بررسی فقهی حقوقی معامله اعضا بدن انسان و مقایسه آن با قوانین انگلستان

هدف از این پایان نامه بررسی فقهی حقوقی معامله اعضا بدن انسان و مقایسه آن با قوانین انگلستان می باشد. که شامل 4 بخش می باشد. در بخش اول کلیات گفته می شود. در بخش دوم معامله اعضا بدن انسان در حقوق ايران بررسی می شود. در بخش سوم معامله اعضا بدن انسان در فقه اماميه تشریح می شود.و در بخش آخر نیز معامله اعضاء بدن انسان در حقوق انگلستان بررسی خواهد شد.

پيشرفت هاي روزافزون علم پزشکي و تحولات بنيادين در آن، موجب حدوث موضوعات نوظهوري در عرصه هاي مرتبط با دانش پزشکی از جمله علم حقوق شده است. در اين زمینه تحولات صورت گرفته در زمينه اعضاي بدن انسان به جهت افزایش کمی و پیشرفت های کیفی آن مورد توجه قانون گذار قرار گرفته و نسبت به وضع ((قانون پيوند اعضاي بيماران فوت شده يا بيماراني که مرگ مغزي آنها مسلم شده است)) و نيز آيين نامه اجرايي آن اقدام نموده است.

فارغ از موضوع اهداء عضو و علیرغم شیوع معاملات معوض غير رسمي ميان گيرندگان و اعطاکنندگان اعضاء بدن انسان، تاکنون قراردادهای مذکور مورد توجه قانونگذار قرار نگرفته است. اين پــايان‌نامه به تبيين مفاهيم و واژه‌هاي کليـد‌ي موضـوع معـاملات اعضاء بدن انـسان شامل " تعاريف و اقسام مرگ مغزی، اغما و اقسام انتقال عضو" بررسی ماهوی معامله اعضاء بدن در حقوق ایران شامل "شرایط اساسی صحت معامله اعم از مالیت و مالکیت داشتن، مشروع بودن موضوع و جهت، عوامل محدود کننده اصل حاکمیت اراده، نوع معامله اعضاء بدن و..."

و نیز بررسی معامله اعضاء بدن در آیینه فقه امامیه شامل مفاهیم "مالکیت و حق سلطه و مراتب و اقسام آن، ادله حرمت قطع عضو و موارد جواز قطع اعضاء" می پردازد. طی مطالعه تطبیقی موضوع، معاملات اعضاء بدن در حقوق انگلستان با شناخت و تبیین " قواعد عمومی معامله و موارد قطع عضو و سازمان های مرتبط" مورد بحث قرار گرفته است.

فهرست مطالب

مقدمه 1

بخش اول: کلیات 11
مبحث اول: بررسی تاریخی انتقال اعضاء 11
گفتار اول: تاريخچه پیوند و انتقال اعضاء در جهان 12
گفتار دوم: تاريخچه پيوند اعضاء در ايران 13
مبحث دوم: اقسام انتقال عضو 16
گفتار اول: حالات مختلف انتقال عضو 16
1. تامین عضو از انسان زنده 17
2. تأمين عضو از جسد 17
گفتار دوم: انواع اعضاء قابل پيوند 18
گفتار سوم: بررسی حقیقت مرگ 20
1. تعريف مرگ 20
2. اغماء 24

بخش دوم: معامله اعضاء بدن در حقوق ایران 25
فصل اول: بررسی شرایط اساسی صحت معامله در انتقال اعضاء بدن 26
مبحث اول: مالیت اعضاء بدن 27
گفتار اول: شناخت مفهوم مال 27
1. تعريف لغوي مال 27
2. تعریف اصطلاحی 28
گفتار دوم: مالیت در حقوق مدنی ایران 30
1. مالیت نوعی 30
2. مالیت شخصی 31
گفتار سوم: مالیت اعضاء بدن انسان 31
مبحث دوم: مشروع، معین و قابل تسلیم بودن مورد معامله 34
گفتار اول: مشروع بودن مورد معامله 34
گفتار دوم: معین و قابل تسلیم بودن 37
مبحث سوم: مشروعیت جهت معامله اعضاء بدن 40
گفتار اول: مفهوم جهت 40
گفتار دوم: جهت در معامله اعضاء بدن انسان 43
مبحث چهارم: رابطه حقوقی انسان با اعضاء بدن خویش 45
گفتار اول: شناخت مفهوم ملكيت 45
1. معنای مالکیت 45
2. مالکیت بر جسم 47
گفتار دوم: شناخت مفهوم حق 47
1. معنای حق 47
2. حقوق مربوط به شخصیت 49
3. اوصاف حقوق مربوط به شخصیت 50
گفتار سوم: معامله اعضاء بدن در قلمرو حقوق مربوط به شخصیت 51
فصل دوم: بررسی اثر اصل حاکمیت اراده در انتقال اعضاء بدن 54
مبحث اول:اصل حاکمیت اراده 54
مبحث دوم: عوامل محدود کننده اصل حاکمیت اراده 56
گفتار اول: معامله اعضاء بدن در عرصه مقررات آمره 57
گفتار دوم: معامله اعضاء بدن در عرصه نظم عمومی 61
گفتار سوم: معامله اعضاء بدن در عرصه اخلاق حسنه 65
فصل سوم: ماهیت معامله اعضاء بدن انسان 70
مبحث اول: ماهيت معاملات اعضاء بدن انسان به اعتبار شرايط انعقاد 71
گفتار اول: معامله اعضاء بدن انسان و ماده 10 قانون مدني 72
گفتار دوم: معامله اعضاء بدن انسان و عقد بیع 74
گفتار سوم: معامله اعضاء بدن انسان و جعاله 76
گفتار چهارم: معامله اعضاء بدن انسان و هبه 79
گفتار پنجم: رضايي يا تشريفاتي بودن عقد 81
مبحث دوم: ماهيت معامله اعضاء بدن انسان به اعتبار موضوع و هدف اقتصادي 83
گفتار اول: معوض يا مجاني بودن معاملات 83
گفتار دوم: مسامحي يا معاملي بودن معاملات 85

