گزارش تخصصی چگونگی جذاب سازی مبحث تاریخ درس مطالعات اجتماعی به کمک شیوه های تدریس نوین

چکیده :

تدوین تاریخ، ترسیم سرگذشت حیات و فرهنگ یک قوم و ملت است. در این رهگذر، زمینه های پیدایش، بستر حرکت، عوامل و موانع آن، پدیده ها و حوادث، علل تعالی یا انحطاط، تأثیر و تأثرها، چگونگی روابط و سایر شئون و مظاهر زندگی، فرهنگ و سرنوشت آن ملت و قوم توسط یک مورخ به تصویر کشیده شده و در معرض اندیشه، کنکاش و مطالعه انسان ها و به ویژه فرزانگان و اندیشه مندان قرار می گیرد. این کار از نظر علمی ارزشمند، آگاهی بخش و خدمت به علم و فرهنگ و اقوام و ملل به خصوص محققان و دانش پژوهان و اصحاب اندیشه و اهل مطالعه است.تاریخ از مجرای ذهن تاریخ نویس می گذرد و هر قدر هوش و دانش او زیاد باشد، باز تاریخ را از دریچه دوران و شخصیت خویش می بیند. بنابر این، تاریخ نگار همواره بینش خاص خود را دارد، لیکن هرگز کل حقیقت را در نمی یابد و شیوه ی وی در دوره بندی تاریخ همواره، دست کم تا اندازه ای، فرآورده ذوق ویژه اوست. به این معنا، تاریخ کلاً به همان میزان که علم است، هنر نیز هست. به ویژه وقتی که مورخ از حد گزارش صرف وقایع و داده ها بگذرد و به تعبیر آن ها بپردازد.تاریخ را می توان از دیدگاه های مختلف بررسی و تقسیم بندی کرد؛ از وقایع نگاری تا واقع نمایی و کشف سنن و علل و انگیزه ها و نقد و تحلیل فلسفه حوادث تاریخی. بنابر این اقسام تاریخ به طور کلی عبارتند از:1. تاریخ نقلى علم به وقایع و حوادث و اوضاع و احوال انسان ها و ملت ها در گذشته، در مقابل اوضاع و احوالى که در زمان حال وجود دارد. پس علم تاریخ در این معنى، یعنى علم وقایع و حوادث سپرى شده و اوضاع و احوال گذشتگان. زندگى نامه ها، فتح نامه ها، سیره ها که در میان همه ملل تألیف شده و مى شود از این مقوله است..اما امروزه وقتی با دقت به رفتار و عملکرد دانش آموزان توجه می کنیم متوجه می شویم دانش آموزان با شور و شوق وارد کلاس درس تاریخ نمی شوند. تلاش دارند بهانه هاي مختلف از کلاس فرار کنند و سعی ندارند از حوادث گذشته مطالبی فراگیرند در کلاس به درس توجهی نمی کنند. تکالیف درسی را به خوبی انجام نمی دهند. نمرات امتحان بیشتر دانش آموزان در سطح قابل قبولي نيست. این بی علاقگی به درس تاریخ مرا واداشت تا دست به تحقیق در این زمینه بزنم تا علل آن را بیابم در ضمن از مدیر مدرسه و اولیاي محترم که در این کار مرا یاري کردند، تشکر می کنم.

مقدمه

بسیاری از مورخان، محققان و دانشمندان ایران و جهان با اذعان به علم بودن تاریخ و حتی قبول آن به عنوان مادر علوم نقش قابل توجه و انکارناپذیر تاریخ در زندگی بشر را گوشزد کرده و بر این مسائل اتفاق نظر دارند که تاریخ عبرت آموز بوده و می تواند با یادآوری اشتباهات بزرگ گذشته، انسانیت را از تکرار (لااقل عمدی و اختیاری) آن ها باز دارد. به علاوه تاریخ تجربه گذشته را به تجربه کنونی می افزاید و زندگی را پرمایه تر می نماید. اتکا بر تجارب گذشته غالباً اخذ تصمیم را در زندگی روزانه آسان می نماید و چونان چراغی برای راه آینده ما عمل می نماید.حس تاریخی لازمه ی حیات و بقای ملت ها به شمار می آید. هر ملتی با اتکا به شخص ها، حماسه ها، کتاب ها، شعرها، یادآوری خطرات و صدمات گذشته، بزرگداشت پیروزی ها و تجلیل از قهرمانان و … هم در شکل گیری این حس و هم در تقویت هر چه بیش تر و مداوم آن می کوشد. ملت ما و دیگر ملت های بزرگ جهان به اتکای همین حس تاریخی است که در تاریخ دوام آورده اند و در برهه هایی، صاحب آوازه و افتخار شده اند. تضعیف این حس را باید خطری جدی در حیات عالی هر کشور دانست. اينجانب علی بابلی در این گزارش تخصصی سعیم بر این است که بتوانم دانش آموزان کلاسم را به مبحث تاریخ علاقه مند سازم . امید است پژوهش فوق مورد قبول همگان قرار گیرد.

