روانشناسي واژه ها

مهر اسطوره‌اي در باورهاي ايراني

           تنظيم: ئه سرين روشنيان

مهر اين واژة‌ آ‌شناي ذهن ايرانيان در مذهب زرتشتي سوشيانس نجات دهنده شمرده شده و مآمور است كه رستخاخيز كند.

مهر كسي است كه نظم يا راستي را حفظ مي‌‌كند. اوست كه بر ديوان مي‌تازد و آنان را شكست مي‌دهد.

ايرانيان ايران را سرزمين پيمان بشمار مي‌آورند. و جنگجويان پيش از رفتن به جنگ با كشورهاي ضدمهر بر يالهاي اسبانشان به درگاه مهر دعا مي‌‌كنند. حكايت مي‌كنند كه ايرانيان بنام مهر سوگند ياد مي‌كردند زيرا او حامي و مدافع عهد و پيمان بود.

مهر تنها ايزد روشنائي و پيمان نيست، بلكه ايزد جنگ و پيروزي نيز هست.

چون آوردگاه دوصف  پيكاري روبه‌روي هم بايستند، مهر به آندسته ياري مي‌كند كه از روي خلوص و زودتر به خواندن وي اقدام كنند و از روي خلوص و راستي او را نيايش كنند، كساني كه پيرو راستي باشند، مهر – ايزد راستي را همواره در نظر داشته باشند و تا پاي جان پيمان را محترم بشمارند.

مهرماه روز اول آن هرمزد روز است. گويند كه مهر نام آفتاب است و در روزي كه جشن مهر برپا مي‌گردد آفتاب بر اهل عالم پيدا شد. جشن مهرگان يكي از بزرگتري جشنهاي ايران باستان محسوب مي‌شد. در زمان هخامنشيان اين جشني بود بسيار بزرگ كه در نوشته‌هاي مورخان يوناني نيز درباره‌اش مطالبي آمده و در پارسي باستان آن را ميترا كانا ( مهرگان – مهرجان) مي‌خواندند.

جشن مهرگان در روم روز ولادت ميترا ( خورشيد شكست ناپذير)  بوده است‌ و اين همان روزي بود كه بعدها بنام روز تولد عيسياي مسيح از طرف كلسيا معرفي گشت.

در منابع تاريخي كه از مورخان اسلامي باقي مانده، از جشن مهرگان گفتگو بسار شده است.

ابوريحان از جمله دانشمندان بزرگي بود كه با تازيان وحشي و رام شده به‌وسيلة‌ ايرانيان و ملل ديگر ميانة‌ خوشي نداشت و داراي غرور ملي بود، فصلي را در كتابش ويژة‌ جشنها و ماههاي پارسيان كرده كه در آن از مهرگان سخن گفته است.

در ايران هنوز هم تآثيرات اين آئين بر عقايد عامه مشاهده مي‌شود. از جمله برپايي شب يلدا و روشن كردن شمع در اماكن مقدس كه از مراسم به‌يادگار مانده از آيين مهر است، وجود دارد.

مهر و آيين آن ريشه در پاكي روح و غرق شدن در درياي الهي دارد كه اين را جز با شناخت خداوند و دستيابي به حقيقت آفرينش، كائنات به گونة‌ ديگري نمي‌توان بدست آورد.