اول: کلیات تحقیق
11 مقدمه 2
12 بیان مسئله 4
121 تعریف فساد 5
122 تعریف تقلب 5
123 تعریف سلامت اداری 5
124 تعریف فساد اداری 6
13 اهداف پژوهش 8
131 اهداف اصلی پژوهش: 8
132 اهداف جزئی پژوهش: 8
14 اهمیّت پژوهش 8
15 ضرورت تحقیق 9
16 فرضیات تحقیق 10
161 فرضیه اهم: 10
162 فرضیه‌های اخص: 10
17 روش تحقیق 10
18 ابزار گردآوری اطلاعات 11
19 جامعه و نمونه آماری 11
110 روش تجزیه و تحلیل اطلاعات 11
111 ساختار تحقیق 12
112 تفاوت این تحقیق با دیگر تحقیقات 12
113 مدل مفهومی 13
114 مدل عملیاتی 14
115 تعریف مدل مفهومی و مدل عملیاتی 15
1151 فرهنگ سازمانی: 15
11511 فاصله قدرت: 15
115111آزادی و استقلال فردی: 15
115112 میزان، حدود و ثغور ارتباط با همکاران: 15
115113 تفویض اختیار: 15
115114تصمیم‌گیری شخصی: 15
115115 میزان مدیریت مشارکتی: 15
11512 فرد گرايي 16
115121 اهمیت به فرد: 16
115122 میزان تعهد واحساس فرد به گروه: 16
115123 میزان موردقبول واقع شدن فرد در گروه: 16
115124 پاداش‌های فردی: 16
11512 5 صمیمیت و کارگروهی: 16
11513پرهيز از نا شناختهها (ابهام ‌گريزي) 16
115131 پیروی از قوانین و دستورات: 16
115132 اطلاع از انتظارات سازمان: 16
115133 میزان انعطاف‌پذیری و رویه‌های عملیاتی استاندارد: 17
115134 پیروی از اصول و قواعد کیفی مشخص: 17
115135 دستورالعمل‌های شفاف و روشن: 17
1152 فساد اداری 17