بیان مسأله

حس تاریخی لازمه ی حیات و بقای ملت ها به شمار می آید. هر ملتی با اتکا به شخص ها، حماسه ها، کتاب ها، شعرها، یادآوری خطرات و صدمات گذشته، بزرگداشت پیروزی ها و تجلیل از قهرمانان و … هم در شکل گیری این حس و هم در تقویت هر چه بیش تر و مداوم آن می کوشد. ملت ما و دیگر ملت های بزرگ جهان به اتکای همین حس تاریخی است که در تاریخ دوام آورده اند و در برهه هایی، صاحب آوازه و افتخار شده اند. تضعیف این حس را باید خطری جدی در حیات عالی هر کشور دانست.دلایل مهم اهمیت تاریخ عبارتند از: 1ـ تاریخ هرگز تکرار نمی گردد چرا که تکرار آن در معنی بازگشت زمان های سپری شده و تمام لوازم و تعلقات آن خواهد بود. اما انسان که به تعبیر قرآن ظلوم جهول است همواره دوست دارد هر راه حل را و گر چند به بن بست رسیده باشد دوباره تجربه کند یعنی خطاهای گذشته را دوباره مرتکب می گردد، با این پندار که چون از دست او صادر می گردد دیگر خطا نیست و تکرار خطا را تکرار تاریخ می پندارد. [دکتر زرین کوب] 2ـ انسان تاریخی انسان عزیزی است، وجدانش بیش تر عاطفی است. [هگل] 3ـ خدا انسان را آزاد گذاشته تا تاریخ خود را بسازد و نقش خدا، در تاریخ فرستادن پیام آوران خود یعنی پیامبران است که آن ها هم وظیفه دارند انسان را آگاه سازند که خدایی هست و از خطا باز دارد. [اریک فروم] 4ـ مورخ مانند بازپرس است که برای قاضی تاریخ مدرک جمع آوری می نماید، و قاضی همان نوشته و یا کتاب تاریخ است. [توماس کارلایل اسکاتلندی] 5ـ خواندن تاریخ حس میهن پرستی را در مردم یک کشور برمی انگیزد. [رومن گیرشمن] 6ـ تاریخ دنیا به هم پیوسته و یک لحظه قطع نمی گردد و در یک حالی هر لحظه آن نیز مستقل است هیچ واقعه ای تکرار نمی گردد و مشابه و نمونه ندارد. آری، تاریخ تکرار مکررات هست ولی بر خلاف تصور قبلی هرگز تکرار نمی گردد. هر واقعه ای در تاریخ منحصر به فرد است زیرا تنها در یک زمان، و تنها در یک مکان و توسط انسان های معلومی به وجود آمده که دیگر وجود ندارد. [دکتر باستانی پاریزی] 7ـ اخبار تاریخی احکام نیست، بلکه اظهاراتی مثبت یا منفی درباره رویدادهاست. این اظهارات به نفسه ممکن است درست یا نادرست باشد. این تعریف دستوری و منطقی آن هاست. شیوه انتقادی به این اظهارات باید با این پرسش آغاز شود که آیا وقوع چنین رویدادهایی ممکن بوده است یا نه، و این پرسش، باید مقدم بر هر چیز باشد، زیرا همین که عدم امکان وقوع حوادث محرز گردید انتقاد از مراجعی که آن ها را نقل کرده اند بی فایده است. از این رو در حالی که علم حدیث دامنه ی خود را به جرح و تعدیل اخبار محدود می نماید، تاریخ باید، هم تحقیق درباره طبایع حوادث و هم جرح و تعدیل را در مورد اخبار به کار ببرد