بخش سوم: معامله اعضاء بدن در فقه امامیه 86
فصل اول: بررسی فقهی رابطه انسان و اعضاء بدن 87
مبحث اول: شناخت روابط حقوقی 87
گفتار اول: بررسی مفهوم ملكيت 88
1. معنای لغوي و اصطلاحی ملكیت 88
2. مراتب ملكيت 90
گفتار دوم: بررسی مفهوم حق 91
1. معنا و تعريف حق 91
2. انواع حق: حق ا... و حق الناس 92
3. قابلیت انتقال حقوق 94
مبحث دوم: بررسی اقوال فقهی در خصوص رابطه حقوقی انسان و اعضاء بدن 95
گفتار اول: كلام قائلين به حق سلطه و ملکیت انسان بر بدن خود 96
1. دیدگاه موافقان حق سلطه 96
2. دیدگاه موافقان ملکیت 98
3. ادله قائلين به وجود سلطه و ملكيت آدمي نسبت به اعضایش 99
گفتار دوم: كلام قائلين به عدم وجود رابطه ملكيت ميان انسان و اعضائش 103
1. دیدگاه مخالفین رابطه ملکیت 103
2. ادله قائلين به عدم ملكيت انسان نسبت به اعضایش 104
گفتار سوم: نظریه مختار 106
فصل دوم: بررسی احکام فقهي قطع عضو 107
مبحث اول: ادله حرمت قطع عضو 107
گفتار اول: حكم قطع عضو از بدن انسان زنده 108
1. حکم قطع عضو رئيسي 108
2. عضو غير رئيسي 109
حرمت ورود ضرر به نفس 109
گفتار دوم: حرمت قطع عضو از انسان مرده 113
1. حرمت مثله 114
2. حرمت هتك احترام و تذليل مؤمن 116
مبحث دوم: موارد جواز قطع اعضاء 118
1. وصیت بر اعضاء 118
2. اجازه ولي شرعي 121
3. اضطرار 122

بخش چهارم: معامله اعضاء بدن انسان در حقوق انگلستان 126
فصل اول: قواعد عمومی 128
مبحث اول: موارد مجاز خارج کردن و نگهداری اعضاء بدن انسان 128
گفتار اول: پژوهش های علمی 128
گفتار دوم: پیوند اعضاء برای درمان بیماری ها 129
گفتار سوم: ایجاد بانک اطلاعات ژنتیکی 129
مبحث دوم: لزوم احراز اراده انتقال دهنده 130
گفتار اول: احراز اراده اطفال 130
گفتار دوم: احراز اراده افراد بالغ 131
1. بالغین دارای اراده 131
2. بالغین فاقد اراده 132
مبحث سوم: سازمان های مرتبط با انتقال اعضاء 132
گفتار اول: مقام مسئول بافت های انسانی 133
گفتار دوم: سازمان های حمایتی 134
فصل دوم: معامله اعضاء بدن افراد زنده 136
مبحث اول: شرایط عمومی 136
گفتار اول: محدودیت اعضای قابل انتقال 136
گفتار دوم: لزوم احراز سلامت جسمانی انتقال دهنده 137
مبحث دوم: انتقال اعضاء از طریق قراردادهای معوض 138
گفتار اول: اصل عدم تجویز انتقال اعضاء به صورت معوض 138
گفتار دوم: وضع خاص انتقال کلیه 139
مبحث سوم: انتقال اعضاء از طریق قراردادهای غیر معوض 141
گفتار اول: ماهیت حقوقی انتقال اعضاء افراد زنده 141
گفتار دوم: حقوق و وظایف اشخاص دخیل در جریان انتقال اعضاء 143
فصل سوم: معامله اعضاء بدن اموات 145
گفتار اول: شرایط عمومی 145
1. عدم تجویز معامله عضو به صورت معوض 145
2. لزوم به کارگیری عضو برای مقاصد معین 145
گفتار دوم: انتقال اعضاء بر اساس وصیت متوفی 146
1. انتقال اعضای افراد دارای کارت اهداء 146
2. انتقال اعضاء با نظر نماینده متوفی 147
گفتار سوم: انتقال اعضاء بدون وصیت متوفی 147
1. اصل امکان انتقال اعضاء بدون وصیت متوفی 147
2. استثنائات وارد بر اصل 148
نتیجه گیری 149
نتیجه گیری 151
پیشنهادات 156
منابع 157