فصل دوم: مبانی نظری و پیشینه تحقیق
21 بخش اول : فرهنگ سازمانی 19
211 مقدمه 19
212 پیشینه تاریخی 21
213مفاهیم پایه و اساسی فرهنگ 22
2131 ارزش‌ها: 22
2132 فرهنگ : 22
214 کارکردهای فرهنگ 26
215 فرهنگ سازمانی : 27
2151 كاركردهای فرهنگ سازمانی 30
2152 عوامل مؤثر و تاثیر گذار بر فضای فرهنگ سازمانی 31
2153 تاثیر محیط روی فرایند مدیریت فرهنگ سازمان 32
2154 فضای فرهنگ ملی 34
21541 عوامل اصلی و موثر برفرهنگ ملی 34
21541 1 اوضاع اقلیمی 34
21541 2 موقعیت جغرافیایی 35
215413 مذهب 35
215414 نظام حاکم بر جامعه (در سطح خرد و کلان) 36
216 جمع بندی و پیشنهادات و ارائه یک مدل 36
22 بخش دوم: فساد اداری 37
221 مقدمه 37
222 تعاریف فساد اداری 38
2221 فساد چیست؟ 38
223 مبانی اعتقادی (ارزشی) در زمینه فساد اداری 41
224 انواع فساد 41
22 5 فساد در کشورهای مختلف : 46
22 5 1 آرژانتین 46
22 5 2 برزیل 47
22 5 3 هنگ کنگ 47
22 5 4 مالزی 48
22 5 5 ایران 48
22 6 علل بروز فساد اداری و اثرات آن 49
227 رویكردهای اساسی پیشگیری 54
228 راه‌های پیشگیری از فساد اداری از دیدگاه اسلام 56
229 نظریه‌های کنترل فساد 58
2210 راهبرد جامع پیشگیری از فساد اداری در ایران 60
22101 ارتقای پاسخ‌گویی سیاسی 61
22102 پاسخ‌گویی رهبری نظام سیاسی 62
22103 تقویت جایگاه آموزه‌های دینی 62
22104 تقویت مشارکت مردمی 62
22105 تقویت نقش رسانه‌ها 62
22106 ایجاد بخش‌ خصوصی رقابت 63
22107 سازوکارهای نهادی ناظر بر قدرت 63
22108 اصلاح مدیریت دولتی 63
2211 راهكار‌هاي پيشگيري و مقابله با فساد در نظام اداري كشور 64
2211 1 راهكار‌هاي كلان 64
2211 11 پيشگيري از طريق اصلاح و بهسازي نظام اداري و آموزش 64
221112 مقابله و برخورد جدي با مصاديق فساد 64
221113 مديريت موثر برنامه مقابله با فساد 64
22111 4 تصويب قوانين كار آمد و راهگشا در مقابله با فساد 64
22112 راهكار‌هاي خرد 64
221121 راهكار هاي اداري و مديريتي: 64
221122 راهكار‌هاي فرهنگي ـ اجتماعي: 64
221123 راهكار‌هاي سياسي ـ مدني: 65
221124 راهكار‌هاي اقتصادي: 65
2212 نوآوری در پیشگیری از فساد اداری 66
22121 میثاق سلامت 66
22122 عناصر اصلی برنامه میثاق سلامت عبارتند از: 67
23 بخش سوم: کالبد شکافی فرهنگی فساد 68
231 ابعاد فرهنگ ملل از نظر هافستد 70
231 1 فاصله قدرت 70
231 2 فردگرایی در مقابل جمع گرایی 71
2313 ابهام گریزی (عدم اطمینان) 74
2314 بعد مردسالاری 76
232 تصویر ایران در پژوهش هافستد 78
2321مطالعه‌ ی اول 78
2321مطالعه‌‌ی دوم 79
233 انتقادهای وارده به هافستد 80
23 4 مدل‌های نقش فرهنگ سازمانی در پیشگیری از بروز فساد اداری 81

فصل سوم: روش تحقیق
31 مقدمه 85
32 متغیرها و شاخصهای تحقیق 86
35 روش تحقیق 91
36 جامعه آماری 91
37 تعيين حجم نمونه 91
38 قلمرو تحقیق 92
381 موضوعی: 92
382 زمانی: 92
38 3 مکانی: 93
39 روش و ابزار گردآوری اطلاعات 93
391 بررسی اسناد و مدارک 93
392 پرسشنامه 94
3 10 واحد آماری 95
311روایی ابزار سنجش 95
312 پایایی پرسشنامه 96
3121 اجرای دوباره(روش بازآزمایی) 96
3122 روش موازی(همتا) 96
3123 روش تصنیف(دو نیمه کردن) 96
3124 روش کودر ریچاردسون 96
3125 روش آلفای کرونباخ 96
313تجزيه و تحليل داده‌ها 97

فصل چهارم: تجزیه و تحلیل داده‌ها و نتایج
41 مقدمه 99
42 آمار توصیفی متغیرهای جمعیت شناسی تحقیق 99
421 جنسیت 100
42 2 میزان تحصیلات 101
423سابقه کار 102
424 نوع استخدامی 103
425 سن 104
43 پایایی متغییر مستقل 105
431 پایایی فاصله‌ قدرت 105
432 پایایی فرد گرایی 105
432 پایایی ابهام گریزی 106
44 پایایی متغییر وابسته 106
45 تحلیل فرضیات با استفاده از رگرسیون 106
451 مدل خلاصه 107
452 آزمون معنادار بودن رگرسیون 107
453 آزمون معنادار بودن ضرایب 108
46 تحلیل استنباطی 109
461 آزمون فرضیه اول 110
462 آزمون فرضیه دوم 110
463 آزمون فرضیه سوم 110
47 یافته‌های جانبی 111
471 رتبه ميانگين ها 111

