بررسی مبانی خیارات در فقه و حقوق

برای تحلیل تاثیر زوال مبنای خیارات در اسقاط آنها، بررسی مبانی خیارات ضروری می باشد. در مورد مبنای خیارات بین حقوقدانان و فقها اختلاف نظر وجود دارد و نظریات متعددی در این زمینه مطرح شده است و در این تحقیق به بررسی این موضوع می پردازیم.

در این مبنا سلامت اراده در قبال اجبار و اکراه در عقود تضمین شده است زیرا عقد بایستی بر اراده مستقل طرفین متکی باشد و استقلال اراده با تراضی،تضمین و حفظ می‌شود که لازمه تراضی نیز عدم تحمیل عقد بر یکی از متعاقدین است زیرا ابقای عقد برخلاف اسباب خیار فسخ نوعی تحمیل بر صاحب خیار محسوب می‌شود و باید برای حفظ استقلال اراده به صاحب خیار،حق انتخاب و اعمال خیار داده شود و در حقیقت حق خیار فسخ امتیاز نیست بلکه برای تضمین و تامین استقلال اراده‌ صاحب خیار منظور گردیده است.

بدیهی است که استقلال اراده منحصرا با تراضی‌ محفوظ می‌ماند و حصول تراضی موقوف به داشتن حق اعمال خیار فسخ می‌باشد و بدون این حق تراضی نیز تحقق نمی‌یابد. بنابراین عیوب رضا به عنوان یکی از مبانی اصلی خیارات در فقه و حقوق مطرح شده است. این نظریه در فقه عامه، طرفدار بیشتری داشته و توسط اکثر فقهای مذاهب اربعه مورد پذیرش قرار گرفته است ( ابن تیمیه، بی تا، ص 336 به بعد).

در فقه امامیه نیز اراده در ایجاد تعهدات، نقش اساسی و اصلی را ایفا می نماید و در فقه این موضوع مورد تاکید قرار گرفته است. البته در فقه امامیه عیب رضا به گستردگی فقه عامه به عنوان مبنای خیارات مورد توجه قرار نگرفته است و تنها عده ای عیب رضا را در مورد برخی از خیارات، در کنار سایر ادله مورد تحلیل قرار داده اند.

در حقوق موضوعه ایران، برخی از حقوقدانان مبنای بعضی از خیارات را براساس نظریه عیوب رضا توجیه نموده اند، به عقیده آنان عیوب رضا عبارتند از تدلیس، اکراه، غبن و حجر. یکی از این حقوقدانان در این مورد می نویسد: «برای صحت عقد یا معامله تنها وجود قصد و رضا کافی نیست بلکه رضا باید صحیح،

فهرست مطالب

مبنای خیارات 7
گفتار اول - عیوب رضا 8
گفتار دوم - قاعده لاضرر 11
بند اول - جبران ضرر به عنوان مبنای خیار غبن 12
بند دوم - جبران ضرر به عنوان مبنای خیار عیب 13
بند سوم – جبران ضرر به عنوان مبنای خیار تخلف وصف 14
بند چهارم- جبران ضرر به عنوان مبنای خیار رویت 15
بند پنجم - جبران ضرر به عنوان مبنای خیار تاخیرثمن 15
بند پنچم- جبران ضرر به عنوان مبنای سایر خیارات 17
گفتار سوم - غرر 17
گفتار چهارم – حاکمیت اراده 18
بند اول- شرط صریح 18
بند دوم- شرط ضمنی 18
الف- مبنای خیار غبن 19
ب- مبنای خیار تخلف وصف 21
ج- خیار عیب 22
منابع 25
منابع فارسی 25
منابع عربی 28