اصول تربيت فرزند از منظر قرآن

موضوع این پایان نامه «اصول تربیت فرزند در قرآن» است. اصول قرآنـی تربیت، دستورالعمل هایی هستند که مبنای برنامه تربیتی قرار می گیرند و ثابت و دائمی می باشند، اما روش ها و فروع آن متناسب با شرائط و مقتضیات هر زمان و هر فرد می تواند تغییر کند.

والدین اولین و اصلی ترین مربیان فرزندان خود هستند. به همین علت باید تمامی همت خویش را به کار گیرند تا فرزندی سعادتمند، تربیت کنند.

والدین برای تربیت موفق، باید اصول صحیحی در اختیار داشته باشند تا راه رسیدن به سعادت حقیقی انسان را به آن ها نشان دهد. قرآن، به عنوان کتابی آسمانی که هادی بشریت به سوی کمال واقعی است، می تواند بهترین اصول را در راستای تربیت صحیح فرزند ارائه کند.

آنچه که والدین باید با توجه به تربیت قرآنی، همیشه سرلوحه برنامه خویش قرار دهند؛ در نظر گرفتن اهدافی متعالی است که زندگی انسان با آن ها ارزش پیدا می کند و او را به سر منزل مقصود آفرینش می رساند.

پس از تبیین اهداف تربیتی، باید دقت شود که در تربیت باید ابعاد مختلف در نظر گرفته شود و در همه زمینه ها اعم از دینی، اخلاقی و جسمی، پرورش صورت بگیرد. زیرا رشد تک بعدی، فرد را از دایره زندگی عادی و سالم خارج می کند از سوی دیگر، امور تربیتی باید ناظر بر شرایط مختلف متربی از قبیل جنس و سن هم باشد. تا برنامه تربیتی هماهنگ با مقتضیات فرد و سیر طبیعی رشد او، عملی شود.

به این ترتیب پدر و مادر می توانند امیدوار باشند که فرزندی دین مدار، با نشاط و دارای هدف در زندگی به ثمر نشانند. وجه تمایز این نوشتار با دیگر کتاب ها و مقاله های مرتبط با تربیت در این است که علی رغم وجود منابع متعدد در این زمینه، کمتر نوشته ای تربیت فرزند را به صورت خاص در قرآن مورد بررسی قرار داده است و از سوی دیگر مطالب موجود در این کتاب ها، عموما تکراری هستند، حتی آیه و روایتی که به عنوان سند موضوع انتخاب شده نیز تکراری است. در حالی که در این پایان نامه سعی شده؛ دیدی جدید نسبت به مسائل تربیتی قرآنی به رشته تحریر در آید و با بررسی آیاتی که به تربیت فرزند اشاره می کند، این فرصت را برای والدین فراهم کند که با اصول تربیت در قرآن آشنا شوند و پایه های رشد فرزندان خود را بر آن بنا نهند.

کلید واژه: تربیت، اصول تربیت، فرزند، قرآن، هدفمندی تربیت، روشمندی تربیت، جامعیت تربیت.

فهرست مطالب:

چکیده .........................................................................................................................  هـ

مقدمه ............................................................................................................................. 1

کلیات تحقیق

1- تعریف و تبیین موضوع ........ 4

2- ضرورت و اهمیت تحقیق            ........ 5

3- فواید و اهداف تحقیق      ........ 5

4- پیشینه موضوع            ........ 6

5- سؤال های تحقیق          ........ 7

الف: سؤال اصلی  ........ 7

ب: سؤال های فرعی          ........ 8

6- فرضیه تحقیق  ........ 8

7- روش تحقیق    ........ 8

8- ساختار تحقیق  ........ 8

9- کلیدواژه ها      ..... 10

10- محدودیت ها  ..... 10

بخش اول: مفهوم شناسی و اهمیت اصول تربیت فرزند

فصل اول: مفهوم شناسی تربیت و اصول تربیت            .... 12

الف: مفهوم تربیت  ..... 12

تعریف لغوی تربیت           ..... 12

تعریف اصطلاحی تربیت    ..... 14

تعاریف تربیت اسلامی از دیدگاه اندیشمندان تربیت         ..... 14

تعریف «تربیت» در قرآن    ..... 16

ب: مفهوم اصول تربیت       ..... 19

اصل تربیتی چیست؟          ..... 20

فصل دوم: اهمیت تربیت فرزند          .... 22

جایگاه تربیت در قرآن        ..... 22

اهمیت تربیت فرزند           ..... 23

اهمیت تربیت فرزند در سخنان معصومین(علیهم السلام)  ..... 24

بخش دوم: اصل اول (هدفمندی تربیت)