فصل پنجم: نتیجه‌گیری و پیشنهادات
51 مقدمه 114
52 یافته‌های تحقیق 114
521 یافته‌های آمار توصیفی 114
522 یافته‌های آزمون فرضیات تحقیق 114
5221 فرضیه اول 114
5222 فرضیه دوم 115
5222 فرضیه سوم 115
53 پیشنهادات بر اساس یافته‌ها‌ی تحقیق 116
54 پیشنهادات جانبی 116
55 پیشنهاد برای محققان آتی 119
56 مشکلات و محدودیت‌های تحقیق 119
فهرست منابع فارسی 120
فهرست منابع لاتین 125
پیوست«الف»: پرسش‌نامه130
پیوست «ب»: معرفی نامه توزیع پرسشنامه 133
پیوست«ج»: جدول حاوی کشورها از نظر رتبه بندی هافستد 134
چکیده لاتینی137
فهرست جدول‌ها
جدول (21): تعاریف متعدد فرهنگ از نظر متخصصان 23
جدول (22):تعاریف گوناگون فرهنگ سازمانی از نظرمتخصصان 27
جدول(23): تأثیرات رتبه 74
جدول(24): تصویر ایران در پژوهش هافستد 78
جدول( 31): متغییرها و شاخص‌های تحقیق 86
جدول شماره(32): فهرست پایگاههای اطلاعاتی برخط مورد استفاده 94
جدول( 41 ):توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنسیت 100
جدول( 42 ):توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب میزان تحصیلات 101
جدول(43): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سابقه کار 102
جدول(44): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب نوع استخدامی 103
جدول(45): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب سن 104
جدول(46): پایایی فاصله قدرت 105
جدول(47): پایایی فردگرایی 105
جدول(48): پایایی فاصله قدرت 106
جدول(49): پایایی فساد اداری 106
جدول (410): مدل خلاصه 107
جدول (411): آزمون معنادار بودن مدل رگرسیون 108
جدول( 412): آزمون معنادار بودن ضرایب 109
جدول(413): رتبه ميانگين ها 111

فهرست شکل‌ها
شکل (1 1): مدل مفهومی 13
شکل(12): مدل عملیاتی 14
شکل(21): فرهنگ سازمانی 28
شکل(22): كاركردهای فرهنگ سازمانی 31
شکل(23): عوامل مؤثر و تاثیر گذار بر فضای فرهنگ سازمانی 32
شکل(24): ارتباط بین محیط و سازمان 33
شکل(25): اوضاع اقلیمی 35
شکل ( 26): مدل فرهنگ سازمانی 37
شکل(27): عوامل بروز فساد 53
شکل(28): مجموعه‌ سازوکارهای کنترل فساد 58
شکل(29): ارتقای سلامت ملی 59
شکل (210): ارکان هشت گانه‌ی نظام سلامت ملی 59
شکل(211): راهبرد جامع پیشگیری از فساد در ایران 61
شکل(212):جايگاه ايران در ميان كشور هاي مورد بررسي هافستد 79
شکل(41): وضعیت هریک از متغییرها 112

فهرست نمودارها
نمودار (21): سطح نیاز و درآمد 44
نمودار (22): نمودار نمرات کسب شده کشور ایران 45
نمودار (41): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب جنسیت 100
نمودار (42): توزیع فراوانی برحسب میزان تحصیلات پاسخ‌گویان 102
نمودار( 43 ): توزیع فراوانی سن پاسخگویان بر حسب سابقه کار 103
نمودار (44): توزیع فراوانی پاسخگویان بر حسب نوع استخدامی 104
نمودار( 45 ): توزیع فراوانی سن پاسخگویان بر حسب سن 105
نمودار(46): میانگین گویه‌ها 111

فهرست مدل‌ها ، فرمول‌ها
مدل(21): مدل مفهومی و مولفه‌های هافستد 82
مدل(22): مدل تأثیر ابعاد فرهنگی، بر کاهش فساد و بالندگی جامعه 83
فرمول(31): کوکران 92
فرمول(32): محاسبه ضریب(α) 97