اقدام پژوهی دبیر شیمی چگونه به درک مفاهیم اساسی درس شیمی با بهره گیری ازفضای مجازی بپردازم ؟

چكيده

درس شيمي از دروسي است كه درك مفاهيم آن از ديد دبيران و دانش آموزان دشوار است و معمولاً نگرش مثبت نسبت به آن وجود ندارد. درس شيمي به دليل ويژگي آزمايشگاهي و كاربردي بودن، قابليت بالايي براي ارائه مفاهيم، باشبيه سازي و پويانمايي (انيميشن) رايانه اي دارد. در واقع بسياري از مفاهيم را كه نشان دادن آن ها حتي در آزمايشگاه دشوار يا غيرممكن است، مانند: حركت مولكول هاي گاز، حركت ذرات باردار درون يك محلول، ساختار مولكولي تركيبات، …. را مي توان با شبيه سازي رايانه اي به آساني قابل ارائه كرد. بنابراين بهره گيري از رايانه در كلاس درس موجب افزايش يادگيري و پيشرفت تحصيلي دانش آموزان مي شود. يكي از بارزترين تأثيرات بهره گيري از رايانه، تعامل فراگيران با يكديگر و با معلم است. بهره مندي انسان از هوش و استعدادهاي خدادادي، از ديرباز او را بر آن داشته است كه با مشاهده جلوه هاي شگفت انگيز طبيعت، عزمي جزم و انگيزه اي قدرتمند در جهت آگاهي يافتن از دانش و فناوري هاي روز داشته باشد و در راستاي تحقق هر چه بيش تر اهداف علمي – آموزشي گام بردارد. امروزه اندوختن معلومات در امر ياددهي – يادگيري به تنهايي كافي نيست و نوعي غفلت و بازماندن از كاروان هميشه شتابان علم است. بنابراين استفاده از ابزارها و فناوري هاي جديد در برنامه ريزي آموزشي امري بس ضروري مي باشد. چنان كه، برنامه ريزان و معلمان در تلاشند تا از اين ابزارها براي غنا بخشيدن به روش هاي ياددهي – يادگيري بهره جويند و بستري پويا را براي دانش آموزان فراهم آورند.

هنوز در ميان صاحبنظران، در زمينه سودمندي بهره گيري از رايانه در آموزش و يادگيري اختلاف نظرهايي وجود دارد، زيرا برخي از آنان رويكرد به اين مقوله را تنها موجي گذرا مي دانند و در مورد تأثير عميق و واقعي آن ترديد دارند و برخي ديگر رؤياي مدرسه هوشمند، مدرسه بدون ديوار، مدرسه مجازي و …. در سر مي پرورانند.

در اين طرح اقدام پژوهي سعي بر اين بوده است كه در عصر اطلاعات و ارتباطات با جهاني شدن آموزش شيمي همگام شوم. بنابراين در پي روشي براي تلفيق فناوري هاي نو در امر تدريس بودم. به دليل حساسيت هاي خاص كتاب شيمي2، و وجود مطالب حجيم و سنگين در اين كتاب، تصميم گرفتم كه امسال اين روش را در كلاس دوم رياضي انجام دهم. لازم به ذكر است اين روش البته با كمي تفاوت سال قبل در كلاس اول انجام شد كه نتيجه خوبي داشت.

در انجام اين طرح مشكلات بسياري سر راهم بود كه با ترفندهاي مختلف آن ها را از سر راه خود برداشتم و جو مناسبي را در كلاس به وجود آوردم. مشكل عمده اي كه داشتم اين بود كه روش هاي تدريس سنتي بخصوص در درس شيمي بيشتر از هر روش ديگري مورد قبول همگان بود، درنتيجه مي بايست روش سنتي را با فناوري هاي نو و از جمله IT و ICT ادغام مي كردم. با در نظر گرفتن شرايط حاكم بر مدرسه محتاطانه عمل نمودم. دانش آموزان را بدون آن كه متوجه شوند آهسته آهسته درگير فناوري هاي نو از جمله IT كردم.

نتيجه كاملاً رضايتبخش بود. علاقمندي دانش آموزان به قدري زياد بود كه مجبور بودم بيشتر وقت و زمان خود را صرف مطالعه براي بهره وري مفيدتر از رايانه و اينترنت كنم. ضمناً زمان بيشتري را صرف بررسي تكاليف دانش آموزانم نمايم. به اين ترتيب توانستم با جهاني شدن آموزش شيمي همگام شوم و دانش آموزاني فعال، محقق، پويا و آشنا به فناوري نو تربيت كنم. نظر آن ها را نسبت به درس شيمي مثبت كنم و اطلاعات علمي آن ها را به روز كرده و افزايش دهم.

توصيف وضعيت موجود و تشخيص مسئله

اینجانب ……… ، دارای لیسانس شیمی ، ……. سال است كه به عنوان دبير شيمي در مدارس شهرستان ………. تدريس مي كنم. مدرسه تثبیتی من در سال تحصیلی 9دبیرستان …. بود که مدرسه مورد پژوهش من در این تحقیق می باشد .

تدريس علوم پايه از جمله شيمي از دشواري هاي خاص برخوردار است. يكي از مشكلات عمده در تدريس اين درس، تنوع مطالب و عنوان ها در آن است. چنان كه، در آن با مفاهيم، مسايل، موارد آزمايشگاهي و جنبه هاي كاربردي روبرو هستيم و به هم پيوستگي مطالب و عدم درك عميق موضوعي سبب ضعف در يادگيري مي شود. همچنين اگر دانش آموز در پيش نيازهاي درس خاصي مهارت كافي نداشته باشد، به دشواري مي تواند به يادگيري مباحث در سال هاي بعد ادامه دهد.

كتاب هاي شيمي داراي مزايا و معايبي مي باشند كه بايد در حين تدريس به آن ها توجه كرد. ابتدا مزاياي اين كتاب ها را بيان مي كنم. مثلاً در اين كتاب ها به مشكلات روز دنيا پرداخته شده است و فاصله موضوعي ميان كتاب هاي درسي با كتاب هاي دانشگاهي بسيار كاهش يافته است. در ضمن از طرح مسايل پيچيده كاسته شده و به مفاهيم بنيادي بيش تر پرداخته شده كه بسيار مفيد است. در تأليف كتاب ها از منابع معتبر داخلي و خارجي استفاده شده است و از نظر تعداد شكل، نمودار و جدول هاي مناسب، كتاب ها مفيد و غني هستند. اين كتاب ها ظاهر نسبتاً خوبي دارند و حتي در حاشيه ها جاي كافي براي يادداشت مطالب لازم وجود دارد. بخش هاي «بيش تر بدانيد» كه در متن كتاب آمده است نيز نه تنها براي دانش آموزان، بلكه براي معلمان بسيار سودمند است.

اما اين كتاب ها معايبي نيز دارند. مثلاً مطالب آورده شده در كتاب ها پيوستگي ندارند. حجم شيمي آلي كم شده است و اطلاعات ناقصي از آن ارائه شده است. ارتباط عرضي ميان كتاب هاي شيمي و فيزيك وجود ندارد. به طوري كه سطح كتاب شيمي پايين تر است. با كمرنگ شدن نقش آزمايشگاه، علم شيمي به خوبي آموخته نمي شود. در كتاب هاي شيمي، اشكالات چاپي بسياري ديده مي شود.