فصل اول: عبادت و عبودیت ... 28

عبادت چیست؟     ..... 28

اثر عبادت                       ..... 30

عبادت و عبودیت، هدف تربیت         ..... 31

فصل دوم: پرورش فضائل اخلاقی     ... 33

جایگاه اخلاق در قرآن        ..... 33

آثار اتصاف به فضائل اخلاق           ..... 35

اخلاق و تربیت فرزند         ..... 36

فصل سوم: پرورش علم و آگاهی       ... 39

جایگاه علم و آگاهی در قرآن ..... 39

قرآن و رشد علمی فرزندان   ..... 42

بخش سوم: اصل دوم (روشمندی تربیت)

فصل اول: تناسب تربیت با جنسیت فرزند        .... 46

الف: تفاوت در جسم           ..... 49

ب: تفاوت در روان            ..... 50

ج: تفاوت در وظایف          ..... 50

تربیت دختران      ..... 52

الف: محجوبیت     ..... 52

عفت و پاکدامنی    ..... 52

حجاب                ..... 54

عدم ارتباط با نامحرم          ..... 60

1ـ عدم اختلاط با نامحرم     ..... 62

2ـ ارتباط بر مبنای تقوی     ..... 64

نتیجه                 ..... 66

ب: دختر و نقش مادری       ..... 67

جایگاه والای مادر در قرآن  ..... 67

نقش مادر در تربیت فرزند   ..... 70

تربیت پسران       ..... 74

الف: عنایت به نقش پدری در آینده      ..... 74

ـ ارزش و مقام پدر ..... 74

ـ مسئولیت پدر در تربیت     ..... 76

نتیجه                 ..... 82

ب: آینده و اشتغال پسران     ......82

1ـ جایگاه و ارزش کار در اسلام       ..... 83

2ـ ریاست مرد بر خانواده   ..... 84

نتیجه                ..... 87

فصل دوم: لزوم تربیت بر اساس مراحل سنی    ... 88

1ـ کودکی                        ..... 90

الف: انتخاب نام زیبا          ..... 90

ب: مراقبت ویژه از کودک   ..... 91

ج: محبّت به کودک            ..... 91

د: بازی کودک      ..... 92

2ـ نوجوانی          ..... 93

الف: تربیت جنسی ..... 93

ب: رابطه با نوجوان          ..... 94

3ـ جوانی                        ..... 95

الف ـ دین گرایی    ..... 95

ب: آشنایی جوان با زندگی اجتماعی    ..... 97

نتیجه                 ..... 98

بخش چهارم: اصل سوم (جامعیت تربیت)

فصل اول: تربیت دینی        .... 99

تعریف تربیت دینی به معنای عام       ..... 99

تربیت دینی به معنای خاص ..... 99

اهمیت تربیت دینی             .. 100

محتوای تربیت دینی           .. 103

الف) اعتقادات       .. 103

ب) فروع دین       .. 111

نتیجه                 .. 114

فصل دوم: تربیت اخلاقی     .. 116

اهمیت تربیت اخلاقی          .. 116

1- صفات ارثی     .. 117

2- صفات اکتسابی             .. 118

الف) اخلاق فردی  .. 120

ب) اخلاق اجتماعی            .. 121

فصل سوم: پرورش جسمانی            .. 124

الف: غذا خوردن   .. 125

الف: حلال و طیب بودن طعام           .. 126

ب: نوع غذا                     .. 127

ب: ورزش کردن   .. 129

پیشنهادات            .. 132

نتیجه                 ..133

فهرست منابع و مآخذ          . 134